آگاه: از زمان امضای توافق آتش‌بس میان لبنان و رژیم صهیونیستی در ۶ آذر ۱۴۰۳ (۲۷ نوامبر ۲۰۲۴) با میانجی‌گری ایالات متحده و فرانسه، امیدهایی برای کاهش تنش‌ها در مرزهای جنوبی لبنان ایجاد شده بود. این توافق که پس از ماه‌ها درگیری میان حزب‌الله و اسرائیل به دست آمد، قرار بود با استقرار نیروهای ارتش لبنان در جنوب رودخانه لیتانی و عقب‌نشینی نیروهای اسرائیلی از مناطق اشغالی، آرامش را به منطقه بازگرداند. با این حال، حملات اخیر اسرائیل به جنوب بیروت و نقض مکرر توافق آتش‌بس، بار دیگر منطقه را در آستانه بحرانی جدید قرار داده است.
حملات هوایی اسرائیل: اهداف و پیامدها
در تاریخ ۱۶ خرداد ۱۴۰۴ (۶ ژوئن ۲۰۲۵)، نیروی هوایی رژیم صهیونیستی چندین حمله هوایی به مناطق جنوبی بیروت، به‌ویژه محله‌های تحت نفوذ حزب‌الله، انجام داد. ارتش اسرائیل مدعی شد که این حملات با هدف انهدام تأسیسات زیرزمینی تولید پهپاد و تسلیحات حزب‌الله صورت گرفته است. این حملات که در آستانه عید قربان انجام شد، با هشدارهای تخلیه همراه بود، اما به گفته منابع لبنانی، خسارات قابل‌توجهی به زیرساخت‌های غیرنظامی وارد کرد و نگرانی‌ها درباره تلفات غیرنظامی را افزایش داد. این حملات در ادامه سلسله عملیات‌های اسرائیل از اکتبر ۲۰۲۳ (مهر ۱۴۰۲) قرار دارد که با شدت گرفتن درگیری‌ها پس از حمله حماس به اسرائیل آغاز شد. در ۲ مهر ۱۴۰۳ (۲۳ سپتامبر ۲۰۲۴)، اسرائیل دو فرمانده ارشد حزب‌الله، ابراهیم عقیل و احمد وهبه، را در ضاحیه جنوبی بیروت هدف قرار داد و در ۵ مهر ۱۴۰۳ (۲۷ سپتامبر ۲۰۲۴)، حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله، در حمله‌ای مشابه کشته شد. این اقدامات که به گفته اسرائیل برای تضعیف توان نظامی حزب‌الله طراحی شده بود، به تشدید تنش‌ها و آوارگی بیش از یک میلیون نفر در لبنان منجر شد.
واکنش ارتش لبنان: محکومیت و تهدید به تعلیق همکاری
ارتش لبنان در بیانیه‌ای رسمی، حملات اخیر اسرائیل را محکوم کرد و آن را نقض آشکار توافق آتش‌بس دانست. ارتش اعلام کرد که این اقدامات نه‌تنها حاکمیت لبنان را نقض می‌کند، بلکه تلاش‌های نیروهای مسلح لبنان برای اجرای تعهدات آتش‌بس را تضعیف می‌کند. ارتش لبنان همچنین از نادیده گرفته شدن پیشنهاداتش برای بازرسی مشترک مناطق مورد هدف توسط کمیته نظارت بر آتش‌بس که شامل نمایندگان لبنان، اسرائیل، فرانسه، ایالات متحده و یونیفل است، انتقاد کرد. ارتش لبنان تهدید کرد که در صورت ادامه این روند، ممکن است همکاری خود با این کمیته را به حالت تعلیق درآورد. این موضع‌گیری نشان‌دهنده چالش‌های پیش روی ارتش لبنان است که با کمبود منابع مالی، انسانی و تجهیزات برای استقرار مؤثر در جنوب مواجه است. بانک جهانی تخمین زده که درگیری‌های یک‌ساله اخیر بیش از ۸.۵ میلیارد دلار خسارت اقتصادی به لبنان وارد کرده و توانایی ارتش برای ایفای نقش مورد انتظار در توافق آتش‌بس را محدود کرده است.
موضع حزب‌الله: مقاومت در برابر تجاوزات
حزب‌الله لبنان، به‌عنوان یکی از طرف‌های اصلی درگیری، واکنش تندی به حملات اخیر نشان داد. این گروه اعلام کرد که تا زمانی که اسرائیل به نقض آتش‌بس و اشغال مناطق مورد مناقشه ادامه دهد، به مقاومت خود ادامه خواهد داد. حزب‌الله تأکید کرد که بر اساس توافق آتش‌بس، حضور نظامی خود در جنوب رودخانه لیتانی را پایان داده، اما حملات اسرائیل نشان‌دهنده عدم تعهد این رژیم به توافق است. حزب‌الله همچنین در بیانیه‌ای، حملات اسرائیل به ایران در ۵ آبان ۱۴۰۳ (۲۶ اکتبر ۲۰۲۴) را محکوم کرد و آن را بخشی از سیاست تهاجمی اسرائیل برای تشدید تنش در منطقه دانست. این گروه با اشاره به حملات موشکی خود به اسرائیل در ۵ آذر ۱۴۰۳ (۲۶ نوامبر ۲۰۲۴) که منجر به زخمی شدن ۱۱ نفر و خسارت به تل‌آویو شد، نشان داد که همچنان توان پاسخ‌گویی نظامی را دارد.
