آگاه: نشست خبری نمایشگاه «به گزارش زنان» آثار هنرمندان زن نوگرای ایران به روایت موزه هنرهای معاصر، روز گذشته با حضور رضا دبیری‌نژاد (رئیس موزه هنرهای معاصر تهران) و افسانه کامران، توکا ملکی و سجاد باغبان‌ماهر (هنرگردان‌های نمایشگاه) برای تشریح و برگزاری این نمایشگاه در موزه برگزار شد.
روایت‌های نو از گنجینه‌ای زنانه
در ابتدا رضا دبیری‌نژاد گفت: ایده برگزاری نمایشگاه «به گزارش زنان»، از آغاز سال مطرح شد و از همان زمان مقدمات برگزاری آن را شروع کردیم؛ به همین دلیل از فروردین‌ماه که به اواسط دوره برگزاری نمایشگاه پیکاسو مصادف بود، هسته اولیه برگزاری نمایشگاه را تشکیل دادیم تا بدین صورت، موزه مدت کوتاهی تعطیل باشد و بتوانیم در مردادماه نمایشگاه را آغاز کنیم. از آنجایی که جنگ ۱۲ روزه آغاز شد، برگزاری نمایشگاه را متوقف کردیم و صبر کردیم که ببینیم چه می‌شود. اکنون با توجه به توقف جنگ، تصمیم گرفتیم نمایشگاه را برگزار کنیم. او ادامه داد: در چند دوره‌ای که نمایشگاه‌های موزه برگزار شد، تاکید بر برگزاری نمایشگاه‌هایی با محوریت گنجینه بود تا با به نمایش‌درآوردن آثار آن، هر بار روایتی از دل این گنجینه ارائه دهیم. شاید آثار گنجینه ثابت باشند، ولی براساس شرایط کشور و جامعه می‌توان هر بار روایتی متفاوت ارائه کرد. در این نمایشگاه پس از بررسی گنجینه، متوجه شدیم که آثار زیادی از هنرمندان زن داریم که هیچگاه کنار هم به نمایش درنیامده‌اند و عمدتا یا در نمایشگاه‌های گروهی یا به‌صورت انفرادی نمایش داده شده‌اند.
دبیری‌نژاد با بیان اینکه در این نمایشگاه از ۶۵ هنرمند زن آثار به نمایش درمی‌آید گفت: تصمیم گرفتیم از تمام زنان هنرمند نوگرایی که در موزه از آنها اثر داریم، کار به نمایش بگذاریم. بیش از ۲۷۰ اثر از زنان در گنجینه شناسایی کردیم و براساس سناریویی که چیده بودیم، آثاری را از بین آنها انتخاب کردیم. برخی آثار نیز به علت مشکلات فنی یا نیاز به مرمت، به نمایش درنیامدند.
دبیری‌نژاد با اعلام اینکه توکا ملکی، رئیس افتخاری این نمایشگاه خواهد بود، در توضیح این امر گفت: از آنجایی که هیچگاه در موزه، مدیر زن نداشته‌ایم و حالا که نمایشگاه را با محوریت زنان برگزار می‌کنیم، در روز افتتاحیه یک رئیس افتخاری خواهیم داشت که خانم ملکی این کار را قبول زحمت کرده‌اند. او همچنین با بیان این که در این نمایشگاه با گالری‌ها و خانه هنرمندان همکاری می‌شود گفت: چون تعداد آثار گنجینه موزه تمام هنرمندان معاصر را در بر نمی‌گیرد، برای اینکه فرصت روایت و تحلیل بیشتری ایجاد کنیم، از آثار زنان هنرمند چند گالری در گالری‌ها و نگارخانه‌های خانه هنرمندان رونمایی می‌کنیم. همچنین فیلم‌های مستندی درباره زندگی هنرمندان زن معاصر و نشست‌های تحلیل آثار آنها را خواهیم داشت. تلاش داریم دو کتاب نمایشگاه‌های پیکاسو و نمایشگاه کتاب را نیز در این نمایشگاه رونمایی کنیم.
