آگاه: اروپایی‌ها به‌موازات حرکت روبه‌جلوی مذاکرات غیرمستقیم هسته‌ای ایران و آمریکا، مدام بحث فعال‌سازی مکانیسم ماشه را پیش می‌کشند و کشورمان را تهدید می‌کنند که تحریم‌های سازمان مللی را علیه ما تجدید و احیا می‌کنند. ایران نیز به طرف اروپایی هشدار داده که استفاده از مکانیسم ماشه، عواقب جبران‌ناپذیری برایش دارد. سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان در همین راستا در روزنامه فرانسوی لوپوئن، نوشت: ایران موضع خود در برابر احتمال استفاده اروپایی‌ها از مکانیسم ماشه را به صورت شفاف اعلام کرده است. ما به صورت رسمی به تمامی امضاکنندگان برجام هشدار داده‌ایم که سوءاستفاده از سازوکار ماشه، عواقبی همراه خواهد داشت؛ از جمله اینکه نه‌تنها به نقش اروپا در این توافق پایان می‌دهد، بلکه این اقدام به صورت بالقوه به افزایش تنش‌هایی غیرقابل‌ترمیم نیز منجر خواهد شد.

بن‌بست اروپایی
عراقچی در ادامه مقاله خود در روزنامه فرانسوی لوپوئن، نوشت: سه کشور اروپایی باید از خود بپرسند که چرا به چنین بن‌بستی گرفتار شده‌اند. در دوران دولت قبلی آمریکا، سه کشور اروپایی به عنوان واسطه کلیدی گفت‌وگوهای غیرمستقیم بین تهران و واشنگتن در این گفت‌وگوها نقش داشتند و ایران هم به طور سازنده‌ای با آنان همکاری کرد؛ اما زمانی که اراده سیاسی در واشنگتن برای رسیدن به یک توافق از بین رفت، اروپایی‌ها نیز به‌تدریج تلاش‌های خود در این زمینه را قطع کردند. آنها به جای تطبیق خود با شرایط جدید، موضع تقابلی گرفتند و از بهانه‌هایی مانند حقوق بشر و روابط مشروع ایران با روسیه استفاده کرده و از تحرکات دیپلماتیک برای احیای توافق هسته‌ای دست کشیدند. این رویکرد نه‌تنها به روابط دولت‌ها صدمه زده، بلکه پیامدهایی نیز در حوزه همکاری‌های بشردوستانه به همراه داشته است. برای نمونه، ممنوعیت پرواز خطوط هوایی ایران در سال گذشته توسط اتحادیه اروپا با استناد به ادعای صادرات موشک به روسیه که متعاقبا توسط مقامات ارشد اوکراین رد شد، به‌شدت دسترسی ایران به داروهای حیاتی از جمله داروهای لازم برای درمان سرطان را محدود کرده است.
اسماعیل بقایی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی کشورمان نیز درباره تهدید اروپا به فعال‌کردن مکانیسم ماشه علیه ایران، گفت: هیچ دلیلی برای فعال شدن این مکانیسم نمی‌بینیم. اینکه برخی طرف‌ها در حال سوءاستفاده از سازوکار ماشه هستند، حتما مردود است؛ استفاده از این موضوع تبعاتش متوجه طرف‌های مقابل خواهد بود.

گستاخی الیزه
ژان نوئل بارو، وزیر امور خارجه فرانسه، در روزهای گذشته در خلال نشست غیرعلنی شورای امنیت سازمان ملل متحد در محل استقرار رسانه‌ها در اظهارنظری گستاخانه گفت: اگر مذاکرات برای رسیدن به توافق درباره برنامه هسته‌ای ایران به نتیجه نرسد و منافع امنیتی کشورهای اروپایی تامین نشود، فرانسه این اختیار را دارد که مکانیسم بازگشت سریع تحریم‌ها (snapback) که در اکتبر منقضی می‌شود را در شورای امنیت فعال کند و بدون هیچ تردیدی تحریم‌هایی را علیه ایران مجددا اعمال خواهیم کرد. اگر توافقی با ایران انجام نشود، درگیری نظامی حتمی و قریب‌الوقوع به نظر می‌رسد.
مکانیسم ماشه، سازوکاری در برجام است که طرف‌های غربی با فعال‌کردن آن امکان بازگرداندن تمام قطعنامه‌های تحریمی سازمان ملل علیه ایران را دارند. این قطعنامه‌ها اگرچه در قطعنامه ۲۲۳۱ تعلیق شد، اما این تعلیق نیز عملا هیچ‌گاه رخ نداد و محتوای تحریمی این قطعنامه‌ها توسط اروپا و آمریکا اجرا می‌شد یا تحریم‌های مشابه آن به بهانه‌های دیگر توسط آنها اعمال شد. امیرسعید ایروانی، سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل در نامه‌ای به شورای امنیت درخصوص مواضع اروپایی‌ها و مشخصا فرانسوی‌ها پیرامون فعال‌سازی مکانیسم ماشه، اعلام کرد: ادعاهای وزیر خارجه فرانسه مبنی بر این که ایران «در آستانه» توسعه سلاح هسته‌ای قرار دارد، کاملا بی‌اساس و از منظر سیاسی غیرمسئولانه است و جمهوری اسلامی ایران هرگز به دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای نبوده و دکترین دفاعی خود را تغییر نداده است. تهدید فرانسه به فعال‌سازی سازوکار موسوم به ماشه، به‌رغم قصور خود این کشور در انجام تعهداتش، در تضاد با اصول اساسی حقوق بین‌الملل قرار دارد؛ اصولی که مانع آن می‌شود که طرف ناقض تعهدات، به حقوق ناشی از توافق‌نامه استناد کند. چنین اقدامی، از منظر حقوقی و رویه‌ای، مخدوش، غیرقابل‌پذیرش و فاقد اعتبار است و موجب تضعیف اعتبار شورای امنیت خواهد شد.

