آگاه: مصطفی رجبی مشهدی، مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران، در تاریخ ۲۵ اردیبهشت با تایید اعمال محدودیت‌های مصرفی در صنایع بزرگ، اعلام کرد: صنایع بزرگ همکاری خود برای تامین برق و رفع مشکل موجود را حداکثر به مدت دو هفته ادامه دهند. وی افزود: در جلسه کارگروه بهینه‌سازی مصرف انرژی، تصمیمی اتخاذ و بر اساس آن مقرر شد صنایع عمده همکاری خود را با صنعت برق افزایش دهند، این همکاری حداکثر به مدت دو هفته ادامه خواهدداشت. وی اظهار کرد: هدف از این تصمیم، تامین برق فیدرهای عمومی، بخش خانگی، مراکز عمومی کشور ازجمله بیمارستان‌ها، مراکز آموزشی، صنایع کوچک و متوسط، بخش خدمات و تجارت است. مدیرعامل توانیر خاطرنشان کرد: امیدواریم با همکاری مردم، امکان توزیع پایدار برق در کشور فراهم شود. از همراهی شهروندان نیز پیشاپیش قدردانی شده است. رجبی مشهدی با اشاره به گرمای زودرس و خشکسالی امسال، گفت: ظرفیت استفاده از نیروگاه‌های برق‌آبی حداکثر به ۵۰ درصد سال گذشته رسیده است. به همین دلیل ناترازی‌ها زودتر از سال‌های گذشته آغاز شده و کمبودهایی در بخش‌های مختلف ازجمله صنعت ایجاد شده است.
واکنش منفی وزارت صمت: تولید در خطر است
وزیر صنعت، معدن و تجارت در واکنش به خبرها مبنی بر قطع برق کامل صنایع بزرگ کشور در ۱۵ روز آینده، گفت: این تصمیم که بدون حضور نماینده این وزارتخانه اتخاذ شده، در تضاد کامل با تفاهم‌نامه اخیر اینجانب با وزیر نیرو است. سیدمحمد اتابک، وزیر صنعت، معدن و تجارت با استناد به خبرهای رسیده از صنایع بزرگ کشور، ازجمله کارخانه‌های سیمان، فولاد و آلومینیوم مبنی بر قطع برق کامل آنها در ۱۵ روز آینده، گفت: این تصمیم در تضاد کامل با تفاهم‌نامه اخیر اینجانب با وزیر نیرو است و جای تاسف دارد که بار دیگر بخش صنعت کشور، به‌عنوان اولویت نخست اعمال محدودیت‌های کمبود برق تعیین شده‌اند.
وزیر صمت با بیان اینکه هزینه‌های قطع برق بخش صنعت و معدن کشور که نقش مهمی در تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور دارند، بسیار سنگین است، افزود: در حالی که رهبر انقلاب بر امر تولید تاکید ویژه دارند، قطع برق صنایع عمده به‌عنوان اولویت اول محدودیت در سالی که مقرر شده که سرمایه‌گذاری برای تولید تشویق شود، برهم‌زننده امنیت سرمایه‌گذاری در تولید است. اتابک با تاکید بر اینکه این وزارتخانه برای جلوگیری از تکرار خسارت‌های سنگینی که سال گذشته بر صنایع کلان وارد شد، تلاش کرد با ایجاد تفاهم در دولت، بخش صنعت و معدن کشور را از اولویت نخست قطع برق خارج کند، تصریح کرد: انعقاد تفاهم‌نامه جامع با وزارت نیرو و برنامه‌ریزی دقیق و جزئی برای چگونگی قطع برق صنایع، به صورت تفکیکی در این راستا صورت گرفت که متاسفانه در کمتر از دو هفته این تفاهم‌نامه از سوی وزارت نیرو نقض شده است.
برق صنایع، گروگان مصرف خانگی
با این حال انتقادات به خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده، تنها محدود به دولت نماند. در جلسات علنی اردیبهشت‌ماه مجلس شورای اسلامی، تعدادی از نمایندگان با انتقاد از سیاست‌های وزارت نیرو، هشدار دادند که ادامه این روند به افت تولید ناخالص داخلی منجر خواهد شد.
نماینده مردم آران و بیدگل، در مجلس طی تذکری به وزیر نیرو، گفت: «آقای علی‌آبادی کجاست مدیریت خاموشی‌های برق؟ کجاست مدیریت قطعی مکرر برق؟ چه کسی باید خسارات وارده به صنعت، کشاورزی، بهداشت و درمان و... بدهد؟ آیا جبران‌شدنی است؟ کسی منکر مشکلات ناترازی در برق و صنعت نیست؛ از مردم کمک بخواهید. حداقل بخشی از این کاستی‌ها را با آگاهی‌بخشی به مردم کاهش دهید. کافی است صادق باشید و با اعتمادسازی مشکلات مردم را کاهش دهید.»
