آگاه: باتوجه‌به اهمیت نقش مطبوعات در جهان امروز، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۲۰ دسامبر ۱۹۹۳میلادی در چهل و هشتمین اجلاس خود طی مصوبه‌ای روز سوم ماه مه هر سال را به‌عنوان «روز جهانی آزادی مطبوعات» اعلام کرد. این مصوبه از قطعنامه همایش عمومی یونسکو در سال۱۹۹۱ میلادی تحت عنوان «ارتقای آزادی مطبوعات در دنیا» که جراید آزاد، فراگیر و مستقل را به‌عنوان یکی از اجزای ضروری جامعه دموکراتیک تلقی کرده است، نشأت گرفت. این روز به یاد سالروز انتشار اعلامیه ویندهوک (Windhoek Declaration) درباره ارتقای وضعیت نشریه‌های مستقل و فراگیر آفریقایی انتخاب شد.
در قانون اساسی جمهوری اسلامی و در اصل ۲۴، آزادی مطبوعات تضمین شده است، گرچه تفاسیر مختلف از آن، مسائلی را در پی داشته است؛ اما در کل، اصل، آزادی مطبوعات است. این اصل، حق شهروندان را در دسترسی آزاد به اطلاعات ضمانت می‌کند و یکی از ارکان دولت قانونمند به حساب می‌آید.
باوجوداینکه ممکن است خیلی‌ها فکر کنند وضعیت آزادی مطبوعات در کشورهای غربی مطلوب است و فقط در خاورمیانه اوضاع آزادی مطبوعات وخیم است، باید بگوییم که این‌طور نیست و بسیاری از رسانه‌های معروف غربی هم با اینکه در کلام و گفتار از آزادی مطبوعات سخن میگویند، ولی در عمل این حرف‌ها را نقض می‌کنند. نمونه‌اش رفتاری که با خبرنگاران در غزه می‌شود. از هفتم اکتبر ۲۰۲۳ تا امروز ۲۱۲ خبرنگار توسط ارتش اشغالگر قدس در غزه به شهادت رسیدند. ۴۹ خبرنگار توسط اشغالگران صهیونیستی به اسارت گرفته شده‌اند بدون اینکه کوچک‌ترین صدای اعتراضی از نهادهای بین‌المللی شنیده بشود. دونالد ترامپ هم در دوره اول ریاست‌جمهوری خود روزنامه‌نگاران را «دشمنان مردم» خواند و در حال حاضر علیه بعضی سازمان‌های خبری اقامه دعوی کرده است.
آزادی مطبوعات از نگاه رهبران جمهوری اسلامی ایران
امام خمینی (ره) آزادی مطبوعات را این‌چنین ترسیم کرده‌اند:
«وصیت من به مجلس شورای اسلامی در حال و آینده و رییس‌جمهور، رؤسای جمهوری ما بعد و به شورای نگهبان و شورای قضایی و دولت در هر زمان آن است که نگذارند این دستگاه‌های خبری مطبوعات و مجله‌ها از اسلام و مصالح کشور منحرف شوند. باید همه بدانیم که آزادی به شکل غربی آن که موجب تباهی جوانان و دختران و پسران می‌شود، از نظر اسلام و عقل محکوم است و تبلیغات و مقالات و سخنرانی‌ها و کتب و مجلات بر خلاف اسلام و عفت عمومی و مصالح کشور حرام است، و بر همه ما و همه مسلمانان جلوگیری از آنها واجب است و از آزادی‌های مخرب باید جلوگیری شود و از آن چه در نظر شرع حرام و آن چه بر خلاف مسیر ملت و کشور اسلامی و مخالف باحیثیت جمهوری اسلامی است به طور قاطع اگر جلوگیری نشود، همه مسئول هستند. همه مطبوعات آزادند، مگر این که مقالات آنها مضر به حال کشور باشد. مطبوعات باید همیشه در خدمت اسلام عزیز و مردم کشور باشند و آزادی‌ها در حدود قوانین مقدس اسلام و قانون اساسی به بهترین وجه تامین شود. معنی آزادی این نیست که هر کس بر خلاف قوانین، بر خلاف قانون اساسی یک ملت بر خلاف قوانین ملت، هر چه دلخواهش است بگوید. آزادی در حدود قوانین یک ملت است. مملکت ایران مملکت اسلامی است و قوانین ایران، قوانین اسلام است...»
مطبوعات در کلام مقام رهبری
رهبر انقلاب اسلامی سخنرانیهای متعددی با موضوع فعالیت رسانه‌ها داشتند که در ادامه بخشی از آن به موضوع گزارش مربوط است، می‌آید: «مهم‌ترین وظیفه مطبوعات در نظام اسلامی، نقش فرهنگی آنان در معرفی و دفاع از ارزش‌ها و آرمان‌های مورد قبول این امت انقلابی و بالابردن سطح آگاهی و معرفت آنان است. سرمایه اصلی هر رسانه، اعتماد عمومی است که از طریق اعتنا به ارزش‌ها و اعتقادات اکثریت جامعه، یعنی اقشار متدین و وفادار به انقلاب و حفظ کرامت و شرافت نظام و صداقت در بیان به دست می‌آید. ما معتقدیم آقایانی که نظام را قبول دارند، وظایفی هم به عهده دارند. این وظایف، با سلیقه و عقیده خاص آنها هم هیچ منافاتی ندارد.» توقع این است که به آن وظایف عمل کنند:
پرهیز از ایجاد تشنج مطبوعاتی
یکی از آن وظایف این است که فضای کشور را فضای تشنج مطبوعاتی قرار ندهند. یعنی پیوسته این به آن و آن به این بد نگوید. روزنامه‌ها با هم دعوا دارند. خوب؛ به هم چه کار دارید؟! کار خودتان را بکنید. یک نفر خط یک است. یکی خط دو است. یکی خط سه است. خوب؛ هر کس خط خودش را برود، کار خودش را بکند. هر کسی مبنایی دارد، مشایی دارد، سلیقه‌ای دارد.
