آگاه: ذکر، فراتر از عبادت، نوعی تمرین ذهنی است که انسان را از تنبلی و بی‌عملی دور می‌کند. چرا که اگر انسان بخواهد از پس همه زندگی با حجم انبوه کارهایش بربیاید، باید همیشه در حالت آماده‌باش باشد. مثل سربازی که هر لحظه منتظر فرمان است، تا از حرکت بازنماند. حواسم نبود و یادم نبود و نمی‌دانستم و دقت نکردم و گیج شدم و هنگم، نمونه جملاتی است که نشانه عدم آمادگی ذهن فرد است. ذهن ناآماده و غافل، در حالت انفعال است نه فعالیت. بر این اساس، ایجاد و تقویت «ذکر» در آحاد جامعه یک ضرورت و اولویت است.
از سوی دیگر ما شاهد آن هستیم که دنیای مدرن ما را با نوع دیگری از هوشیاری ذهنی مواجه کرده است: «هوشیاری رسانه‌ای»؛ رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی با بمباران اطلاعات، اخبار لحظه‌ای و اعلان‌های بی‌وقفه، ذهن ما را به سوی خود می‌کشند و ما را در حالتی از گوش‌به‌زنگی دائمی قرار می‌دهند. مراجعه مکرر به گوشی‌ها، چک کردن مداوم شبکه‌های اجتماعی و پیگیری اخبار، نشان‌دهنده آن است که این نوع هوشیاری به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره بسیاری از ما تبدیل شده است. نوع دیگری از هوشیاری که اخیرا دشمن بر ما تحمیل کرده، گوش به زنگی و «هوشیاری نسبت به جنگ» است. هوشیاری نسبت به جنگ- در وضعیت نه جنگ نه صلح- در واقع، انتظار کشیدن برای جنگ است.
این هوشیاری رسانه‌ای و هوشیاری نسبت به جنگ احتمالی، گرچه گاهی مفید است و ما را از رویدادهای مهم آگاه می‌کند، اما اغلب ذهن را چنان مشغول می‌کند که فرصت یا انرژی تمرکز بر وظایف اصلی، چه در حوزه شخصی و چه در حوزه کاری، از دست می‌رود. به بیان دیگر باعث کاهش ذکر می‌شود.
برای تقویت «ذکر» و دستیابی به آمادگی ذهنی کامل برای پیشرفت شخصی و کاری، لازم است از شدت هوشیاری رسانه‌ای و هوشیاری نسبت به جنگ بکاهیم. این به معنای قطع کامل ارتباط با اخبار و رسانه‌ها یا غفلت از جنگ احتمالی نیست، بلکه نیازمند مدیریت آگاهانه زمان و توجه است. مثلا می‌توانیم زمان‌های مشخص و محدودی برای بررسی اخبار یا استفاده از شبکه‌های اجتماعی تعیین کنیم و در غیر آن زمان بر فعالیت‌های لازم برای پیشرفت زندگی متمرکز شویم.
علاوه بر محدود کردن اخبار و شبکه‌های اجتماعی، برای داشتن یک ذهن آماده و هوشیار، پنج اقدام دیگر نیز پیشنهاد می‌شود:
۱. تعیین و اولویت‌بندی کارها: مشخص کنید برنامه شما چیست و چه کارهایی را باید انجام دهید و کدام‌یک دارای فوریت و اهمیت بیشتری است. از آنجایی که اگر همه آنها را در ذهن نگه داریم، ذهن خسته می‌شود، بهتر است بنویسیم.
۲. تمرین ذهن‌آگاهی و محاسبه: هر لحظه حواستان به لحظه باشد. در طول روز، لحظه‌ای توقف کنید و از خود بپرسید: الان دقیقا باید چه‌کار کنم؟ حالا چه کار مهمی باید انجام دهم؟ آیا حواست هست داری چه‌کار می‌کنی؟ ذهن‌آگاهی یعنی یادآوری مداوم. اگر احساس کردیم ذهنمان منفعل شده یا هنگ کرده، بلافاصله با یک کار کوچک اما موثر، آن را به حالت فعال برگردانیم.
۳. استراحت کافی: طبیعی است که گاهی ذهن احساس غرق‌شدگی و فشار کند. باید به او استراحت بدهید تا سلول‌ها و توان خود را بازیابی کند و تیز شود. منظور از استراحت، خوابیدن نیست بلکه عدم فعالیت است. مثلا ممکن است لحظات استراحت به بازی و شادی و تماشا بگذرد.
۴. چابکی بدن: اگر می‌خواهید ذهن‌تان همیشه در اوج باشد و به سرعت همه چیز را پردازش کند، باید بدن‌تان را نیز در اوج نگه دارید و در حالتی باشد که به سرعت و خوب، همه چیز را در درون خود پیش ببرد. باید انرژی داشته باشید تا واکنش به‌موقع و عمل به‌موقع از شما سر بزند. با غذاهای مفید و طبیعی، سوخت مورد نیاز ذهن برای هوشیاری و تمرکز را به او بدهید. مثلا غذاهای پراز قند و شکر قند خون را به سرعت بالا می‌برد و سپس باعث سقوط ناگهانی انرژی می‌شود. این نوسان منجر به خستگی مغز و کاهش تمرکز می‌شود. مجموع این پنج اقدام، به ما امید و توان می‌دهد که از کارهای زندگی و مسئولیت‌های کشور غافل نمانیم و هوشیاری خود را، به جای اخبار و احتمالات، به سمت فعالیت و پیشرفت هدایت کنیم.
۱ آبان ۱۴۰۴ - ۱۰:۰۸
در اخلاق اسلامی، مفهومی عمیق به نام «ذکر» وجود دارد که می‌توان از آن به آمادگی ذهنی تعبیر کرد. این حالت، ذهن انسان را در وضعیتی از آگاهی نگه می‌دارد که همواره نسبت به وظایف، مسئولیت‌ها و هدف‌هایش هوشیار باشد. اصطلاحا «به یاد دارد» که باید چه کند؛ چه چیزی باید بنویسد، با چه کسی باید تماس بگیرد، جواب پیام چه کسی را باید بدهد، چه چیزی باید بخواند، چه چیزی باید بخورد، کجا باید برود، چه چیزی باید بخرد و...