آگاه: اگر در بازار قدم بزنید کافی است به هر مغازه مراجعه کنید مشاهده می‌کنید انبوهی از گوشی‌های آیفون و بالای ۶۰۰ دلار قاچاق در مغازه‌ها وجود دارد، به‌نظر می‌رسد این موضوع در شهرهای کوچک‌تر حتی نمایان‌تر است.
با توجه به ابعاد موضوع در سطح سیاست‌های تعرفه‌ای به‌نظر می‌رسد اقدام عاجل ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و گمرک در این خصوص حائز اهمیت باشد. بررسی میدانی نشان می‌دهد فروشگاه‌های تلفن همراه در ویترین خود نمونه‌های زیادی از گوشی‌هایی را عرضه می‌کنند که ظاهرا تحت عنوان «مسافری» رجیستری می‌شوند و اختلاف قیمت چشمگیری با نمونه‌های دارای گارانتی قانونی و عرضه‌شده از محل تجارت رسمی کشور، دارند.
یکی از محوری‌ترین نکات این بازار، اختلاف قیمت است؛ شاهد هستیم که گوشی‌های قاچاق یا اصطلاحا «مسافری» تا حدود چهل میلیون تومان ارزان‌تر از گوشی‌های دارای گارانتی رسمی و واردات قانونی عرضه می‌شوند؛ رقمی که عملا توان رقابت تجارت رسمی را از بین می‌برد و باعث «قفل» شدن بازار رسمی می‌شود، به‌بیان دیگر مصرف‌کننده حاضر نیست برای دریافت خدمات پس از فروش، گارانتی رسمی و ریسک کمتر، ده‌ها میلیون تومان بیشتر پرداخت کند؛ نتیجه طبیعی آن گرایش خریداران به کالای ارزان‌تر ـ ولو قاچاق یا بدون گارانتی ـ است.
مسئله دوم مربوط به نحوه محاسبه عوارض و نرخ محاسباتی گمرکی است. فروشندگان و برخی فعالان صنفی می‌گویند عوارض این گوشی‌ها با «نرخ محاسباتی» بسیار پایین‌تری از نرخ حاشیه بازار محاسبه و اعلام می‌شود (حدود ۷۰ هزار تومان که هم‌اکنون مبنای محاسبه عوارض مسافری است) در حالی که سابقا و قبل از جهش اخیر نرخ تا ۱۰۰هزار تومان معیار نرخ محاسباتی به نرخ آزاد نزدیک‌تر بود. اختلاف زیاد ۳۰درصدی بین نرخ محاسباتی و نرخ ارز آزاد موجب شده است هزینه‌های ثبت و ورود مسافری به‌شدت پایین بیاید و انگیزه قاچاق و فعال‌سازی گوشی‌ها به‌عنوان «مسافری» افزایش یابد،
به‌عبارت دیگر برای محاسبه نرخ مسافری از نرخ سنایی استفاده می‌کنند این نرخ در واقع زمانی که تعیین و تصویب شده بود باید نرخ حاشیه بازار عنوان می‌شد، حالا چالش‌های این سیاست‌گذاری غلط مشخص شده است که با بالارفتن دفعی ارز آزاد این نرخ ثابت مانده است. از طرفی نرخی که برای عوارض گمرکی واردات تجاری استفاده می‌شود نرخ ارز منتهی به سال ۱۴۰۳ است که هم‌اکنون حدود ۷۲ هزار تومان است.
در نهایت بهایی که در رجیستری مسافری پرداخت می‌شود با توجه به عدم‌تغییر نرخ هیچ تفاوتی با تجاری ندارد که ماهیت این موضوع خلاف قانونی است که می‌گوید سود بازرگانی رجیستری مسافری باید دو برابر تجاری باشد. نتیجه این تفاوت نرخ، عرضه کالای قاچاق ارزان در بازار داخلی و تضعیف واردات رسمی است.
نحوه انجام «رجیستری مسافری» نیز ابهامات جدی دارد. طبق قوانین، گوشی مسافری باید به نام مسافر ثبت شود و قاعدتا باید برای مدتی انتقال‌ناپذیر باشد؛ اما گزارش‌ها و مشاهده‌های میدانی نشان می‌دهد گوشی‌هایی که تحت عنوان «مسافری» فعال می‌شوند، به‌سادگی و بدون رعایت مفاد قانونی به فروش می‌رسند و در بازار آزاد منتقل می‌شوند، این موضوع سوالات مهمی درباره سازوکار کنترل و صحت‌سنجی ثبت مسافر، تقلب در مدارک هویتی و نقش شبکه‌هایی که در این تجارت سیاه موبایل‌ها را فعال می‌کنند، ایجاد می‌کند.
نکته آخر اینکه گوشی‌های به‌اصطلاح مسافری بدون انجام فرآیند رجیستری به مصرف‌کننده فروخته می‌شوند؛ خریدار صرفا ۲۰ روز فرصت دارد تا پیش از قطع آنتن، نسبت به پرداخت و انجام ثبت اقدام کند، به‌عبارت دیگر، در این بیست روز مصرف‌کننده عملا از یک گوشی قاچاق و بدون هویت استفاده می‌کند. نکته مهم این است؛ این گوشی‌ها چگونه برای مصرف‌کنندگانی که اصلا از مرز خارج نشده‌اند، رجیستر می‌شوند؟ با چه پاسپورتی رجیستر می‌شوند؟ آیا صاحب پاسپورت از ثبت شدن گوشی به نامش مطلع می‌شود؟ و اساسا این فرآیند چگونه انجام می‌شود که چنین ابهام و سوال‌های ملی به‌وجود آید؟
پیامدهای این تخلف و ضعف نظارت فراتر از کاهش درآمد گمرک است؛ تقاضای دلار در بازار کف (برای تامین ارز قاچاق) افزایش می‌یابد، نرخ دلار تحت فشار بالا می‌رود، مصرف‌کننده از خدمات پس از فروش محروم می‌شود، کالاهای تقلبی یا ریفربیشد وارد بازار می‌شوند و شرکت‌هایی که به‌صورت قانونی و با رعایت مقررات فعالیت می‌کنند، مجبور به عقب‌نشینی از سازوکارهای رسمی می‌شوند، این چرخه در بلندمدت به‌زیان کلی اقتصاد و اشتغال این صنعت خواهد بود.
۲۶ مهر ۱۴۰۴ - ۱۲:۳۵
با افزایش اختلاف میان نرخ ارز آزاد و نرخ سنایی که مبنای محاسبه عوارض رجیستری مسافری تلفن همراه است، عرضه گوشی‌های قاچاق تحت عنوان مسافری جذابیت پیدا کرده است. بازار تلفن همراه طی روزهای اخیر مملو از دستگاه‌های آیفون عرضه‌شده بدون کد رجیستری قطعی یا با رجیستری «مسافری» شده است؛ موضوعی که تجارت رسمی را تحت‌الشعاع اثرات ویرانگر خود قرار داده است.