ایران راه سوم را برگزیده است

دیپلماسی‌ای از جنس عزت

دکتر محمدحسین شیخ‌شعاعی ـ آگاه مسائل فرهنگی
۳۱ خرداد ۱۴۰۴ - ۱۷:۰۰

وقتی از ایران قوی سخن می‌گوییم، نخستین تصویر ذهن بسیاری، موشک‌های نقطه‌زن، سامانه‌های پدافندی یا میدان‌های نبرد فرامرزی است. اما در سایه آن اقتدار سخت‌افزاری، ستونی از قدرت ملی ایستاده است که کمتر در قاب دوربین‌های غربی می‌گنجد. همان دیپلماسی عزتمند. دیپلماسی‌ای برخاسته از یک عقلانیت تاریخی که نه‌تنها از مذاکره نمی‌هراسد، بلکه هر گفت‌وگو را به صحنه‌ای برای تبیین اقتدار بدل می‌سازد.

آگاه: در این جنگ سایه به سایه که واژه‌ها خود به گلوله‌هایی بدل شده‌اند، ایران بدون شلیک حتی یک گلوله خارج از مواضع دیپلماتیک، قواعد بازی را عوض کرده است. البته این از درِ ترس و التماس نیست، از موضع کرامت است. با تکیه بر جایگاه راهبردی‌اش در جغرافیای قدرت. رخدادهای پس از عملیات وعده صادق ۳، نشان داد که جهان دیگر همان جهان گذشته نیست. آمریکا این سردسته نظم پوشالی لیبرال، حتی شهامت نداشت حمایت علنی خود از رژیم صهیونیستی را اعلام کند و این زاییده واقعیتی تلخ برای آنهاست که تغییر موازنه قدرت به نفع ایران صورت پذیرفته است.
این روزها، سخنان مسکو با گوشه‌چشمی به تهران تنظیم می‌شود. پکن مناسبات انرژی‌محور خود را در پرتو رابطه راهبردی با جمهوری اسلامی بازتعریف کرده است. جهان عرب – ولو از سر مصلحت – دیگر زبان به سرزنش نمی‌گشاید و در بدترین حالت، سکوت می‌کند. این سکوت، یعنی تغییر.
پس برخلاف آنچه بسیاری می‌پندارند، قدرت نظامی صرف، ضمانت بقا نیست. آنچه ایران را به نقطه‌ای از بازدارندگی چندلایه رسانده، ترکیب سنجیده‌ای از اقتدار سخت، دیپلماسی فعال و صدای روایت‌گر بوده است. همان‌گونه که در جریان مذاکرات منطقه‌ای، ایران با زبان دیپلماسی امنیتی، ثبات را در مرزها خرید و با زبان مقاومت، دیپلماسی را پشتوانه گرفت.
در کجای تاریخ، کشوری تحریم‌شده و منزوی توانسته در عمق چند هزار کیلومتری از مرزهای خود، معادلات نظامی دشمن را مختل کند؟ این همان ایرانِ پس از مقاومت است. ایرانِ قوی که از جنگ روایت‌ها نیز غافل نمانده. بیانیه‌های فوری، روایت‌سازی‌های رسانه‌ای هدفمند و حتی حمایت صریح کشورهای موثر، نشان داد که دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی در هماهنگی با سپاه و نهادهای امنیتی، به یک کنشگر هوشمند در عرصه سیاست خارجی بدل شده است.
اینک در جهانی که هژمونی آمریکا تَرک برداشته و نهادهای بین‌المللی بدل به ابزارهای سیاسی شده‌اند، ایران راه سوم را برگزیده است، راهی میان انفعال و تقابل. راهی که در آن نه به هر قیمتی گفت‌وگو می‌شود و نه به هر بهایی سکوت. این راه ادامه همان راهی است که امام خمینی آغاز کرد و مقام رهبری آن را با حکمت، اقتدار و آینده‌نگری تداوم بخشیده است. ایشان سال‌ها پیش هشدار داده بودند که در دنیای امروز، اگر قوی نباشی، محکوم به انزوا و نابودی هستی. باید قوی شد اما نه با ظلم که با حکمت و تدبیر. امروز این حکمت در دیپلماسی ما جاری است. دیپلماسی ایران، از نیویورک تا بیروت، از بغداد تا پکن، اکنون بر پایه عزت، حکمت و مصلحت شکل گرفته. سه‌گانه‌ای که هم سخن گفتن را ممکن می‌سازد و هم سکوت معنادار را. سه‌گانه‌ای که می‌تواند هم صلح را مدیریت کند و هم بحران را مهار.
آری؛ ایران قوی، تنها به سامانه باور ۳۷۳ نمی‌نازد؛ بلکه به دیپلماتی می‌بالد که در معادلات سخت جهانی، نرم و موثر، راه می‌گشاید. این ایران تصویر جدیدی از قدرت در قرن ۲۱ است. ایران روایت، ایران مقاومت، ایران عقلانیت.