آگاه: آماده‌کردن پرچم‌ها و علامت‌ها برای سیاه‌پوش‌کردن درب منازل، صحن مساجد و محل‌های عزاداری اقدام مهم دیگر روزهای پیش از محرم است. همچنین مردم پیراهن‌های مشکی را از بقچه و چمدان خارج می‌کنند تا در این روزها بپوشند. مردم زنجان و افراد مقیم در سایر نقاط کشور در این ایام کارهای خود را به گونه‌ای تنظیم و برنامه‌ریزی می‌کنند که در زادگاه خود و نزد اقوام، فامیل و بستگان حضور یافته و با تجدید خاطرات گذشته در مراسم سوگواری امام حسین (ع) و یاران با وفای ایشان شرکت داشته باشند.
تشت‌گذاری در ماه محرم
آخرین جمعه ماه ذی‌الحجه در بعضی از مساجد مراسم تشت‌گذاری انجام می‌شود که نشانه آغاز سوگواری است. تشت‌گذاری یکی از آیین‌های شاخص و باشکوه پیش از محرم است که ریشه در باورها و فرهنگ مذهبی مردم این منطقه دارد. این مراسم معمولا از ۲۷ ذی‌الحجه آغاز می‌شود و تا اول محرم ادامه دارد و مقدمه‌ای است برای ورود به ایام سوگواری سیدالشهدا (ع). تشت‌گذاری در مساجد و حسینیه‌های قدیمی زنجان با نظم و آداب خاصی برگزار می‌شود. معمولا یک یا چند تشت بزرگ مسی یا برنجی که نسل به نسل حفظ شده‌اند، در میانه مجلس قرار داده می‌شود. پیش از ورود تشت به حسینیه، جمعی از عزاداران با پای‌برهنه همراه با ذکر مصیبت و نوحه‌خوانی آن را به صورت دسته‌جمعی و با احترام حمل می‌کنند. آب داخل تشت‌ها اغلب با گلاب یا مشک معطر می‌شود و برخی مردم برای تبرک از آن آب می‌نوشند یا با خود می‌برند. در پایان تشت‌ها را در جایگاه ویژه‌ای قرار می‌دهند و عزاداری ادامه پیدا می‌کند.
نذری‌هایی که تغییر کردند
در گذشته پیش از ورود به ماه محرم، زنان باتحمل زحمت و مشقت در پای تنور نان‌شیرمال (پنجه‌کش، فتیر و اَردک) تهیه می‌کردند و این نان علاوه بر مصرف خانوار برای سفره‌های نذری یا پخش در میان افرادی که به تماشای مراسم تعزیه و شبیه‌خوانی نشسته بودند، استفاده می‌شد. این سنت قدیمی امروزه به علت تغییر سبک زندگی تقریبا فراموش شده است و این‌گونه نان‌ها در قالب شغل و پیشه در برخی نانوایی‌های سنتی پخت و به مردم عرضه می‌شود. از روز نهم تا روز دوازدهم ماه محرم که در اصطلاح مردم استان روز سوم امام نامیده می‌شود، پخت و پخش نذری‌ها در وعده ناهار و شام قوت بیشتری می‌گیرد و در منازل مردم در کوچه‌ها و محله‌ها پذیرای مردم و عزاداران هستند. غذاهای تهیه شده با پای ثابت برنج و خورشت‌های قابل‌مصرف در عرف محلی به عزاداران داده می‌شود. حلیم اولین و مهم‌ترین نوع نذری‌هاست. معمولا حلیم به عنوان وعده‌غذایی صبحانه تدارک دیده می‌شود. تهیه حلیم مراحل و روند خاص خود را دارد و پس از فراهم‌کردن مواد اولیه و ظروف با تلاش و کمک گروهیِ بانوان فامیل و همسایه آماده می‌شود. حلیم به مدت‌زمان پخت طولانی نیاز دارد و معمولا اوایل شب مواد لازم را درون دیگ‌ها ریخته و با نظارت افراد با تجربه، روی اجاق قرار داده می‌شود. مراقبت از تَه نگرفتن محتوای دیگ به همت و یاری مردان و زنان جوان انجام می‌گیرد. دختران و پسران با نیت و عقیده بر برآورده‌شدن آرزوها و حوائج خود و با ذکر صلوات و یا حسین، حلیم را تا صبح و هنگامی که آماده شود، هم می‌زنند. پس از حاضرشدن حلیم در اوایل صبح آن را در ظروف یک‌بارمصرف ریخته و بین همسایگان و فامیل تقسیم می‌کنند.
