آگاه:صندوق پژوهش و فناوری سپهر به عنوان یکی از نهادهای پیشرو در این عرصه، از ابتدای فعالیت خود در سال ۱۳۹۸ تاکنون تلاش کرده است با ارائه سازوکارهای خلاقانه، مسیر تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان، فرهنگی و هنری را هموار کند. راه‌اندازی سکوی «تامین مالی جمعی سپهرینو» نمونه‌ای از این اقدامات است که توانسته اعتماد سرمایه‌گذاران و فعالان حوزه فرهنگ را جلب کند و گام تازه‌ای در پیوند میان سرمایه و خلاقیت بردارد. برای بررسی بیشتر عملکرد، اهداف و برنامه‌های آینده این صندوق، با مصطفی اکوان‌سپهر، مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری سپهر، به گفت‌وگو پرداختیم :
صندوق سرمایه‌گذاری سپهر چه نوع صندوقی است و سابقه عملکرد آن در دوره‌های گذشته چگونه ارزیابی می‌شود؟
صندوق سپهر از سال ۹۷ مجوز فعالیت خود را دریافت و فعالیتش را از سال ۹۸ آغاز کرد. در این سال‌ها تلاش شده است تا ابزارهای مختلفی برای حوزه تامین مالی شرکت‌های خلاق و حوزه فرهنگی رقم بزنیم. یکی از جدیدترین این ابزارها که توسعه یافته است و در سال گذشته از آن رونمایی شد، تامین مالی جمعی سپهرینو است.
سپهرینو، به عنوان یک سکوی تامین مالی جمعی، مجوز خود را از شرکت فرابورس ایران اخذ کرد و کارگزاری بانک صادرات را به عنوان نهاد مالی ناظر قرار داد. در حال حاضر حدود
۱۲ طرح راه‌اندازی شده است که نزدیک به ۱۷۰ میلیارد تومان از منابع خرد مردمی در طرح‌های تولیدی و بازرگانی برای شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق سرمایه‌گذاری اتفاق افتاده است. ماهیت تامین مالی جمعی به این صورت است که پول‌های خرد کنار یکدیگر جمع می‌شوند و برای یک طرح اقتصادی موضوعی به کار گرفته می‌شوند. در موارد مشخص سود سرمایه‌گذاران توزیع می‌شود و در نهایت اصل سرمایه مردم در آخر طرح بین مردم تقسیم و به آنان عودت داده می‌شود.
ما در صندوق سپهر به واسطه ماهیت صندوق و موضوع فعالیت که در حوزه مسائل فرهنگی و صنایع خلاق است به این جمع‌بندی رسیده‌ایم که باید یک حوزه جدید را برای کسب و کارهای فرهنگی نیز در نظر بگیریم که آن بخش‌ها هم بتوانند از این طریق و از این ابزار استفاده کنند. طبیعتا نرخ سودی که متداول است و روی سکوهای مختلف در حال حاضر وجود دارد، این طرح‌ها با آن اعداد و ارقام راه‌اندازی می‌شوند. برای کسب و کارهای فرهنگی شاید خیلی منطقی به نظر نرسد، به همین دلیل ما باید سود را به یک نسبتی کاهش می‌دادیم تا اینکه آن جذابیت برای کسب و کارهای فرهنگی هم اتفاق بیفتد و توجیه‌پذیر باشد. طرح آخری که ما در سکوی تامین مالی جمعی سپهر راه‌اندازی کرده‌ایم با همین هدف اتفاق افتاد. برای مثال ما انتشارات سوره مهر را در واقع به عنوان یک ناشر موفق در حوزه کتاب انتخاب کردیم و تعدادی از کتاب‌های پرفروش این انتشارات را به عنوان یک طرح کسب و کار نگارش کردیم. این انتشارات حدود چهار میلیارد تومان درخواست از سکوی سپهرینو انجام داد تا بتواند جذب منابع داشته باشد.
