آگاه: معاون سیاسی وزیر کشور ۸ خرداد ماه در نشست با دبیرکل و شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی با بیان اینکه در شرایط فعلی نیازمند حضور جدی احزاب سیاسی برای هم افزایی و هم گرایی بر اساس رویکرد وفاق ملی هستیم گفته بود: وزارت کشور از هرگونه طرح و ایده‌ای که بتواند در تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌های این وزارتخانه اعم از پیشنهادات برای اصلاح قانون احزاب، قانون انتخابات، تقسیمات کشوری و سایر موضوعات مرتبط، استقبال و از ایده‌های بدیع و خلاقانه به نحو مقتضی استفاده می‌کند.
۱۲ خردادماه نیز زینی‌وند در نشست شورای مرکزی حزب کارگزاران که یک تشکل تکنوکرات و توسعه‌گراست، حضور یافت. براساس خبر منتشر شده در پایگاه اطلاع رسانی وزارت کشور، وی در سخنانی با برشمردن برخی اقدام‌های اساسی این معاونت اظهار کرد: برخی قوانین این حوزه به‌ویژه در ارتباط با انتخابات و احزاب نیازمند بازنگری است و این معاونت آمادگی دارد تا از آراء و نظرات احزاب در بهبود و اصلاح این قوانین استفاده کند.
شورای شهر تهران و تناسبی شدن انتخابات
وزارت کشور ترجیح داد خبری کوتاه از دیدار زینی‌وند با فرزندان سیاسی مرحوم هاشمی رفسنجانی را رسانه‌ای کند، اما ارگان رسمی کارگزارانی‌ها (روزنامه سازندگی) تیتر و گزارش ویترین صفحه‌اش در شماره ۱۳ خردادماه را با عنوان «انتخابات تناسبی در شوراها» به این دیدار اختصاص داد و جزئیات بیشتری را از صحبت‌ها و اظهارات معاون سیاسی وزیر کشور در نشست شورای مرکزی تکنوکرات‌ها منتشر کرد.
در خبر روزنامه سازندگی آمده بود: معاون وزیر کشور به بحث مهم انتخابات شوراها و ضرورت تجمیع انتخابات پرداخت و با اشاره به مخالفت خود با تمدید ۷ ساله دوره شوراها گفت: «با رئیس مجلس، شورای نگهبان و دیگر نهادها، جلسات مفصلی داشتیم. به‌نظر من و همکارانم اصل بر اجرای سیاست‌های کلی انتخابات است؛ ازجمله برگزاری انتخابات هر دو سال یک‌بار که به شفافیت، مشارکت و اعتماد عمومی کمک می‌کند.» زینی‌وند افزود که یکی از دلایل مهم برای تجمیع انتخابات، برگزاری انتخابات میان‌دوره‌ای در پنج حوزه بدون نماینده بود که مطالبه مردمی جدی‌ای را به‌دنبال داشت. او همچنین به‌صراحت اعلام کرد که هدف اصلی از تجمیع انتخابات، تسهیل در روند اجرایی، کاهش هزینه‌ها و بالا بردن مشارکت بود. خبر مهم زینی‌وند، اجرای مدل تناسبی انتخابات شورای شهر تهران به‌صورت پایلوت در سال آینده بود. هدف از این کار هم شفاف‌سازی، کیفی‌سازی مدیریت شهری و تقویت نقش احزاب است؛ تناسبی شدن، لازمه دموکراسی حزبی در کشور ماست.
اکنون که وزرات کشور به دنبال برگزاری انتخابات تناسبی در سال ۱۴۰۵ آن هم در تهران است، نگاهی به ساختار و شاکله انتخابات تناسبی انداخته‌ایم تا مخاطب بیشتر در جریان شیوه انتخابات تناسبی قرار گیرد، ضمن اینکه به این پرسش باید پاسخ داده شود که با«تناسبی شدن» چه کمکی به بازیگران عرصه انتخابات(احزاب) خواهد کرد؟
باید مقداری به عقب برگردیم، ایرادهای جدی وارده به نظام انتخاباتی اکثریتی یک یا چند شهرستانی، سال‌ها بود که ذهن مجالس مختلف را به‌خود مشغول می‌کرد. اقدام مجلس در ادوار مختلف برای استقرار نظام انتخاباتی اکثریتی استانی و صدور مصوبه‌های مختلف و نیز رد این مصوبات توسط شورای نگهبان، نشان می‌داد که نظام اکثریتی استانی هم، نظام مقبول و مناسبی برای جایگزینی نظام انتخاباتی فعلی نیست. انتخاب نظام تناسبی استانی رایج در بسیاری از کشورها نیز به علت وجود حوزه‌های فرعی شهرستانی در کشور ما امکان پذیرش و اجرا ندارد. برای رها شدن از اشکالات متعدد نظام اکثریتی شهرستانی و استانی و استفاده از مزیت نظام تناسبی استانی با رعایت تعداد کرسی‌های حوزه‌های فرعی شهرستانی، طرحی تحت عنوان «نظام انتخابات تناسبی» در خانه ملت تدوین و تصویب شد و با رفت و برگشت‌هایی که بین مجلس و شورای نگهبان داشت به تایید فقها و حقوق‌دانان شورا رسید.
