آگاه: اصطلاح «کارت زرد» گرفتن یک وزیر از نمایندگان مجلس، اصطلاحی است که از مجلس هشتم به بعد یعنی حوالی سال‌های ۱۳۸۷ مطرح شد و به معنی قانع نشدن نمایندگان مجلس شورای اسلامی از توضیحات وزیر درحین بررسی سوال در صحن علنی و رای به وارد بودن سوال نماینده پرسشگر است. این اصطلاح، ریشه قانونی ندارد و در آیین‌نامه داخلی مجلس نیز به این معنا به کار نرفته است و پس از طرح آن توسط برخی نمایندگان در مجلس هشتم، طی بازنگری قانون آیین‌نامه داخلی مجلس و به منظور تقویت بعد نظارتی مجلس، رایج شد.
سیدعباس صالحی، وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سه‌شنبه هفتم مردادماه در قالب سه‌شنبه‌های نظارتی مجلس به صحن پارلمان دعوت شد تا به سوال ۳۷ نماینده درباره عملکرد این وزارتخانه، انتصابات و اتفاقات پاسخ دهد اما جوابهایش، نمایندگان را قانع نکرد. صالحی که با رای بالای ۲۸۲ رای اعتماد نمایندگان بر مسند وزارتخانه تکیه زده بود، در جریان رای‌گیری آن روز، با ۱۱۹ رای موافق، ۱۱۹ رای مخالف و هشت رای ممتنع از مجموع ۲۴۷ نماینده حاضر در جلسه، نتوانست پاسخ‌های قانع‌کننده دهد و کارت زرد را از مجلسی‌ها دریافت کرد.
چه سوالاتی از وزیر پرسیده شد؟
فتح‌الله توسلی، نماینده بهار و کبودرآهنگ در این جلسه از سیدعباس صالحی پرسید: طبق قوانین برنامه هفتم توسعه باتوجه‌به اینکه وزارت فرهنگ باید اقدام به تولید ۲۰ فیلم سینمایی فاخر کند، اما ساخت این فیلم‌ها هنوز کلید نخورده است، همچنین وزیر فرهنگ باید به این سوال پاسخ دهند که آیا خبر دارند چه فیلم‌های سینمایی در کشور ساخته می‌شود؟ متاسفانه بسیاری از این فیلم‌ها منجر به بروز طلاق در کشور شده است، همچنین وزیر فرهنگ باید بدانند که فیلمی همچون «پیر پسر» چه بر سر جوانان می‌آورد. متاسفانه وزیر فرهنگ به برنامه‌های اعلامی خود در این حوزه عمل نمی‌کند. از سوی دیگر وزیر فرهنگ معاونی را برای خود انتخاب کرده که با مسئول برنامه‌های فرح عکس یادگاری می‌گیرد، همچنین برادر و خواهر معاون فرهنگی این وزارتخانه به دلیل همکاری در اغتشاشات در زندان به سر می‌برند. ضمن آنکه وزیر فرهنگ در برگزاری جشنواره موسیقی در بوشهر دخیل بوده است. وزیر فرهنگ باید درباره مصیبت ایجادشده پیرو برگزاری این جشنواره در کشور، پاسخگو باشد. توسلی با اشاره به هزینه‌های هنگفت در این وزارتخانه بیان کرد: در این راستا معاون وزیر سه میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان فقط برای ایجاد دفتر کارش هزینه کرده است؛ از این رو دیگر وزیر فرهنگ نمی‌تواند از ناکافی‌بودن منابع در این وزارتخانه صحبت کند. همچنین ایجاد کارگروه حقوقی در معاونت هنری نیز خلاف قوانین بوده و وزیر فرهنگ باید در این بخش پاسخگو باشد. البته باید به این نکته هم اشاره کنم که افرادی برای حضور در این مناصب انتخاب شده‌اند که اقلیت آنها سابقه امنیتی دارد. این نماینده با اشاره به سیاست‌های نادرست وزارت فرهنگ در حوزه کتاب، بیان کرد: وزیر فرهنگ از تولید کتاب در کشور حرف می‌زند. لذا بهتر است درباره انتشار کتاب «اشغال» نوشته صادق زیباکلام، نیز توضیحاتی ارائه دهند، چرا که این کتاب یوم‌الله ۱۳ آبان را به‌طور کلی زیر سوال برده و متاسفانه امسال در نمایشگاه کتاب به فروش می‌رسید.
