آگاه: با توجه به وابستگی شدید بازار کاغذ به واردات (بیش از ۹۰درصد)، نوسانات ارزی و سیاستهای توزیع، تولید کتاب نه تنها گرانتر شده، بلکه تیراژها به شدت کاهش یافته و دسترسی عمومی به کتاب را تهدید میکند.
مهمترین دلایل افزایش قیمت کاغذ
نوسانات ارزی و واردات: کاغذ عمدتا با ارز ترجیحی وارد میشد، اما در بازار آزاد با نرخهای بالاتر عرضه میشد. این اختلاف، سود دلالان را افزایش داده و قیمت هر بند کاغذ تحریر (۶۰ در ۹۰) را از آبان ۱۴۰۳ تا کنون بیش از ۶۰ درصد بالا برده است. اخیرا، هر بند کاغذ اندونزی به حدود دو میلیون تومان رسیده و کاغذ چینی ۷۰ گرمی، به ۱.۸ میلیون تومان فروخته میشود.
عدم نظارت و مافیای بازار: کارشناسان از وجود مافیا در زنجیره تامین سخن میگویند که قیمتها را حتی در زمان ثبات دلار ثابت نگه میدارد. تولید داخلی کاغذ (از چهار هزار تن به ۸۰ هزار تن در دولت سیزدهم) افزایش یافته، اما توزیع آن محدود و بدون تشویق ناشران است، در حالی که واردات بدون تخصیص ارز ترجیحی، آشفتگی را تشدید کرده است.
تاثیر بر صنعت نشر: ناشران با افزایش ۳۰-۳۵ درصدی قیمت کاغذ در ماههای اخیر، ناچار به تجدیدنظر در قیمت پشت جلد کتاب شدهاند، که این امر هزینههای اضافی را به خوانندگان منتقل میکند.
در نتیجه:
کاهش تیراژ و توقف تولید: مثلا یک انتشاراتی مطرح تیراژ کتابهایش را به ۲۰۰ نسخه محدود کرده. انتشاراتی دیگر نیز تجدیدچاپ ۴۰ عنوان پرفروشش را متوقف کرده است.
بیکاری ناشران: حاشیه سود کم و ریسک بالا، ناشران را به سمت توقف پروژههای جدید سوق داده و بسیاری را بیکار کرده است. هزینههای جانبی مانند جوهر، زینک و حقالتالیف نیز تحت تاثیر قرار گرفته و قیمت تمامشده کتاب را دوچندان کرده است.
تاثیر بر جامعه و سرانه مطالعه
افزایش قیمت کتاب، سهم نشر از سبد هزینه خانوادهها را در سال ۱۴۰۲ کاهش داده و هزینه فرهنگی خانوارها را چهار درصد پایین آورده است. این روند، سرانه مطالعه را (که پیشتر پایین بود) بیشتر تهدید میکند و کتاب را از دسترس اقشار متوسط و پایین خارج میسازد. کارشناسان هشدار میدهند که بدون مداخله، این مسئله به یک بحران فرهنگی تبدیل میشود و رقابت با شبکههای اجتماعی، اقبال به کتاب را کاهش میدهد. اگر روند فعلی ادامه یابد، رکود کامل تولید کتاب محتمل است و ناشران به سمت نسخههای الکترونیک یا بازار قاچاق (که بدون هزینه چاپ و مالیات عمل میکند) سوق خواهند یافت. برای نجات صنعت، نیاز به: سیاستهای حمایتی مانند تخصیص ارز ترجیحی پایدار و نظارت بر توزیع کاغذ داخلی، مطالبهگری رسانهای و شفافسازی دولتی و تشویق تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات داریم.
وضعیت آشفته نشر
امیر اسماعیلی _ سردبیر
۲۳ آبان ۱۴۰۴ - ۲۲:۳۰
صنعت نشر کتاب در ایران، که یکی از ارکان اصلی فرهنگ مکتوب کشور است، در سالهای اخیر با چالشهای متعددی روبهرو بوده و افزایش مداوم قیمت کاغذ به عنوان ماده اولیه اصلی، این صنعت را به مرز رکود رسانده است.