آگاه: در اسلام، این نوع مصرف به عنوان اسراف شناخته میشود و از نظر شرعی حرام است. مصرفگرایی به معنای تمایل به خرید و مصرف بیش از حد کالاها و خدمات است. برای افزایش فروش محصولات، علاوه بر رواج فرهنگ نیاز است که کیفیت کالاها نیز کاهش یابد. فرض کنید کالایی با کیفیت بالا تولید شود که عمر مفید آن بالغ بر ۱۰ سال باشد؛ در این صورت، مصرفکننده نیازی به خرید مجدد آن نخواهد داشت. به همین دلیل، اقتصاد سرمایهداری به ترویج فرهنگ مد و مدگرایی میپردازد. این فرهنگ، مفاهیم موهومی مانند مد را در جامعه رواج میدهد و عمل نکردن به آن را تحجر و عقبماندگی تلقی میکند. در عصر دیجیتال، ما با دنیایی مواجه هستیم که در آن تبلیغات و رسانهها به شکل بیسابقهای بر رفتارهای ما تاثیر میگذارند. این فشارهای اجتماعی و فرهنگی باعث میشود که افراد به جای توجه به نیازهای واقعی خود، بیشتر به دنبال خرید کالاهایی باشند که نیاز به آنها توسط مد و تبلیغات القا شده است. این روند نه تنها به وابستگیهای اقتصادی منجر میشود، بلکه هویت فرهنگی هر جامعهای را نیز تهدید میکند.
استعمار نوین به معنای تسلط بر فرهنگ و اقتصاد یک کشور بدون نیاز به اشغال نظامی است. در این نوع استعمار، ابزارهایی مانند رسانهها، تبلیغات و فرهنگ مصرفی به کار گرفته میشوند تا مردم را به پذیرش فرهنگ و سبک زندگی بیگانه ترغیب کنند. هدف اصلی جبهه مقاومت مقابله با ظلم و استکبار مبتنی بر اندیشههای اسلامی است. جبهه مقاومت نه تنها به معنای ایستادگی در برابر تهدیدات نظامی یا سیاسی، بلکه به معنای حمایت از استقلال اقتصادی و خودکفایی نیز است. اگر بعد فرهنگی، اقتصادی و ... این جبهه نادیده گرفته شود می تواند عامل نفوذ دشمنان باشد. با گسترش مصرفگرایی، اصول جبهه مقاومت در معرض خطر قرار میگیرند. فرهنگ مصرفگرایی باعث میشود که افراد به جای حمایت از ارزشهای جبهه مقاومت، به دنبال کالاهای بیگانه و سبک زندگی غربی باشند. این مسئله میتواند به تضعیف همبستگی و اتحاد در جبهه مقاومت منجر شود. با افزایش تمایل به خرید کالاهای خارجی، تولیدکنندگان داخلی با چالشهای جدی مواجه میشوند. این موضوع نه تنها به کاهش اشتغال و افزایش وابستگی اقتصادی منجر میشود، بلکه جبهه مقاومت را از لحاظ اقتصادی تضعیف میکند. مصرفگرایی میتواند رفتارهای اجتماعی را تحت تاثیر قرار دهد؛ بهعنوان مثال، افراد ممکن است به جای مشارکت در فعالیتهای اجتماعی و فرهنگی، زمان و منابع خود را صرف خرید کالاهای غیرضروری کنند. بسیاری از کشورها در برابر تهاجم فرهنگی هوشیار هستند و سعی در ارتقای فرهنگ و هویت ملی مذهبی و تاریخی جامعه خود دارند. اما فرهنگی که ناشی از واردات محصولات یا خدمات خارجی است معمولا نادیده گرفته میشود. به عنوان مثال، یکی از عوامل فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، نفوذ فرهنگ مصرفی غربی در این کشور بود. یکی از حربههای ایالات متحده در جنگ سرد نفوذ از طریق کالاها و محصولاتی بود که عموم مردم مخاطب اصلی آن بودند. وقتی شوروی برای پیروزی در جنگ سرد با نمایش قدرت نظامی به دنبال برتری بود، آمریکا کوکاکولا را در شوروی رواج داد. گویی کوکاکولا به مثابه یک ابزار نظمی برای تهاجم فرهنگی از دریچه اقتصاد صورت میگیرد. مردم وقتی از نظر فرهنگی و اقتصادی مقهور محصولات متنوع و رنگارنگ ایالات متحده شدند، روحیه ضداستکباری خود را از دست داده و آماده پذیرش سایر ابعاد فرهنگی تمدن غرب شدند. این وضعیت به تضعیف مقاومت مردم در برابر فشارهای خارجی منجر شد و منفذی برای هجمههای سیاسی، دیپلماتیک و نظامی فراهم آورد. مصرفگرایی بهعنوان یک ابزار نوین استعمار، تهدیدی جدی برای جبهه مقاومت و هویت ملی است. با ترویج این فرهنگ، وابستگی اقتصادی و فرهنگی افزایش مییابد و ارزشهای بنیادی جامعه تحت تاثیر قرار میگیرد. برای مقابله با این چالشها، نیاز به آگاهیبخشی و ترویج فرهنگ خودکفایی داریم تا بتوانیم از جبهه مقاومت و هویت ملی خود محافظت کنیم. اگر جبهه مقاومت نتواند نیازهای اقتصادی خود را تامین کند، اعضای این جبهه ناگزیر خواهند شد که به بیگانگان روی آورند تا نیازهای اقتصادیشان را تامین کنند. وابستگی اقتصادی معمولا آغازگر سایر وابستگیها خواهد بود. بنابراین، ضروری است که با تقویت فرهنگ خودکفایی و حمایت از تولیدات داخلی، از هویت و استقلال فرهنگی و اقتصادی خود محافظت کنیم.
بررسی مصرفگرایی به عنوان ابزار نوین استعمار
نفوذ در فرهنگ
عرشیا یحیایی _ دانشجوی ارشد اقتصاد اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی (ره)
۲۱ آبان ۱۴۰۴ - ۲۳:۰۷
در دنیای امروز، مصرفگرایی بهعنوان یک سبک زندگی اقتصادی و فرهنگی به شدت در حال گسترش است. این پدیده که مبتنی بر ساختار اقتصاد سرمایهداری است، تلاش میکند جامعه را به سمت فرهنگ مصرف بیش از حد سوق دهد.