تحریک اروپا از سوی آمریکا
اما ساز ناکوک اروپایی‌ها، برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه و تجدید تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، بعضا از سوی مقامات آمریکایی نیز شنیده می‌شود. چندی پیش مارکو روبیو، وزیر خارجه ترامپ در پاریس گفت: اروپایی‌ها باید خیلی زود درباره بازگرداندن تحریم‌ها (مکانیسم ماشه) تصمیم مهمی بگیرند، چون ایران به‌وضوح به توافق فعلی پایبند نیست. وی پس از گفت‌وگو با همتایان اروپایی‌اش، با بیان این‌که طرف‌های اروپایی برجام باید درباره اجرای مکانیسم ماشه تصمیم بگیرند، افزود: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم تاکید کرده که ایران همچنان به سلاح‌های هسته‌ای نزدیک است.
فرانسه، انگلیس و آلمان (معروف به تروئیکای اروپایی) از طرف‌های توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با ایران هستند و این اختیار را دارند که مکانیسم بازگشت سریع تحریم‌ها موسوم به «مکانیسم ماشه» (snapback) که در اکتبر ۲۰۲۵ (مهرماه سال جاری) منقضی می‌شود را در شورای امنیت سازمان ملل فعال کنند. در واقع، تروئیکای اروپایی به‌عنوان اعضای غربی باقی‌مانده در برجام که پایبندی به تعهدهای خود در چارچوب این توافق، نداشتند، با نزدیک شدن به انقضای برجام در اکتبر ۲۰۲۵ به بهانه‌های مختلف تهدید به استفاده از مکانیسم ماشه می‌کنند. تهدید به استفاده از این مکانیسم در میانه مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، از حرکت اروپا در مسیر نادرست و تلاش برای اعمال فشار غیرسازنده بر مذاکرات حکایت دارد.

سازوکار ماشه
«مکانیسم ماشه» یا «اسنپ بک»، مکانیزمی است که در یک فرآیند چند مرحله منجر به تجدید تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران خواهد شد. این سازوکار در بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام پیش‌بینی شده است. «مکانیسم ماشه» با «سازوکار حل اختلاف» که آن هم در برجام پیش‌بینی شده بود، متفاوت است؛ «مکانیسم ماشه» مرحله نهایی فرآیندی است که نقطه آغازین آن، «سازوکار حل اختلاف» است. طبق مواد ۳۶ و ۳۷ برجام، چهار مرحله برای حل اختلاف فی‌مابین طرفین مشخص شده بود. «مکانیسم ماشه» مرحله نهایی است که در این سناریو، موضوع به شورای امنیت ارجاع داده می‌شود که می‌تواند به بازگشت قطعنامه‌های تحریمی ۶ گانه که مهم‌ترین آنها قطعنامه ۱۹۲۹ است، منجر شود. پیش از مرحله «مکانیسم ماشه»، طبق ترتیبات اجرایی تعیین‌شده در برجام، موضوع مورد اختلاف میان طرفین ابتدا در «کمیسیون ویژه» به بحث و بررسی گذاشته می‌شود. اگر در آنجا راهکاری به دست نیامد، در اجلاس وزرای خارجه، مسئله مورد مذاکره قرار می‌گیرد. درصورتی‌که باز هم نتیجه‌ای حاصل نشد، حکمیت سه‌جانبه‌ای با حضور تروئیکای اروپا، ایران و کشور ثالث بی‌طرفی تشکیل می‌شود. اگر این راهکار هم بی‌ثمر بماند، موضوع مورد اختلاف به شورای امنیت ارسال خواهد شد. در شورای امنیت ممکن است از ایران هم دعوت شود تا بدون امکان‌داشتن حق رای، در جریان مسئله قرار گیرد. در آنجا ۱۵ عضو شورا ۳۰ روز فرصت دارند تا درخصوص موضوع مورد اختلاف قطعنامه جدیدی صادر کنند. در این مرحله، اعضای دائمی می‌توانند از حق وتو استفاده کنند. اما چنانچه به هر دلیلی در این بازه زمانی یک‌ماهه قطعنامه‌ای صادر نشد، قطعنامه‌های تحریمی ۶ گانه قبلی به صورت خودکار علیه جمهوری اسلامی ایران احیا خواهد شد و چون این مسئله به رای گذاشته نمی‌شود، امکان استفاده از حق وتو برای اعضا وجود ندارد.