آگاه: طبق ادعای تأیید نشده العربیه، صدراعظم آلمان تهدید کرده که در ۱۵ جولای (۲۴ تیر) مکانیسم ماشه یا همان اسنپ‌بک را علیه ایران فعال می‌کند. مکانیسم ماشه یا اسنپ‌بک، به معنای تجدید قطعنامه‌های تحریمی سازمان ملل علیه ملت ایران است. سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان در نشست اخیر خود با سفرا و نمایندگان خارجی مقیم تهران صریحاً اعلام کرد که فعال‌سازی اسنپ‌بک به معنای پایان نقش اروپا در موضوع هسته‌ای ایران است.
عراقچی گفت: ما در حین مذاکره با آمریکا، با ۳ کشور اروپایی هم مذاکره کردیم. یک اشتباهی که اروپایی‌ها می‌کنند این است که تصور می‌کنند ابزار اسنپ‌بک به آنان قدرت بازیگری می‌دهد و این اشتباه است. اگر آنان به این سمت بروند حل موضوع هسته‌ای ایران را پیچیده‌تر خواهند کرد و مذاکرات و دیپلماسی را سخت‌تر می‌کنند.
بی‌منطقی اروپایی‌ها
اساساً اروپایی‌ها به‌موازات روی کار آمدن ترامپ در آمریکا، سیاست تخاصمی خود علیه ایران و برجام را شدت بخشیدند. آن‌ها تا آنجایی پیش رفته‌اند که حتی حق قانونی ایران در پیشرفت در حوزه هسته‌ای را هم انکار می‌کنند. چندی پیش، کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا مدعی شد که هدف از هرگونه مذاکره احتمالی، پایان دادن به برنامه هسته‌ای ایران است؛ عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان به این اظهارات مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا واکنش نشان داد و گفت که خانم کایا کالاس با این اظهارات معاهده منع اشاعه را نادیده گرفته است.
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در همین راستا، با انتشار مطلبی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: اگر هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام بر این باور است که هدف از هرگونه مذاکره احتمالی پایان دادن به برنامه هسته‌ای ایران است، این به معنای آن است که خانم کایا کالاس نماینده عالی اتحادیه اروپا، مفاد معاهده عدم اشاعه (NPT) را که صراحتاً حق همه کشورهای عضو برای توسعه، تحقیق و استفاده از فناوری هسته‌ای برای اهداف صلح‌آمیز را تأیید می‌کند، نادیده می‌گیرد.
عراقچی تصریح کرد: با اظهارات خانم کالاس، مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد و خود برجام، برای هماهنگ‌کننده رسمی آن دیگر هیچ اعتباری ندارد و درنتیجه، سازوکار موسوم به اسنپ‌بک نیز بی‌اساس و فاقد وجاهت است و نتیجتاً مشارکت و نقش اتحادیه اروپا، کشورهای عضو آن و همچنین بریتانیا در هرگونه مذاکره آتی، بی‌ربط و درنتیجه بی‌معنا خواهد بود.
درواقع اروپایی‌ها از یکسو حق آشکار ایران در بهره‌مندی از حق غنی‌سازی اورانیوم را که در برجام به آن صحه گذاشته شده، انکار می‌کنند و از سوی دیگر برای تهدید و تحریم ایران، به مکانیسمی متوسل می‌شوند که در خود برجام تعبیه شده است.
مکانیسم ماشه چیست؟
مکانیسم ماشه در راستای حل اختلاف پیش‌بینی‌شده در برجام، فرآیندی است که اگر یکی از طرف‌های برجام به این جمع‌بندی برسد که طرف دیگر به تعهدات ذکر شده در این توافق پایبند نیست، می‌تواند به کمیسیون مشترک شکایت کند. سازوکار ماشه یا سازوکار رسیدگی به اختلاف در برجام با اصرار آمریکایی‌ها در این توافق‌نامه گنجانده شد تا به ادعای آن‌ها، اگر ایران از برجام سرپیچی کرد، تحریم‌هایی بین‌المللی که با برجام برچیده شده، دوباره بتوان بازگرداند یا بازگشت خودکار سریع اسنپ‌پک اتفاق می‌افتد.