معرفی بخش‌های مختلف نمایشگاه
پس از او توکا ملکی طی سخنانی گفت: باور دارم برای روایت تاریخ هنر باید در نقاط مختلفی ایستاد و قصه را روایت کرد. یکی از این نقاط، جایگاهی است که زنان در هنر تجسمی و هنر نوگرا ایستاده‌اند. آنها نقشی را بازی کرده‌اند و نگاهی داشته‌اند که تکمیل‌کننده تاریخ هنر است و باید تفاوت آن با مردان را بررسی کرد. این امر تفکیک جنسیتی یا پررنگ‌کردن زنان نیست، بلکه یک رویداد روایی برای خوانش آثار این افراد است که اگر نباشد، تاریخ هنر ناقص خواهد بود. همچنین زنان و آثارشان، به جز در چند نمایشگاه گروهی آن هم به‌صورت محدود دیده نشده‌اند. او ادامه داد: زمانی که گنجینه را دیدیم، شگفت‌زده شدیم که چه آثار مهمی از زنان وجود دارد که در هیچ نمایشگاهی دیده نشده‌اند؛ به همین دلیل فرصتی بود که از زوایای مختلف آثار آنها را بررسی کنیم. بررسی از این برای که به چه موضوعاتی بیشتر پرداخته‌اند، از چه تکنیک‌هایی بیشتر استفاده کرده‌اند، چه شاخصه‌های فردی دارند و چقدر به جریان اصلی هنر نوگرا توجه کرده‌اند یا مسیر خود را پیش برده‌اند. تمام این موارد باعث شد بخش‌های مختلفی شکل بگیرد. ملکی درباره بخش‌های مختلف نمایشگاه گفت: بخش «پیشگامان» که به بررسی نخستین هنرجویان زنی که در هنر نوگرا کار کرده‌اند، مانند شکوه ریاضی می‌پردازد.
بخش «پرتره» که به نوع پردازش زنان به این موضوع و توجه آنها به سوژه‌های مختلف پرداخته است.
بخش «هنر انتزاعی» چرا که زنان شاخص‌ترین آثار را در هنر نوگرای ایران دارند.
بخش «منظره‌نگاری و طبیعت در هنر نوگرا» که زنان در این حوزه هم آثار بسیار شاخصی دارند.
بخش «توجه به زندگی روزمره» و این که تفاوت زنان در نحوه پرداختن به مسائل اطراف، اجتماعی و پیرامون چیست.
بخش «نوسنت‌گرایی» که زنان رویکرد خود را به آن داشته‌اند.
همچنین سابقه تشکیل گروه‌های هنری در تاریخ ۸۰ ساله هنر نوگرا مفصل نیست و گروه‌های کمی در این عرصه فعالیت داشته‌اند که گروه «دنا» جزو معدود گروه‌های زنانه این حوزه است.
بخش «مسائل اجتماعی» هم نحوه واکنش زنان به مسائل اجتماعی را نسبت به مردان روایت می‌کند.
از بازنمایی عبور کنیم
در ادامه افسانه کامران نیز درباره بخش پژوهشی نمایشگاه گفت: یکی از وظایف موزه‌ها، نقش پژوهشی آنها در هنر است که برای من به‌عنوان استاد دانشگاه، جالب بوده که پژوهش درباره فعالیت زنان در هنر چه طیفی را در بر گرفته است. در سال‌های اخیر، پژوهش درباره زنان در هنر گسترش پیدا کرده است و یکی از کلیدواژه‌های اصلی این پژوهش‌ها «بازنمایی» است. با برگزاری این نمایشگاه، نحوه پردازش به هنر زنان باید از بازنمایی گذر کند و به موضوعات مهم‌تری بپردازد. کار بزرگی که موزه می‌کند، این است که بخش بزرگی از آثاری که تاکنون دیده نشده‌اند را نمایش دهد تا بتوان روی آنها کار کرد. سخنران چهارم این نشست، باغبان‌ماهر بود که گفت: برگزاری این نمایشگاه به ما سفارش داده شده بود که براساس تعداد هنرمندان و آثار، نمایشگاهی را تنظیم کنیم اما محدودیت‌های زیادی داشتیم. به‌عنوان یک معلم موزه‌داری، همیشه گفته‌ام که گردآوری و تکمیل گنجینه، یکی از امور مهم موزه‌داری است. موزه نمی‌تواند از جایی به بعد بگوید که دیگر بازنشسته شده است.
او ادامه داد: ۱۲۱ اثر از ۶۵ هنرمند در سالن‌ها به نمایش گذاشته می‌شود که بسیاری از آنها تاکنون به نمایش درنیامده بودند. اما این تعداد اثر، ما را به هدف خود نمی‌رساند و می‌خواستیم کار به‌گونه‌ای باشد که آثار هنرمندان زن را به‌صورت دایره‌المعارف در بر بگیرد. درنتیجه از گالری‌داران و نگارخانه‌داران خواستیم که آثار زنان هنرمندی را که با آنها کار می‌کنند، در راستای این نمایشگاه به نمایش بگذارند. باغبان‌ماهر افزود: بیشتر آثار زنان، نقاشی هستند و در سایر حوزه‌ها آثار کمتری داریم. در مجموع ۱۴ نمایشگاه خواهیم داشت که هفت تا از آنها در فضای خود گالری‌ها و هفت تا هم در گالری‌های خانه هنرمندان برگزار می‌شود. نمایشگاه‌های موزه و خانه هنرمندان دوم مرداد و نمایشگاه‌های گالری‌ها سوم مرداد افتتاح می‌شود.