تناسبی شدن انتخابات به زبان ساده
اگر بخواهیم مصوبه مجلس درباره انتخابات تناسبی را به زبان ساده توصیف کنیم، به این معناست که احزاب و لیست‌ها به میزان نسبت آرای خود از کل آرا، از کرسی‌های مجلس سهم می‌برند، یعنی برای شهر تهران که گرایش‌های سیاسی مختلفی اعم از اصلاح‌طلب یا اصولگرا وجود دارد، مثل مجالس دهم و یازدهم ماهیت «همه یا هیچ» اتفاق نمی‌افتد که همه نمایندگان مجلس اصلاح‌طلب یا اصولگرا باشند. در این گذار به پرسشی که مطرح کردیم پاسخ می‌دهیم. انتخابات تناسبی چه کمکی به قدرتمند شدن احزاب می‌کند؟
افشین حبیب‌زاده، عضو سابق شورای شهر تهران و عضو شورای مرکزی حزب اسلامی کار در پاسخ به این سئوال گفت: بهترین روش رسیدن به شورایی با تضارب آرا برای ما که هنوز انتخابات حزبی را شروع نکرده‌ایم، این است که این کار را از شوراها شروع کنیم. من فکر می‌کنم با توجه به شرایط کنونی کشور و تعدد احزاب اگر مکانیزمی طراحی شود که مردم در انتخابات شوراها به احزاب یا جبهه‌های مختلف رای دهند و به عبارتی با رای به این تشکل‌ها و جبهه‌های سیاسی، با توجه به میزان آرایی که کسب شده، کاندیداهای آنها در شوراها حضور پیدا کند، منافع متعددی به وجود خواهد آمد و با تضارب آرا هم در شوراها مواجه خواهیم بود. وی تاکید کرد: از همه این‌ها مهم‌تر این است که احزاب رفتار خود را در مدیریت شهری و مصوبات آن بر عهده می‌گیرند. اگر اعضای شورای شهر با مصوبات و تصمیمات خود در نهایت منافع مردم و شهرها را تامین نکنند، در دوره بعد با آرای کمتری مواجه می‌شوند. به‌نظر من اجرای این ترکیب شدنی است و در کشورهای دیگر هم اجرا شده و جواب داده است. این فعال سیاسی با بیان اینکه به‌نظر من تا حدودی می‌شود با این شیوه شاهد قدرت گرفتن احزاب باشیم، اما نه به صورت دقیق و کامل، اظهار کرد: «چراکه رصد کردن رفتار حزب رقیب در یک مجموعه‌ای که چند حزب مسئولیت اداره شهر را در شوراها به عهده دارند، یکی از موضوعات رقابت است. بخش دیگر آن اساساً مقررات، شفافیت و قوانین مبارزه با فساد است. اما اگر از جنبه رقابت به موضوع رصد رفتار رقیب نگاه کنیم پاسخ مثبت است چراکه احزاب می‌خواهند وجهه بهتری در میان مردم داشته باشند. اساساً به سیستم حکمرانی یا حکمروایی در آن مجموعه بستگی دارد.»
همان طور که تاکید شد، با تناسب میزان آرایی که هر لیست به دست می‌آورد، کاندیداهای آن فهرست انتخاباتی به شورای شهر تهران راه پیدا می‌کنند. در حقیقت تفکرات اصلی راهی پارلمان شهر می‌شوند. در حال حاضر وقتی یک لیست اکثریت آرا را به دست می‌آورد، از دیگر لیست‌ها نماینده‌ای در شورای شهر تهران حضور ندارند، اما وقتی انتخابات تناسبی شود، حتی به یک یا دو نفر هم که شده از لیست‌های دیگر به تناسب آرای کسب شده، به شورا راه پیدا می‌کنند و اصطلاحاً نمایندگان تفکرات مختلف در شورای شهر حضور دارند.
دو ویژگی مثبت تناسبی شدن
مدافعان انتخابات تناسبی در مجلس به دو ویژگی مثبت «تناسبی شدن انتخابات» اشاره می‌کنند و می‌گویند: این کار حضور مردم پای صندوق‌های رای را افزایش می‌دهد و افراد از تمام تفکرات در مجلس یا شوراها حضور پیدا می‌کنند که تضارب آرا را افزایش می‌دهد و نکته مثبتی است. در مجموع این نوع انتخابات حرکتی رو به جلو و رفتن به سمت حزبی شدن است. احتمال دارد در اولین تجربه و برگزاری اولیه آن معایبی هم وجود داشته باشد، اما برخی مجلسی‌ها همچون ابوالفضل ابوترابی‌فرد، عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها براین باور هستند که احتمالاً رغبت مردم را برای رفتن به پای صندوق‌های رای افزایش می‌دهد و تفکرات مختلف و تضارب آرا به شورا راه می‌یابند.