آگاه: محسن جوادی، معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی پیرامون وضعیت نشر گفت‌وگوی تفصیلی با خبرگزاری ایبنا انجام داده است که در ادامه بخش‌هایی از آن را می‌خوانید:
یکی از بندهای بخش «کتاب و چاپ و نشر» کلان برنامه‌های وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، «احیا و تقویت برنامه‌های انگیزشی برای ترویج کتاب و کتاب‌خوانی» است. ایشان درباره سهم کتاب در سبد خرید خانواده‌های ایرانی، در آیین بیست و یکمین سالگرد تاسیس نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به آمارهای مقایسه‌ای اشاره داشتند؛ از جمله اینکه «سهم مصارف فرهنگی ازجمله کتاب درسی، غیردرسی، کمک‌درسی، روزنامه و مجله در سبد مصرف خانوار، سال ۱۳۹۶، ۱۸ صدم درصد بود، اما سال ۱۴۰۲ به ۱۰ صدم درصد تقلیل پیدا کرده است.» باتوجه‌به آمار اعلام شده و اینکه اگر دلیل اصلی کاهش خرید را قیمت کتاب در نظر بگیریم، معاونت امور فرهنگی برای افزایش تقاضا در حوزه کتاب، چه‌راهکارهایی در نظر دارد؟
راهکارهای افزایش تقاضا، ازجمله مباحث قابل‌تامل است؛ فرض کنید درباره خرید کتاب از ناشران. اینکه هدف اصلی از خرید کتاب چیست؟ به نظر می‌رسد دو هدف در بحث خرید از یکدیگر فاصله می‌گیرند که خطرناک است. نخست، تامین نیاز و تجهیز کتابخانه‌های عمومی و به‌صورت کلی کمک به تامین نیاز مردم و دوم حمایت از صنعت نشر. اما گاهی خرید معاونت از ناشران در مسیر تامین و تجهیز کتابخانه‌ها قرار نمی‌گیرد؛ بنابراین اگر بتوان بین دو هدف، همگرایی ایجاد شود تا بخش بیشتر خرید، با تقاضای مخاطبان مرتبط باشد، بسیار مفید خواهد بود؛ این ایده در همکاری با نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران مورد عمل قرار گرفت و نتیجه خوبی داشت.
قیمت در میزان خرید اثرگذار است اما معتقدم، حمایت در قالب خرید کتاب و یا انواع دیگر، چندان نمی‌تواند محرک نشر کتاب یا ترویج کتاب‌خوانی باشد، بلکه مولفه‌های ساختاری، به جریان ترویج اثرگذار هستند. می‌دانیم دانشجویان و دانش‌آموزان به‌غیراز منابع درسی، به دلایل مختلف ازجمله کمبود زمان یا گرانی کتاب، کم کتاب می‌خوانند؛ بنابراین به نظر می‌رسد، اگر جمعیت خفته یا بالقوه کتاب‌خوان در آموزش‌وپرورش یا آموزش عالی، در قالب ساختاری با هماهنگی هر دو دستگاه فعال شود یا سازوکار اهدا و گردش کتاب در خانواده‌ها فعال شود، از خرید کتاب به‌صورت مستقیم توسط معاونت فرهنگی، بسیار موثرتر خواهد بود؛ وزارت فرهنگ تا چه حد توان خرید کتاب از ناشران را دارد؟ به نظر می‌رسد حتی افزایش ریالی اعتبار خرید از ناشران، بر افزایش سهم کتاب در سبد خانواده‌ها و تقویت نشر، تاثیر نخواهد داشت؛ بنابراین با استفاده از ظرفیت‌های مردمی و نهادهای دولتی، می‌توان به تقویت نشر امیدوار بود.
یکی از مصادیق این رویکرد در نمایشگاه بین‌المللی کتاب ۱۴۰۴ تهران، به ثبت رسید. شاید با حدود پنج میلیارد یارانه خرید کتاب از ناحیه معاونت فرهنگی و با حمایت وزارت علوم بیش از ۲۰ میلیارد کتاب جدید لاتین برای دانشگاه‌ها خریداری شد. درنتیجه به‌روزرسانی منابع کتابخانه‌ای با کتاب‌های جدید سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ را شاهد بودیم. بنابراین باید دنبال سازوکارهایی مشابه باشیم که بتوانیم با صرف هزینه‌های اندک، قدرت خرید و علاقه خرید را تقویت کنیم.
