آگاه: در روزگار ما که بحران‌های محیط‌زیستی، کمبود آب، فشارهای اقتصادی و تغییرات اجتماعی، ذهن جامعه را درگیر کرده است، یک حقیقت مهم، کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد: ریشه بسیاری از این مشکلات، نه صرفا در شرایط بیرونی، بلکه در شیوه مصرف ماست. اسلام، برخلاف بسیاری از مکاتب محدود و مقطعی، دینی همه‌جانبه است. دینی که تنها به عبادات فردی یا مناسک جمعی نپرداخته، بلکه حتی درباره شیوه خوردن، نوشیدن، پوشیدن، مصرف منابع و مدیریت زندگی توصیه‌های روشن دارد. اسلام از ابتدا بر یک اصل محوری تاکید کرده است و آن عبارت است از تعادل و حد وسط.
اسراف؛ خط قرمز همیشگی شریعت
در منطق اسلام، «اسراف» خط قرمز است؛ عملی که نه تنها در اسلام ناپسند است، بلکه گناه محسوب می‌شود. قرآن با صراحت می‌فرماید: «وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ» اسراف نکنید؛ خداوند اسراف‌کاران را دوست ندارد. (سوره اعراف آیه ۳۱)
اسراف، بی‌توجهی به نعمت خدا و ناسپاسی در برابر آن است. از همین روست که اسلام مصرف بیش از نیاز را در هر شکل و هر زمینه‌ای مردود می‌داند. در نگاه دین، فرقی نمی‌کند کسی بیش از نیاز لباس بخرد، غذای اضافی تهیه کند، یا آب، برق و گاز را بدون ضرورت مصرف کند؛ همه اینها مصداق روشن اسراف است.
تقابل دو فرهنگ: الگوی مصرف اسلامی در برابر مصرف‌گرایی غربی
در فرهنگ مصرف اسلامی، «کنترل نفس» فضیلت است؛ اما در الگوی مصرف غربی، معیار رفتار انسان «خواسته‌های او» است. در این منطق، فرد می‌گوید: می‌خواهم مصرف کنم. توان مالی دارم. پس مجازم تا هرچقدر خواستم مصرف کنم. این نگاه، سال‌هاست که به کمک رسانه‌ها و تبلیغات وارد سبک زندگی مردم ایران شده است؛ سبکی که در آن «زیاده‌خواهی» ارزش و «صرفه‌جویی» و «درست مصرف کردن» ضعف تلقی می‌شود. نتیجه این فرهنگ، افزایش هزینه‌ها، فشار بر منابع، اتلاف نعمت‌ها و در نهایت خشک‌شدن برکت از زندگی‌هاست. اما اسلام می‌گوید: اگر بیش از نیاز مصرف کنی، اسراف کرده‌ای. اگر توان پرداخت داری و بیش از اندازه مصرف می‌کنی، اسراف کرده‌ای. در اسلام موضوع داشتن یا نداشتن نیست، موضوع درست مصرف کردن و درست مصرف نکردن است. این تفاوت بین دو تمدن است؛ تمدن اسلامی که بر «مسئولیت» تاکید دارد و تمدن سکولار غربی که بر «خواسته» تکیه کرده است.
رسانه؛ میدان نبرد فرهنگ‌ها
امروز یکی از دلایل گسترش مصرف‌گرایی در جامعه ایرانی، نفوذ رسانه‌های وابسته به همان فرهنگ غربی است. تبلیغاتی که با دروغ، بزرگ‌نمایی و اغواگری، افراد را تشویق به مصرف بیشتر می‌کند؛ از خرید لوازم غیرضروری گرفته تا مصرف بیش از حد انرژی. برای مقابله با این جریان، باید از همان ابزار استفاده کرد: رسانه. باید اسراف را به عنوان یک بیماری اجتماعی، اقتصادی و اخلاقی توضیح و راه‌حل آن را به مردم نشان دهیم. باید گفت که «مصرف درست» یک رفتار موقتی نیست که فقط در دوره کمبود آب، کمبود برق یا بحران اقتصادی معنا داشته باشد؛ مصرف درست، سبک زندگی اسلامی و سبک صحیح زندگی است.
اسراف؛ تهدیدی برای امنیت
نباید فراموش کرد که دشمنان جمهوری اسلامی در تلاش‌اند از هر شکاف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی برای آسیب‌زدن بهره ببرند. یکی از این شکاف‌ها، همین الگوی مصرف است. وقتی مصرف جامعه بالا می‌رود، فشار بر منابع کشور بیشتر می‌شود و زمینه نارضایتی اقتصادی فراهم می‌گردد و این همان نقطه‌ای است که دشمن به آن طمع دارد. در مقابل، الگوی مصرف اسلامی باعث می‌شود بسیاری از کمبودهایی که ناشی از مصرف نادرست است، رفع شود. وقتی مردم به مصرف صحیح عادت کنند، مشکلات بسیار کمتری برای آنان به وجود می‌آید. برای رسیدن به رفاه لازم است به رهنمودهای اسلام گوش فرا دهیم. رهنمودهایی که از ۱۴۰۰ سال قبل تا به الان همواره می‌توانستند باعث پیشرفت و آبادانی جامعه شوند اما به علت گوش ندادن به این دستورات، به مشکل خوردیم. امروز زمانی است که باید به این رهنمودها عمل و تلاش کنیم تا جامعه نیز پایبند به این رهنمودها شود و آن وقت می‌توانیم تبدیل به جامعه‌ای پیشرو و سرآمد در تمامی ابعاد بشویم.