همچنین نماینده مردم تاکستان در مجلس، طی تذکری به وزیر نیرو، گفت: «به دلیل قطعی مکرر برق بدون برنامه‌ریزی شده بسیاری از مناطق کشاورزی، صنعتی آسیب دیده‌اند و در تولید محصولات خود فلج شده‌اند. حدود ۳۰ هزار هکتار از باغات شهرستان تاکستان به دلیل قطعی مکرر برق خشک شده است.»
از سویی دیگر، نماینده مردم ارومیه، در تذکری شفاهی خطاب به وزرای صنعت، کشور، نیرو و جهاد کشاورزی، با انتقاد از آثار زیان‌بار قطعی برق بر زندگی و معیشت کشاورزان، کارخانه‌داران و به‌ویژه نانوایان، خواستار واگذاری بیشتر اختیارات مدیریتی به شهرستان‌ها و ارائه راهکارهای عملی برای حل مشکلات شد.
همچنین نماینده مردم لنگرود در مجلس شورای اسلامی، با انتقاد از قطعی برق چاه‌ها و پمپ‌های کشاورزی در فصل نشای برنج، این اقدام را ظلمی مضاعف به کشاورزان دانست و خواستار رسیدگی فوری وزیر نیرو به این موضوع شد. نماینده مردم ایرانشهر در مجلس نیز با انتقاد از اینکه سوءمدیریت در وزارت نیرو بیداد می‌کند، تاکید کرد که به کمتر از استیضاح راضی نیست.
کسری‌های متوالی تا تولید برق
با این حال علیرضا کلاهی صمدی، رییس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران سال گذشته درباره چالش‌های ناشی از قطعی گاز و برق صنایع کشور و راهکارهای پیش‌رو با اشاره به ناترازی‌های انرژی که این روزها کشور با آن درگیر است، گفت: سرمایه‌گذاری دولت در تولید در اواخر دهه ۸۰ متوقف شد و این در حالی است که سرمایه‌گذاری در شبکه انتقال توزیع اصلا صورت نگرفته است. البته در سال‌های ۸۷-۸۸ حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد نیاز کشور سرمایه‌گذاری مختصری در شبکه توزیع و انتقال شد، اما از اواسط دهه ۹۰ این سرمایه‌گذاری به طور کامل قطع شد. کلاهی گفت: وضعیت ناترازی برق یک معادله چند مجهولی شده، چرا که جبران کسری توان تولید برق نیاز به نیروگاه دارد و نیروگاه نیاز به سوخت (گاز یا گازوئیل) دارد که در این دو مورد هم کسری داریم. در کوتاه‌مدت تنها مسیر افزایش ظرفیت تولید برق ما، به واسطه انرژی خورشیدی است.
دست به دامان رییس‌جمهوری
اما این پایان نگرانی درباره قطع برق صنایع نبوده و دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، با انتقاد از تصمیم اخیر وزارت کشور در اعمال محدودیت ۹۰ درصدی برق در صنایع فولاد و سیمان، گفت: انتظار داریم رییس‌جمهور یا معاون اول به موضوع ورود کرده و با لغو مصوبه اخیر، گفتمان حمایت از تولید را اجرایی کنند. خلیفه سلطانی با بیان اینکه در چهار سال اخیر، بیش از ۱۴ میلیارد دلار ارزش تولید از دست رفته، بر اثر محدودیت‌های برق و گاز به فولاد کشور تحمیل شده، اضافه کرد: متاسفانه بخش صنعت کشور، به‌عنوان اولین اولویت برای اعمال محدودیت انتخاب شده، در حالی که رییس‌جمهور قبلا به صراحت از تغییر این رویکرد خبرداده بودند.
آیا چاره‌ای هست؟
در حالی که بخش تولید از تصمیمات ناگهانی گلایه‌مند است، کارشناسان حوزه انرژی بر این باورند که راهکار اصلی، در اصلاح ساختار مصرف و توسعه زیرساخت‌های تولید برق نهفته است. از سویی دیگر سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های خورشیدی و بادی، به‌ویژه در مناطق مستعد کشور، راه‌حلی بلندمدت و پایدار برای افزایش ظرفیت تولید برق است. تجربه کشورهایی مانند آلمان نشان داده که ترکیب منابع متنوع انرژی می‌تواند پایداری شبکه را تضمین کند. همچنین در صنایع انرژی‌بر، تغییر الگوی مصرف و برنامه‌ریزی تولید در ساعات غیر اوج از راهکارهای تجربه‌شده در کشورهای مختلف است که می‌تواند در ایران نیز اجرایی شود. ارائه مشوق‌های تعرفه‌ای برای صنایع در صورت جابه‌جایی مصرف به ساعات کم‌بار، از ابزارهای حمایتی موثر است. در نهایت، عبور از بحران برق نیازمند هماهنگی بین‌بخشی، اجرای کامل قوانین موجود و تمرکز بر راهکارهای علمی و تجربی بومی‌شده است. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، توسعه انرژی‌های پاک، اصلاح الگوی مصرف و پایبندی به اجرای دقیق قوانین، کلید پایداری شبکه برق کشور خواهد بود.