آگاه: دوم مردادماه سال جاری، در موزه هنرهای معاصر یک نمایشگاه کاملا زنانه با نام «به گزارش زنان» افتتاح شد. این نمایشگاه مروری بر ۸۰ سال حضور زنان ایران در هنر نوگرای ایران است. این آثار در سه بخش نقاشی، مجسمه‌سازی و عکاسی در معرض نمایش بازدیدکنندگان قرار گرفته است.
معرفی نمایشگاه
این نمایشگاه که آثارش از گنجینه موزه هنرهای معاصرانتخاب شده، شامل بخش‌های زیر است:
بخش‌های «پیشگامان» که به بررسی نخستین هنرجویان زنی که در هنر نوگرا کار کرده‌اند، مانند شکوه ریاضی می‌پردازد.
بخش «پرتره» که به نوع پردازش زنان به این موضوع و توجه آنها به سوژه‌های مختلف پرداخته است.
بخش «هنر انتزاعی» چرا که زنان شاخص‌ترین آثار را در هنر نوگرای ایران دارند.
بخش «منظره‌نگاری و طبیعت در هنر نوگرا» که زنان در این حوزه هم آثار بسیار شاخصی دارند.
بخش «توجه به زندگی روزمره» و اینکه تفاوت زنان در نحوه پرداختن به مسائل اطراف، اجتماعی و پیرامون چیست.
بخش «نوسنت‌گرایی» که زنان رویکرد خود را به آن داشته‌اند.
بخشی که به سابقه تشکیل گروه‌های هنری در تاریخ ۸۰ ساله هنر نوگرا می‌پردازد و خیلی هم مفصل نیست. چون گروه‌های کمی در این عرصه فعالیت داشته‌اند که گروه «دنا»، جزو معدود گروه‌های زنانه این حوزه است.
بخش «مسائل اجتماعی» هم نحوه واکنش زنان به مسائل اجتماعی را نسبت به مردان روایت می‌کند.
چرا «به گزارش زنان»؟
افسانه کامران، مدرس دانشگاه و پژوهشگر فرهنگ دیداری درباره این نمایشگاه می‌گوید: در یک نگاه آرمان‌گرایانه ملاک ارزش‌گذاری هنری فارغ از جنسیت است و مرد و زن ندارد، اما یکی از نقش‌های موزه بحث، تعامل و گفت‌وگو با جامعه پیرامون مسائل مهم است که «به گزارش زنان» این کار را کرده است. علت انتخاب عنوان «به گزارش زنان» هم به دلیل این است که یک هنرمند چه مرد چه زن یک نگرش و جهان‌بینی نسبت به مسائل و موضوعات پیرامونش دارد که با خلق اثرش آن را به نمایش می‌گذارد و در این نمایشگاه زنان نوگرای ایران، جهان پیرامون خودشان را به تصویر کشیدند و تفسیر کردند. منصوره حسینی، شکوه ریاضی، منیر فرمانفرمایان، ایران درودی، فریده لاشایی، پروانه اعتمادی، معصومه مظفری و لیلی متین دفتری ازجمله زنان هنرمندی هستند که آثارشان در این نمایشگاه، به نمایش گذاشته شده است.
نمایشگاه با یاد و نام دو هنرمند شهید جنگ ۱۲ روزه مرحومه منصوره علیخانی و مهرانگیز ایمن‌پور آغاز می‌شود و سپس معرفی آن که توسط گروه موزه‌پردازی که شامل توکا ملکی، افسانه کامران و سجاد باغبان ماهر نوشته شده، بر اولین دیوار ورودی موزه آمده است: «از نشانه‌های مهم گذار جامعه سنتی به جامعه مدرن، حضور و نقش اجتماعی زنان در ثبت، روایت و نقد جامعه معاصر خویش است. هنر یکی از ابزارهایی است که امکان ثبت و روایت و نقد را می‌دهد.
در نمایشگاه «به گزارش زنان» برآنیم تا حضور و تلاش زنان هنرمند نوگرا دریک قرن گذشته را به شکلی پیوسته نشان دهیم؛ از پیدایش و حضور رسمی اندک زنان پیشگام در عرصه نوگرایی، تا امروز که آنها چهره‌های شاخص و شناخته‌شده و برتر هنر معاصر ایران شده‌اند.»
در این نمایشگاه چه می‌بینیم؟
در طی بازدید از نمایشگاه یکی از مهم‌ترین نکاتی که به چشم می‌آید، این است که آثار این نمایشگاه برخلاف تصوری بود که از هنر زنانه وجود دارد؛ تصور اینکه بیشتر آثار هنری زنان مبتنی بر طبیعت و خوش‌آب‌ورنگ است. اتفاقا در این نمایشگاه برعکس این موضوع روایت داده می‌شد و اگر کارها آب‌ورنگی هم داشتند، در فحوای خود یک موضوع تیره‌وتار را روایت کرده بودند و مشخص است که این تیره‌وتاری از کجا آمده است؛ از دورانی که در آن زیست می‌کردند.
شیوه چینش، بخش‌بندی، طراحی فضا و نورپردازی خوب از دیگر مواردی است که دیدن این آثار را لذت‌بخش‌تر می‌کند. همچنین در چندین بخش ویدیو آرت‌هایی با موضوع هنر زنان، سخنرانی ایران درودی درباره کتابش و فیلم آثار نمایشگاه هم، تاثیرگذاری نمایشگاه را دوچندان کرده است. در این نمایشگاه رنگ‌ها، فرم‌ها و تکنیک‌های گوناگون، هر یک سرگذشت زنی را روایت می‌کرد.