بنابراین درمجموع ترویج کتاب‌خوانی، در قالب‌های مختلف، جام باشگاه‌های کتاب‌خوانی و پایتخت کتاب و رویدادهای دیگر همچنان پیگیری می‌شود؛ البته این پرسش مطرح است، علاوه بر برگزاری جشنواره جام باشگاه‌های کتاب‌خوانی، چه‌طور از خود باشگاه‌های کتاب‌خوانی حمایت شود؟ اصل این است که از طریق این باشگاه‌ها ساعت مطالعه را افزایش دهیم.
می‌دانیم، کاغذ یکی از مؤلفه‌های اصلی تعیین قیمت کتاب، است. باتوجه‌به نخستین گفت‌وگوی مدیرعامل جدید کارخانه چوب و کاغذ مازندران، درباره مسائل و رویکردها، اعلام شد، کارخانه دچار بدهی کلان، آفت‌های ناترازی انرژی، تأمین مواد اولیه و دیگر مسائل است. نکته درخور توجه، تمرکز اصلی کارخانه در تولید کاغذ کتاب درسی و اشاره‌ای بسیار کوتاه به کاغذ نشر است. آیا باید از رویکرد جدید مدیرعامل جدید، نگران تأمین کاغذ نشر بود؟ به‌ویژه اینکه سال‌های اخیر بسیار درباره خودکفایی در تولید کاغذ خبررسانی شد و آیا ملاقاتی طی ۷ ماه گذشته، با مدیرعامل جدید داشته‌اید یا خواهید داشت؟
بنده شخصا با مدیر محترم کاغذ مازندران ملاقاتی نداشتم، اگر چه با برخی از مدیران کارخانه‌های دیگر صحبت کردم. اینکه درباره کاغذ تولید داخلی، چه فکری می‌کنیم، روشن است که همه ما قانونا و اخلاقا موظفیم از تولید داخل حمایت کنیم؛ اما حمایت‌کردن به معنای این نیست که به هر شکل کاغذ تولیدی آنها را برای نشر بخریم و یا فرصت نشر را محدود به انتخاب کاغذ آنها بکنیم. حمایت از تولید داخلی نباید چرخه اقتصادی و نیز مرغوبیت کاغذ داخلی را نادیده بگیرد. چرا که اگر صرفه اقتصادی و نیز مرغوبیت کاغذ داخلی حاصل شود، خودبه‌خود ناشران به استفاده از آن کشیده می‌شوند. سیاست حمایتی ما از تولید کاغذ داخلی حتی اگر تا مدتی گلخانه‌ای است، در ادامه باید متناسب با ساختارهای اقتصاد بازار و البته باتوجه‌به اهمیت استراتژیک کاغذ برای کشور باشد.
معاونت امور فرهنگی، واقعا درباره وضعیت کاغذ نگران است؛ بنابراین از هر سازوکاری که بتوانیم، استفاده می‌کنیم؛ ازجمله تلاش برای فراهم‌کردن تسهیلات برای یک‌سری از کارخانه‌هایی که در آستانه تولید کاغذند و یا به دلایل مالی الان نمی‌توانند کاغذ تولید کنند. بنابراین فقط کارخانه چوب و کاغذ مازندران نیست، بلکه کارخانه‌های دیگری هم هستند. هرکدام از همین کارخانه‌ها نیز مشکلاتی دارند؛ از تامین یا سیستم برق تا مواد اولیه اما هم‌زمان، برای کنترل و توقف افزایش قیمت کاغذ نیز تلاش می‌کنیم؛ ضمن اینکه هر جا مسیری برای خرید کاغذ داخلی باز شود، اقدام می‌کنیم از درخواست حمایت دولت برای واردات کاغذ نیز استفاده می‌کنیم.
به کاغذ داخلی توجه داریم، البته همان‌طور که اشاره شد، از کاغذ داخلی در سال‌های گذشته بیشتر برای تولید کتاب درسی استفاده می‌شد. در بحث کاغذ نشر، قصد تحمیل اینکه ناشران چه نوع کاغذی خریداری کنند، را نداریم. البته تمهیداتی برای استفاده ناشران از کاغذ داخلی در تولید برخی کتاب‌ها خواهیم داشت.
درمجموع نمی‌خواهیم این‌طور باشد که مسیر را ببندند و بگویند حتما باید این کار را انجام دهید و به این معنا باشد که حتما باید کاغذ داخلی استفاده شود. حمایت به این معنا، خیلی مفید نیست اما اگر صنعت تولید کاغذ، کاغذ باکیفیت ارائه کند حتما ما هم کمک خواهیم کرد و مشتری اول، خواهیم شد. ایجاد چنین شرایطی به صنعت تولید کاغذ، بستگی دارد.
ما برای این منظور با برخی مدیران کارخانه‌ها گفت‌وگو داشتیم. درمجموع برای تامین کاغذ نشر، به دو هر مسیر توجه داریم.