او در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اقدامات نادرست این وزارتخانه در فضای مجازی، بیان کرد: متاسفانه پیرو مدیریت نادرست این وزارتخانه، فضای مجازی، فضای دینی و اخلاقی ما را زیر سوال برده است. ماموریت‌های قانونی این وزارتخانه تنزدیکا در ۳۰ صفحه گنجانده شده است. این در حالی است که مسائلی همچون دیپلماسی فرهنگی و سایر اقدامات فرهنگی در حوزه کلان نادیده گرفته می‌شود. توسلی با بیان اینکه وزارت فرهنگ ده‌ها تکلیف قانونی به موجب برنامه هفتم توسعه برعهده دارد، تاکید کرد: متاسفانه یک سال از تصویب این قانون گذشته اما اقدامات اجرایی روی زمین مانده است، همچنین وزیر فرهنگ باید پاسخ دهد چرا معاونی را برای خود انتخاب کرده است که به اوباما نامه نوشت.
صالحی چه جوابهایی داد؟
صالحی پس از شنیدن سوالات نمایندگان، ضمن گرامیداشت یاد شهدای اقتدار جنگ ۱۲ روزه گفت: در ابتدا به فضای مطبوعات اشاره دارم تا از این طریق بتوان برای جلب اعتبار کمک شود، وزارت فرهنگ در سال ۱۴۰۳ مجموعا سه همت اعتبار در زمینه هزینه‌ای داشت که این اعتبار در سال جاری حدود ۴/۵ همت یعنی ۵۰درصد افزایش داشته است که ۷۶درصد از این اعتبارات مربوط به پرسنل، پشتیبانی و صندوق هنر است که اگر ۱۰۰درصد اعتبار نیز وجود داشته باشد، یعنی مجموعا ۲۴همت اما باز هم ۱۰۰درصد تخصیص وجود نخواهدداشت. وی همچنین در زمینه پروژه‌های نیمه‌تمام افزود: در وزارت فرهنگ حدود ۳۴۳ پروژه نیمه‌تمام وجود دارد که در سال جاری با همکاری مجلس، سازمان برنامه و بودجه، دولت، اعتبار تملک دارایی به ۱۳۶درصد یعنی دو همت رسیده است، این در حالی است که سال قبل این رقم ۸۰۰ میلیارد بود و به این معناست که مسیر پروژه نیمه‌تمام با اختصاص دوهمت بیش از ۱۰۰ سال زمان خواهد برد. بنابراین اگر طالب برنامه فرهنگی هستید و می‌خواهید فرهنگ به‌عنوان زیرساخت و به تعبیر رهبری به‌عنوان هوای سالم باشد، این امر بدون اعتبارات کافی غیرممکن است. با همین میزان اعتبارات محدود و شرایط حوزه فرهنگ اما وزارت فرهنگ تلاش کرده تا با نگاه برنامه‌ریزی‌شده در بودجه ۱۴۰۴ به پاره رویکردها نگاه کند که عدالت استانی یکی از آنهاست که بتوانیم هر معاونت و سازمانی برش استانی مشخصی را در بودجه امسال داشته باشد. ما نگاه‌مان مشابه دولت دوازدهم، این است که بتوان منابع استانی کمتر از ۵۰درصد از منابع کل استان نباشد البته محدودیت‌هایی در منابع وجود دارد که باید تلاش شود تا با همت مجلس و دولت این فضا ارتقا یابد. صالحی در ادامه اقدامات حوزه فرهنگ و رسانه در جنگ ۱۲ روزه را تشریح کرد. وی درباره انتصابات خود در وزارتخانه هم توضیح داد: تاکید وزارت فرهنگ بر این بوده که مسیر انتصابات از طریق فرآیندهای استعلام انجام شود و ما هم در برای‌گیری کلی با نظام و دولت چهاردهم مسیر را دنبال خواهیم کرد.
حق با کیست؟
با نگاهی به سوالات مطرح شده توسط نمایندگان و پاسخ‌های آقای وزیر می‌توان متوجه چرایی دریافت کارت زرد سیدعباس صالحی شد. او پاسخ مشخصی به سوالات مطرح شده به جز سوال درباره انتصابات نداد که این پاسخ هم قانع‌کننده نیست؛ اینکه قبل از انتصابات، استعلام انجام می‌شود و افراد انتخابی از مسیر قانونی در جایگاه خود نشستند، صحیح! ولی نکته مهمی که در این باره وجود دارد این است که گاهی انتخاب یک فرد در یک مسئولیت قانونی است اما مطلوب و مناسب نه؛ به این معنا که فرد انتخاب شده شایسته آن مسئولیت نیست و به بیان دیگر از پس مسئولیت‌های محول شده برنمی‌آید. به‌نظر می‌رسد سوالات فرعی، چون اکران پیرپسر و سایر موضوعات مشکلات حوزه فرهنگی نمایندگان است، اما مشکل اساسی آنها با معاونت هنری و انتصابات ذیل آن است که ریاست آن را «نادره رضایی» به عهده دارد.