یک بیانیه زنانه
توکا ملکی یکی از اعضای گروه کیوریتوری نمایشگاه «به گزارش زنان» و رئیس افتخاری این نمایشگاه درباره «به گزارش زنان» گفت: باور دارم برای روایت تاریخ هنر باید در نقاط مختلفی ایستاد و قصه را روایت کرد. یکی از این نقاط، جایگاهی است که زنان در هنر تجسمی و هنر نوگرا ایستاده‌اند. آنها نقشی را بازی کرده‌اند و نگاهی داشته‌اند که تکمیل‌کننده تاریخ هنر است و باید تفاوت آن با مردان را بررسی کرد. این امر تفکیک جنسیتی یا پررنگ‌کردن زنان نیست، بلکه یک رویداد روایی برای خوانش آثار این افراد است که اگر نباشد، تاریخ هنر ناقص خواهد بود. همچنین زنان و آثارشان، به‌جز در چند نمایشگاه گروهی آن‌هم به‌صورت محدود دیده نشده‌اند. زمانی که گنجینه را دیدیم، شگفت‌زده شدیم که چه آثار مهمی از زنان وجود دارد که در هیچ نمایشگاهی دیده نشده‌اند؛ به همین دلیل فرصتی بود که از زوایای مختلف آثار آنها را بررسی کنیم. بررسی ازاین‌جهت که به چه موضوعاتی بیشتر پرداخته‌اند، از چه تکنیک‌هایی بیشتر استفاده کرده‌اند، چه شاخصه‌های فردی دارند و چقدر به جریان اصلی هنر نوگرا توجه کرده‌اند یا مسیر خود را پیش برده‌اند. تمام این موارد باعث شد بخش‌های مختلفی شکل بگیرد.
رضا دبیری‌نژاد، رییس موزه هنرهای معاصر تهران در نشست خبری نمایشگاه «به گزارش زنان» گفت: در چند دوره‌ای که نمایشگاه‌های موزه برگزار شد، تاکید بر برگزاری نمایشگاه‌هایی با محوریت گنجینه بود تا با به نمایش درآوردن آثار آن، هر بار روایتی از دل این گنجینه ارائه دهیم. شاید آثار گنجینه ثابت باشند، ولی بر اساس شرایط کشور و جامعه می‌توان هر بار روایتی متفاوت ارائه کرد. در این نمایشگاه، پس از بررسی گنجینه متوجه شدیم که آثار زیادی از هنرمندان زن داریم که هیچ‌گاه کنار هم به نمایش درنیامده‌اند و عمدتا یا در نمایشگاه‌های گروهی یا به‌صورت انفرادی نمایش داده شده‌اند.
دبیری‌نژاد با بیان اینکه در این نمایشگاه از ۶۵ هنرمند زن آثار به نمایش درمی‌آید، گفت: تصمیم گرفتیم از تمام زنان هنرمند نوگرایی که در موزه از آنها اثر داریم، کار به نمایش بگذاریم. بیش از ۲۷۰ اثر از زنان در گنجینه شناسایی کردیم و بر اساس سناریویی که چیده بودیم، آثاری را از بین آنها انتخاب کردیم. برخی از آثار نیز به علت مشکلات فنی یا نیاز به مرمت، به نمایش درنیامدند. وی همچنین گفت: اگر به هنر معاصر ایران نگاه کنیم، یکی از شاخصه‌های آن زنان هستند. حال اگر آثار موزه‌های تاریخی ایران را بررسی کنیم، متوجه می‌شویم که کمتر از زنان نام‌برده‌شده است؛ حتی در موزه فرش که عمدتا کار زنان است، از زنان خیلی کمتر نام‌برده‌شده است. اما در دوره معاصر زنان حضور خیلی پررنگی در هنر داشته‌اند و حتی در عرصه بین‌المللی و حراج‌های ایران، آثار زنان زیادی حضور دارد؛ به همین دلیل نمی‌توان حضور آنها را کتمان کرد و در این رویداد، آثار زنان را انتخاب کردیم.
آثار انتخاب شده برای نمایشگاه به گزارش زنان از بین بیش از ۲۷۰ اثر از زنان در گنجینه موزه شناسایی شده است. بخش اصلی این نمایشگاه در موزه هنرهای معاصر در حال نمایش است، اما به گفته یکی از کیوریتورهای نمایشگاه ازآنجاکه این مجموعه نمی‌توانست نماینده همه هنرمندان زن نوگرای ایران باشد، نمایشگاهی از آثار دیگر هنرمندان زن نوگرا را در گالری‌های خانه هنرمندان و تعدادی از گالری‌ها چون گالری‌های سهراب، نگر، نقش‌جهان، شم، علی‌ها و شمیس به نمایش درآمد که البته بخش خانه هنرمندان دهم مردادماه به کار خود پایان داد. این نمایشگاه تا پایان شهریورماه در موزه هنرهای معاصر برپاست و علاقه‌مندان می‌توانند هرروز به‌جز دوشنبه‌ها از ساعت ۱۰ تا ۱۸ از آثار به نمایش گذاشته بازدید کنند.
با تماشای آثار این نمایشگاه می‌توان گفت که این رویداد، تنها بازتابی از هنر زنان نبود؛ بلکه بیانیه‌ای آرام و مصمم بود در ستایش زنانی که باسماجت، رد خود را بر تاریخ هنر معاصر ایران حک کرده‌اند و امروز نه در حاشیه، بلکه در متن دیوارهای این موزه ایستاده‌اند؛ همچون خورشیدی که پس از سال‌ها بی‌هراس از دیده‌شدن، تابیدن گرفته است.
نظر شما