نقش میانجی‌گران بین‌المللی: تلاش برای حفظ آتش‌بس
میانجی‌گری ایالات متحده و فرانسه در دستیابی به آتش‌بس نوامبر ۲۰۲۴ نقش کلیدی داشت. این توافق که به دنبال درگیری‌های شدید پس از حمله حماس در ۱۵ مهر ۱۴۰۲ (۷ اکتبر ۲۰۲۳) شکل گرفت، قرار بود با عقب‌نشینی نیروهای اسرائیلی و استقرار ارتش لبنان در جنوب، آرامش را به منطقه بازگرداند.
با این حال، اسرائیل بارها اعلام کرده که لبنان به تعهدات خود، به‌ویژه خلع سلاح حزب‌الله در جنوب، عمل نکرده است. در مقابل، لبنان اسرائیل را به نقض مکرر توافق متهم می‌کند. فرانسه و ایالات متحده از طریق کمیته نظارت بر آتش‌بس تلاش کرده‌اند تا تنش‌ها را کاهش دهند، اما گزارش‌ها حاکی از آن است که اسرائیل پیشنهادات بازرسی مشترک را نپذیرفته و به حملات خود ادامه داده است. سازمان ملل متحد نیز با ابراز نگرانی از تشدید تنش‌ها، خواستار خویشتنداری طرفین شده است. استفان دوجاریک، سخنگوی سازمان ملل، در واکنش به حملات اخیر تأکید کرد که هرگونه اقدام تشدیدکننده باید متوقف شود.
شکنندگی آتش‌بس و خطر درگیری گسترده
آتش‌بس نوامبر ۲۰۲۴ از همان ابتدا شکننده بود. اسرائیل با ادعای جلوگیری از بازسازی توان نظامی حزب‌الله، به حملات خود ادامه داده و این امر واکنش‌های متقابل حزب‌الله را در پی داشته است. سقوط رژیم بشار اسد در سوریه که مسیر تأمین تسلیحات حزب‌الله از ایران را قطع کرده، ضربه‌ای به این گروه وارد کرده، اما اسرائیل همچنان نگران بازسازی توان نظامی حزب‌الله است. از سوی دیگر، حزب‌الله با وجود تضعیف شدن در اثر حملات اسرائیل، همچنان پایگاه اجتماعی قوی‌ای در لبنان دارد. گزارش‌ها نشان می‌دهد که بازگشت آوارگان به جنوب لبنان و نمایش تصاویر حسن نصرالله در این مناطق، خشم اسرائیل را برانگیخته است. این امر نشان‌دهنده چالش‌های سیاسی و اجتماعی پیش روی لبنان در اجرای توافق آتش‌بس است. کارشناسان معتقدند که بدون حل‌وفصل مسائل اساسی، ازجمله تعیین دقیق مرزها و خلع سلاح حزب‌الله، آتش‌بس پایدار نخواهد بود. جنینه دیل، مدیر مؤسسه اخلاق، قانون و درگیری مسلحانه آکسفورد، هشدار داده که حملات اسرائیل به غیرنظامیان و زیرساخت‌ها می‌تواند مصداق جنایت جنگی باشد و تحقیقات بیشتری را طلب می‌کند.
چشم‌انداز آینده: دیپلماسی یا جنگ؟
آینده روابط لبنان و اسرائیل به شدت به اقدامات میانجی‌گران بین‌المللی و توانایی ارتش لبنان برای استقرار مؤثر در جنوب بستگی دارد. در حالی که حزب‌الله بر مقاومت تأکید دارد، فشارهای داخلی در لبنان برای بازگشت به ثبات و بازسازی اقتصادی افزایش یافته است. انتخاب ژوزف عون به‌عنوان رئیس‌جمهور جدید لبنان در ماه گذشته، امیدهایی برای تقویت نقش ارتش و کاهش نفوذ حزب‌الله ایجاد کرده، اما چالش‌های مالی و سیاسی همچنان مانع بزرگی هستند. در سوی دیگر، اسرائیل تحت فشار داخلی برای حفظ امنیت مرزهای شمالی خود است. اظهارات مقامات اسرائیلی، ازجمله وزیر دفاع این رژیم، نشان‌دهنده عزم اسرائیل برای ادامه عملیات علیه حزب‌الله است، حتی در صورت نقض آتش‌بس.
ضرورت اقدام فوری جامعه بین‌المللی
وضعیت کنونی در مرزهای جنوبی لبنان در لبه پرتگاه قرار دارد. حملات مکرر اسرائیل و پاسخ‌های حزب‌الله، همراه با ناتوانی ارتش لبنان در اجرای کامل تعهدات آتش‌بس، خطر بازگشت به درگیری‌های گسترده را افزایش داده است. جامعه بین‌المللی، به‌ویژه میانجی‌گران فرانسه و ایالات متحده، باید تلاش‌های دیپلماتیک خود را برای حل‌وفصل مسائل مرزی و تقویت نقش ارتش لبنان افزایش دهند. بدون اقدامات قاطع، منطقه ممکن است بار دیگر شاهد جنگی ویرانگر باشد که نه‌تنها لبنان و اسرائیل، بلکه کل خاورمیانه را تحت تأثیر قرار خواهد داد.