فروغ امید را نمی‌کشیم
نمی‌گوییم به فلان وزیر یا فلان مسئول یا فلان بنیاد یا فلان نهاد انقلابی، اعتراض نکنید. اگر اعتراض و انتقاد در حد معقولی باشد، چه مانعی دارد؟! به قول آقایان دولتی‌ها «سازنده» هم هست. بر سر انتقاد، بحثی نداریم. بحث بر سر نظام است. از آن‌جا که پایه هر نظام و هر زندگی فردی بر امید است. پس امید را در دل‌های مردم متزلزل نکنید. این، یکی از سفارش‌های ماست. این که افق مه‌آلود و تیره‌ای ندارد! این ملت، ملتی است که با همه مشکلات بزرگ در طول قرن‌ها دست‌وپنجه نرم کرده و بر همه آنها، ولو بعد از گذشت مدت‌ها فائق آمده است. پس افق تیره‌ای در کشور نداریم. منظور این است که اگر در هر زمینه‌ای، وضع نابسامانی به وجود می‌آید، نباید مجوز شود که ما فروغ امید را در دل‌ها بمیرانیم. این، جایز نیست.
افزایش عمق و کیفیت
از جمله مواردی که این‌جا یادداشت کرده‌ام، یکی هم نشر فرهنگ عمومی و دانش اجتماعی است که باید به آن عمق و کیفیت دهید. اصلا مهم‌ترین کار شما که در مطبوعات کار می‌کنید، این است که به کارها کیفیت دهید؛ هم به کارهای سیاسی، هم به کارهای فرهنگی و هم به کارهای ادبی، انسان گاهی اوقات در مطبوعات، صفحه شعر را می‌نگرد؛ اصلا رغبت نمی‌کند بخواند. سرمقاله را نگاه می‌کند؛ اصلا هیچ جاذبه‌ای ندارد. پس زیبایی در سخن چه شد؟ لطافت زبان فارسی چه شد؟! هنر نویسندگی چه شد؟! ذوق چه شد؟! مگر نه که این همه برای کیفیت بخشیدن به مطبوعات است؟! از واژه‌های سنجیده، تعبیرات زیبا و ترکیبات نو استفاده کنید. از هنر، از کاریکاتور و از عکس استفاده کنید. تحلیل‌های خوب
چاپ کنید.
حماس خواستار آزادی فوری خبرنگاران شد
جنبش مقاومت اسلامی فلسطین حماس در بیانیه‌ای به مناسبت روز جهانی آزادی مطبوعات، ضمن تقدیر از نقش رسانه‌ها در بازتاب حقیقت و مقابله با تبلیغات صهیونیستی آورده است: جنایات رژیم اشغالگر نخواهد توانست صدای رسانه‌های فلسطینی را خاموش کند یا روایت فلسطین را به حاشیه براند.
این جنبش در ادامه بیانیه خود تاکید کرده است: در حالی که جهان روز جهانی آزادی مطبوعات را گرامی می‌دارد و جامعه بین‌المللی بر حق رسانه‌ها در آزادی بیان تاکید می‌کند، رژیم صهیونیستی همچنان به تجاوزات خود علیه روزنامه‌نگاران و خبرنگاران فلسطینی از جمله با قتل عمدی، پیگرد، بازداشت، فشار و جلوگیری از فعالیت خبری ادامه می‌دهد. جنبش مقاومت اسلامی حماس با بیان اینکه از آغاز جنگ علیه نوار غزه تاکنون، ۲۱۲ خبرنگار به شهادت رسیده‌اند، بیش از ۱۷۷ نفر به طور خودسرانه بازداشت شده‌اند و دست‌کم ۴۹ نفر هنوز در زندان‌های رژیم صهیونیستی هستند، مطرح کرد: ده‌ها خبرنگار نیز در غزه در معرض ناپدیدسازی قهری، شکنجه، گرسنگی و بی‌توجهی پزشکی قرار دارند.
حماس تاکید کرد: آزادی خبرنگاران برای انتقال واقعیت‌های فلسطین حقی مشروع و تضمین‌شده در همه قوانین بین‌المللی است؛ اما رژیم اشغالگر آن را به‌صورت آشکار نقض می‌کند. باید این سیاست‌ها محکوم، جرم‌انگاری و متوقف شود. ادامه حملات به رسانه‌ها نشانه‌ای از ترس رژیم اشغالگر از نقش رسانه‌ها و ناتوانی آن در مقابله با روایت اصیل فلسطینی است. این جنبش در پایان بیانیه مورد اشاره عنوان کرد: از همه رسانه‌های عربی، اسلامی و جهانی که واقعیت فلسطین را با صداقت و بی‌طرفی پوشش داده‌اند، قدردانی کرده و بر تداوم این مسئولیت تاکید می‌کنیم. از نهادهای حقوقی و قانونی بین‌المللی می‌خواهیم که با بی‌طرفی کامل، جنایات علیه خبرنگاران را افشا و پیگرد قانونی کنند و برای آزادی فوری آنان اقدام کنند.