سازوکار ماشه که در بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام پیش‌بینی‌شده، هنگامی فعال می‌شود که یکی از طرف‌های برجام، اعتراض کند که طرف مقابل، به برجام متعهد نمانده است و باید این شکایت در کمیسیونی که در چارچوب برجام و با هدف نظارت بر اجرای آن تأسیس شده است، بررسی شود. اگر در بازه زمانی ۳۵ روزه، موضوع شکایت آن‌گونه که شاکی می‌خواهد حل و بررسی نشود، شاکی می‌تواند موضوع حل نشده را به‌عنوان دلیلی برای توقف اجرای تعهدات برجام در نظر بگیرد. همچنین شاکی می‌تواند با آگاه‌سازی شورای امنیت سازمان ملل درباره حل نشدن موضوع شکایت، عدم اجرای چشمگیر آن را متضمن شود. پس از آن، شورای امنیت نیز ۳۰ روز فرصت دارد تا درباره استمرار تعلیق تحریم‌ها یا بازگرداندن آن‌ها قطعنامه صادر کند. اگر در این مدت، شورای امنیت نتواند در این زمینه قطعنامه صادر کند، تمام تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل که قبل از برجام برقرار شده بودند، به‌طور اتوماتیک بازمی‌گردند. به این سازوکار، مکانیسم ماشه یا بازگشت سریع تحریم‌ها هم می‌گویند. نکته مهم این سازوکار، این است که بازگشت تحریم‌ها، قابل وتو نیست بلکه «عدم بازگشت تحریم‌ها» قابلیت وتو دارد. یعنی رأی‌گیری برای «بازگشت تحریم‌ها» انجام نمی‌شود، بلکه برای «ادامه تعلیق تحریم‌ها» انجام می‌شود که حتی اگر شورا به آن رأی ندهد، یک عضو دارای حق وتو می‌تواند رأی را وتو کرده و عملاً تحریم‌ها بازگردند. چندی پیش قانون تعلیق همکاری‌های هسته‌ای ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به تصویب رسید. طبق این مصوبه که با ۹۹.۵ درصد آرا تصویب شد، هرگونه همکاری ایران با آژانس به حالت تعلیق درآمد و بازرسان آژانس نیز دیگر حق ورود به ایران را ندارند و تنها در شرایطی این تعلیق از بین می‌رود که شورای عالی امنیت ملی ۳ شرط را احراز کند؛ این سه شرط عبارت‌اند از: تأمین امنیت مراکز هسته‌ای و دانشمندان هسته‌ای؛ اطمینان از رعایت کامل حقوق ایران در بهره‌مندی از کلیه حقوق مصرح در ماده ۴ معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای به‌ویژه غنی‌سازی اورانیوم در داخل کشور؛ عدم استفاده غربی‌ها از اسنپ‌بک (مکانیسم ماشه برجام). درواقع اقدام آمریکایی‌ها در فعال کردن مکانیسم ماشه علیه ایران سبب خواهد شد تا همکاری‌های هسته‌ای ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌صورت دائمی تعلیق شود و حتی زمینه خروج ایران از ان‌پی‌تی هم فراهم شود. طبق مفاد معاهده منع گسترش تسلیحات اتمی یا همان ان‌پی‌تی اگر هر یک از طرفین پیمان تشخیص دهد که حوادث فوق‌العاده‌ای مرتبط با موضوع این پیمان، مصالح عالی کشورش را به خطر انداخته است، بر اساس ماده ۱۰ بند یک حق دارد در راستای اعمال حق حاکمیت ملی خود از پیمان خارج شود. طرف مربوطه باید این تصمیم را با اعلام قبلی سه‌ماهه به تمامی دولت‌های دیگر طرف پیمان و همچنین به شورای امنیت سازمان ملل متحد اطلاع دهد. اخطار باید شامل توضیح و تشریح حوادث غیرمعمولی باشد که به نظر دولت مربوطه، منافع عالی کشور را به خطر انداخته است. بنابراین دولت‌ها می‌تواند با ارسال اخطار سه‌ماهه به تمامی اعضای معاهده و شورای امنیت سازمان ملل، از حق خود در ماده ۱۰ معاهده برای خروج استفاده کنند و از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و پروتکل الحاقی آن جدا شوند. ایران که عضو ان‌پی‌تی است طبق ماده ۱۰ این معاهده در راستای اعمال حق حاکمیتی خود می‌تواند از آن خارج شود؛ تهدیدات اروپایی‌ها علیه ایران در خصوص بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل و کلید زدن مکانیسم ماشه، می‌تواند به‌منزله ضربه زدن به مصالح کشور ما تلقی شود و این حق را برای ایران ایجاد کند که وفق ماده ۱۰، از ان‌پی‌تی خارج شود.