این کار با توجه به اینکه اولین بار صورت گرفته ریسک‌های زیادی داشت. برای کاهش این ریسک‌ها چه تدبیری داشتید؟
در موضوع تامین مالی جمعی به دلیل اینکه پول مردم درگیر می‌شود برای ما بسیار مهم است تا از این سرمایه صیانت و حفاظت شود. پس طبیعتا ما به عنوان سکوی تامین مالی جمعی وظیفه داریم تا ریسک‌ها را به حداقل برسانیم. البته کسانی که در این حوزه ورود پیدا می‌کنند به واسطه سود بیشتری که دریافت می‌کنند ریسک بیشتری نیز متحمل خواهند شد. یعنی با پذیرش یک ریسک بیشتر، انتظار برای بازدهی نسبت به عرف بیشتر خواهد بود. اما ما به عنوان سکوی تامین مالی جمعی وظیفه به حداقل رساندن این ریسک‌ها را دنبال می‌کنیم. در این طرح ما اصل سرمایه مردمی را با ضمانت‌نامه تعهد پرداخت بانکی ضمانت کرده‌ایم. به عبارت دیگر اصل پولی را که مردم در این طرح سرمایه‌گذاری کرده‌اند به واسطه ضمانت‌نامه تعهد پرداخت بانکی گارانتی شده است تا خدشه‌ای به اصل سرمایه وارد نشود. در خصوص سود پیش‌بینی‌شده در این طرح، بر اساس صورت‌های مالی حسابرسی‌شده هر یک از شرکت‌های مورد بررسی، به‌ویژه انتشارات سوره مهر و با توجه به بررسی‌های دقیق و همه‌جانبه‌ای که انجام شده است، جمع‌بندی نهایی حاکی از آن است که سود پیشنهادی اعلام‌شده بر مبنای داده‌های مالی معتبر و واقعی محاسبه شده و از پشتوانه تحلیلی قابل‌اتکایی برخوردار است.
در موضوع تامین مالی جمعی، ما سود قطعی نداریم. هم به واسطه موضوعات شرعی هم به واسطه اینکه ما در حال ورود به یک مشارکت هستیم. پس این سود پیش‌بینی شده که در اینجا پیش‌بینی کرده‌ایم به واسطه بررسی دقیق صورت‌های مالی گذشته و پیش‌بینی نسبت به آینده اتفاق افتاده است و از حیث مسائل اقتصادی هم تیم کارشناسی و مالی صندوق، این موضوعات را کامل بررسی کرده‌اند و در واقع صندوق به عنوان یک نهاد مالی تخصصی این سود پیش‌بینی شده را به تحقق خواهد رساند. همچنین ما دو طرح خاتمه یافته داشته‌ایم که در این دو طرح و در موضوعات دیگر اصل و سود پیش‌بینی شده سرمایه‌گذاران و مردم را تسویه کرده‌ایم و وجه‌های دریافتی را به آنان عودت داده‌ایم.
در راستای معرفی و تبیین این طرح، چه فعالیت‌ها و برنامه‌هایی اجرا شده تا امکان آشنایی بیشتر ذی‌نفعان و همکاری‌های مشترک فراهم شود؟
ما به واسطه ظرفیتی که در صندوق داشتیم و شبکه مشتریانی که به هر حال در طرح‌های قبلی ما سرمایه‌گذاری کرده بودند این اطلاع‌رسانی را به آنها انجام داده‌ایم. با همین قید که ما یک طرح فرهنگی را به صورت تامین مالی جمعی قصد داریم برای آن موضوع تامین مالی رقم بزنیم. برای خیلی از آنان این موضوع جلب توجه کرد و افرادی که دغدغه حوزه فرهنگ را نیز داشتند روی این طرح نیز سرمایه‌گذاری کردند. این سرمایه‌گذاری حتی با مبالغ کم و زیاد از ۵۰۰ هزار تومان شروع شد تا ۲۰۰ میلیون تومان ادامه داشت. به عبارتی طیف گسترده‌ای از سرمایه‌گذاران را ما در این طرح داشتیم و همچنین از مجموعه‌ها و شرکت‌های حقوقی به واسطه روابطی که مجدد صندوق داشت و ایجاد شده بود با آنها نیز طرح بحث کردیم و این موضوع را به آنان توضیح دادیم. از این صندوق‌ها و نهادهای حقوقی نیز مبالغی جمع‌آوری شد که بعد از اتمام طرح آنها را به صورت دقیق اطلاع‌رسانی خواهیم کرد. موضوع دیگری که مطرح است در بحث اطلاع‌رسانی است که ما از فعالان فرهنگی و شبکه حوزه هنری که سهامدار صندوق سپهر است درخواست‌هایی داشته‌ایم. این درخواست باعث شد تا فعالان فرهنگی در جریان این موضوع قرار گیرند تا این گام شروع و ابتدایی باشد برای اینکه بتوانیم این موضوع را روزبه‌روز توسعه دهیم و در واقع با طیف بیشتری از سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران
روبه‌رو شویم.