شبیه‌خوانی معروفِ ارمغان‌خانه
شبیه‌خوانی یکی دیگر از سنت‌های آئینی ماه محرم است؛ مردم با پوشیدن لباس‌های مختلف و شخصیت‌های موافق و مخالف‌خوان نقش‌آفرینی کرده و صحنه‌هایی از واقعه کربلا را در مساجد، میادین فرعی روستاها و شهرها به نمایش می‌گذارند. این رسم از اوایل محرم در سطح استان شروع و تا دوازدهم ماه محرم ادامه پیدا می‌کند. ارمغان‌خانه زنجان در اجرای تعزیه و شبیه‌خوانی سابقه زیادی دارد و معروف است. در روستای چرگر نیز مراسم تعزیه فعال بوده و در روز عاشورا شبیه‌خوانی انجام می‌شود و اهالی روستا به پاس قدرشناسی از همه افرادی که به تماشای شبیه‌خوانی آمده‌اند، در وعده‌غذایی ناهار در سطح چند هزار نفر و با هزینه اهالی محل نذری می‌دهند. در اولین جمعه ماه محرم گردهمایی شیرخوارگان حسینی در مساجد و حسینیه‌ها با حضور مادران، بانوان و بچه‌های خردسال و شیرخوارگانی که لباس مشکی و سبز به آنها پوشانده و سر بندهای مختلف به سر آنان بسته شده، برگزار می‌شود. در این محافل مداحان در مرثیه شهید خردسال کربلا نوحه‌سرائی می‌کنند. مادران بر این عقیده هستند که با حضور در این‌گونه مجالس از ابتدا فرزندان خود را با آیین و مواضع اسلامی و راه اهل‌بیت پیامبر آشنا کرده و با تمسک به آن آینده کودکان خود را از هر گونه کجی و کاستی بیمه می‌کنند.
شعار معروف بزرگ‌ترین دسته عزاداری امام حسین (ع)
حرکت دسته عزاداری حسینیه اعظم زنجان از روز هشتم محرم و در آستانه عصر تاسوعا یکی از مهم‌ترین آداب محرم است؛ این دسته عزاداری همه‌ساله با راهپیمایی عظیم و سیل خروشان عاشقان و دلدادگان امام حسین (ع)، حضرت ابوالفضل (ع) و شهدای واقعه کربلا با شعار معروف ترکی «یِل یاتار، طوفان یاتار، یاتماز حُسینین پرچمی / کاخ نامردان یاتار، یاتماز حسینین پرچمی» به معنی «باد و طوفان فرومی‌نشیند ولی پرچم امام حسین(ع) همواره برافراشته می‌ماند / کاخ نامردان روزگار فرومی‌ریزد ولی پرچم امام حسین (ع) همواره برافراشته می‌ماند» آغاز می‌شود. این شعار نماد اصلی این دسته عزاداری و گردهمایی است.
این سوگواری در مسیر حسینیه اعظم زنجان و در طول خیابان‌های فردوسی و امام و خیابان‌ها و کوچه‌های اطراف تا بقعه امامزاده سید ابراهیم (ع) ادامه پیدا می‌کند. به‌خاطر گسترش ارتباطات تصویربرداری و پخش تلویزیونی در اقصی‌نقاط دنیا این مراسم دیده شده و افرادی زیادی را شیفته و مجذوب این همه وفاداری و ارادت به امام حسین کرده و مهمانان زیادی از داخل و خارج از کشور برای دیدن شور و علاقه به این شهر می‌آیند. حدود چهارهزار نفر خادم هیئت حسینیه اعظم را تشکیل می‌دهند که بدون هیچ‌گونه چشم داشت مادی به عزاداران خدمت می‌کنند. هر ساله هزاران قربانی به دسته عزاداری حسینیه اعظم اهدا می‌شود و توسط گروه‌هایی که به همین منظور در کوچه‌ها و مقاصد ورودی مستقر شده‌اند تحویل گرفته و به دامداری‌های از پیش تعیین شده منتقل می‌کنند.
اهدای خون به جای قمه‌زنی
قمه‌زنی در سال‌های دور رواج داشت و در گذشته، برخی افراد در روز عاشورا پس از غسل و پوشیدن کفن جلوی دسته‌های عزاداری حاضر شده و قمه می‌زدند. رسمی قدیمی که با تدبیر و درخواست مراجع تقلید کنار گذاشته شد. اکنون بسیاری از مردم سوگوار در ایام محرم و به‌خصوص در روزهای تاسوعا و عاشورا به مراکز اهدای خون می‌روند و به جای قمه زدن، خون می‌دهند. از دیگر عزاداری‌های باشکوه می‌توان به دسته هیئت ثارالله و فاطمیون اشاره کرد که در ایام محرم در حسینیه اعظم و دیگر مساجد با حضور جوانان و عاشقان اهل‌بیت برگزار می‌شود. در شب‌های تاسوعا و عاشورا این دسته‌های عزاداری جلوه خاصی از شور و شعور را در خیابان‌های اصلی شهر زنجان به نمایش گذاشته و در قالب عزاداری سنتی تا پاسی از شب ادامه پیدا می‌کند.