با نگاهی وسیع و همه‌جانبه اگرچه می‌توان عملکرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را از سایر وزارتخانه‌های دولت فعلی، قابل‌دفاع‌تر دانست و این ارزیابی مثبت هم به سابقه فعالیت صالحی برمی‌شود که پیش از این هم مسئولیت حضور در وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی را داشته است. اما وزیر باید نظارت دقیقی بر وزارتخانه تحت‌نظر خود داشته باشد. این که در چنان وزارتی که آثار مهم فرهنگی و تربیتی بر آحاد ملت دارد، تولیداتی اعم از فیلم سینمایی و کتاب، با محتوای غیرقابل‌دفاع ارائه شود که نه‌تنها رده‌بندی سنی ندارند، بلکه به ارزش‌های اساسی نظام و خانواده اهانت و لطمه وارد می‌کنند، نکته‌ای است که جناب وزیر باید به آن دقت اساسی داشته باشند و حداقل نیروهایی با باورهای دقیق به ارزش‌ها را در مناصب موردنظر بگمارد و جلوی اتفاقاتی مانند اعطای مجوز به کتاب‌های مخالف ارزش‌های نظام و اجازه اکران به فیلم ضدخانواده را بگیرند. از سوی دیگر، مخالفت با حضور نادره رضایی در منصب معاونت هنری که اتفاقا از مهم‌ترین بخشهای وزارتخانه است از همان ابتدا وجود داشت و شاید اگر آقای وزیر، زودتر فکری به حال این معاونت میکرد الان این کارت زرد را از مجلس نمیگرفت. رضایی علاوه بر اینکه، سابقه فعالیت مرتبط با مسئولیت فعلی‌اش را ندارد، شناخت درست و دقیقی هم از فضا و افراد ندارد و همین ناشی‌گری، تبعاتی را به بار می‌آورد که دودش به چشم وزیر می‌رود.
بارها در مورد رفتار معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در فضای مجازی جنجال و بحث به پا شده است؛ تغییرات او در شیوه برگزاری برخی مراسمات، جشنواره‌ها و همچنین انتصابات در معاونتش نیز، موردقبول بسیاری از اهالی هنر نبوده است و بارها عملکردش مورد نقد قرار گرفته است. پست‌های شبکه اجتماعی خانم معاون، نظرات او در شبکه‌های اجتماعی و اظهارنظرهای شاد، چنان حاشیه‌آفرین شده بودند که گاهی با پاک‌کردن صورت‌مسئله و تکذیب عملکرد سابق ایشان، مجبور به اصلاح (و ماست‌مالی) واکنش‌ها می‌شدند.
اگر بخواهیم جانب حق را بگیریم باید بگوییم، اینکه بخواهیم جواب تمام سؤالات فرهنگی کشور را فقط از یک نفر که وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی را به عهده دارد بگیریم، توقع نابجایی است چون اتفاقات یک جامعه ثمره مجموعه‌ای از اتفاقات است و نه فقط اتفاقات فرهنگی؛ اینکه بخواهیم نابهنجاریهای چون طلاق، بی‌حجابی و... را همگی از چشم کم‌کاری وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی ببینیم دور از انصاف است. اما رفتار درست این وزارتخانه به‌عنوان متولی فرهنگ در کشور حتما می‌تواند به بهترشدن اوضاع فرهنگ در کشور کمک کند و باید بار مسئولیت وزارتخانه را در اندازه فعالیت‌های خود بپذیرد.
علاوه بر این، وقتی یک تصمیم یا انتصاب از حد خود فراتر می‌رود، دیگر نباید دنبال ادامه‌دادن آن و حذف مخالفان بود. اینکه جشنواره‌هایی با حذف حجاب افتتاح شوند یا کتاب مطابق با ارزش‌های نظام جمهوری اسلامی منتشر نشود، علاوه بر غیرقانونی بودن آن، به معنای اجازه‌دادن به جریان‌پیداکردن فعالیت به این سبک در ادامه است و وقتی فیلم، سریال یا کتاب به مرحله پخش و رویت رسیده است یعنی دیگران نیز به خلاءهای قانونی و نظارتی استدلال کرده و این مسیر را ادامه خواهند داد. بنابراین لازم است پیش از هر چیز جلوی رویه شدن چنین اموری گرفته شود و از ادامه‌پیداکردن آن پیشگیری شود. به‌نظر می‌رسد جلسه هفته پیش وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در صحن مجلس، بیشتر هشدار به صالحی درباره عملکرد این وزارتخانه است و شاید وقت آن رسیده تا کارت زرد و اخطارهای بیشتری از نمایندگان نگرفته فکری به حال شیوه هزینه‌کرد میلیاردی برای دفتر معاون هنری به جای هزینه‌کردن برای هنرمندان و هنر، شخص معاون هنری، شیوه اعطای مجوز و راه‌های جدید برای رویه شدن امور خارج از قانون بکند.