با توجه به روند شکل‌گیری و اجرای صندوق سپهر، آیا در سایر کشورها نیز اقدامات مشابهی صورت گرفته است یا نمونه‌های مشابهی از این نوع صندوق‌ها در سطح بین‌المللی وجود دارد؟
موضوع تامین مالی جمعی در دنیا بر اساس چهار سرفصل کلی طبقه‌بندی می‌شود. یک، موضوع تامین مالی جمعی مبتنی بر سهام، موضوع دوم مبتنی بر اهدا، موضوع سوم مبتنی بر پاداش و موضوع آخر تامین مالی جمعی مبتنی بر بدهی است.
آن چیزی که در ایران اتفاق افتاده است موضوع چهارم که تحت نظارت شرکت فرابورس ایران از نوع تامین مالی جمعی مبتنی بر بدهی است. اما در دنیا و در موضوعات فرهنگی و هنری نوع دوم و سوم تامین مالی جمعی مبتنی بر اهدا و پاداش رواج بیشتری دارد. افراد در این نوع از سرمایه‌گذاری و تامین مالی جمعی به‌عنوان مثال در یک اثر هنری سرمایه‌گذاری انجام می‌دهند و از بخش معنوی آن بهره‌مند می‌شوند یا در یک فیلم از افراد متعدد سرمایه‌های خرد جمع‌آوری می‌شود مثل اکران خصوصی یک فیلم با بازیگران اصلی آن و سرمایه‌گذاری برای آن در نظر گرفته می‌شود. همچنین انیمیشن‌هایی که با سرمایه‌گذاری مردم اتفاق می‌افتد و کاراکترهای اصلی آن انیمیشن را به صورت یک عروسک یا یک نماد در اختیار آنها قرار می‌دهند. موضوعات فرهنگی در دنیا و به ویژه پلتفرم‌ها که مرجع جدی این مسئله در دنیا هستند رواج دارند. در ایران نیز این اتفاق درحال رخ دادن است. یعنی شرکت فرابورس ایران به این سمت رفته است که بتواند سایر مدل‌های تامین مالی جمعی را هم در ایران به راه بیندازد. در حقیقت این ابزار جدید است و حدود سه الی چهار سال است که به صورت جدی راه افتاده و تا زمانی که به بلوغ برسد باید زمانی را صرف کند.
پیش‌بینی شما برای این ماجرا چگونه است؟
ما در این سه الی چهار سال که این مسئله رواج پیدا کرده است، رشد هرساله آن را مشاهده کرده‌ایم. سالانه یک رشد تقریبا نمایی را تامین مالی جمعی به واسطه جذابیتی که برای هم سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران داشته رقم زده است. این رشد چند برابری که هر سال در حوزه کسب و کار مشاهده شده است، پیش‌بینی می‌شود که در کسب و کارهای فرهنگی هم این اتفاق رخ بدهد.
ما به عنوان صندوق سپهر به واسطه رسالت و مسئولیتی که داریم این فعالیت را شروع کرده‌ایم و پیش‌بینی می‌شود که بتوانیم این کار را مستمر ادامه دهیم و کسب و کارهای بیشتری را درگیر این موضوع کنیم. انتظارمان از نهادهای فرهنگی و حمایتی این است که در واقع این موضوع را به عنوان یک رسالت و یک مسئولیت اجتماعی در نظر بگیرند. هر مسئله‌ای در ابتدای خودش یکسری موضوعات، مشکلات و هزینه‌ها دارد. اما این چرخه می‌تواند پرسرعت‌تر ادامه پیدا کند و چرخه تامین مالی حوزه اقتصاد فرهنگ را عملا به یک نقطه مطلوبی برساند. ما نیز علاوه بر نشر سوره مهر با ناشران دیگری نیز در ارتباط هستیم.
بعد از آنکه این طرح اول روی سکوی تامین مالی جمعی سپهرینو آمد، یک طیف گسترده از مراجعان را داشته‌ایم. از انواع کسب و کارهای فرهنگی تا انتشارات مختلفی که به ما رجوع کرده‌اند. همچنین تعدادی از کسب و کارها در حوزه محصولات فرهنگی هم در این بخش مشارکت داشته‌اند.
ما در تلاش هستیم تا جلساتی را با این گروه‌ها تنظیم کنیم که بتوانیم آنها را در این موضوع درگیر کنیم و طرح‌های آنها را با مدل تامین مالی جمعی در جریان قرار دهیم. مخاطبان برای اطلاع از طرح‌های سرمایه‌گذاری افراد می‌توانند به سایت تامین مالی جمعی سپهرینو مراجعه کنند.