آگاه: اطلاع از دلایل ترمز بریدن خودرو و آشنایی با روش‌های عملی مقابله در لحظه، نه تنها جان شما و سرنشینان را محافظت می‌کند، بلکه به کاهش خسارات خودرو کمک می‌کند. در این نوشتار، ابتدا به دلایل احتمالی می‌پردازیم، سپس روش‌های تشخیص و واکنش فوری را بررسی می‌کنیم و در نهایت راهکارهای پیشگیری و شرایط مراجعه به تعمیرگاه را توضیح می‌دهیم.
ترمز بریدن خودرو به وضعیتی گفته می‌شود که سیستم ترمز خودرو نتواند به درستی عمل کند یا عملاً بی‌اثر شود. در این حالت، پدال ترمز ممکن است بسیار نرم شود، خیلی پایین برود یا بدون پاسخ باقی بماند.
اگر راننده نتواند خودرو را متوقف یا سرعت آن را به خوبی کاهش دهد، خطر وقوع تصادف به شدت افزایش می‌یابد. این مشکل می‌تواند به صورت تدریجی ظاهر شود (کاهش تدریجی توان ترمز) یا ناگهانی بروز کند و علائم اولیه ممکن است مورد توجه قرار نگیرند تا وقتی که وضعیت بحرانی شود.
در ادامه فهرستی از عوامل رایج را با شرح مختصر می‌بینید:
نشتی مایع ترمز (روغن ترمز): یکی از مهم‌ترین دلایل. اگر لوله‌ها، اتصالات، سیلندر چرخ یا سیلندر اصلی دچار نشت شوند، فشار هیدرولیکی سیستم کاهش می‌یابد و ترمز کارایی خود را از دست می‌دهد.
هوا در مدار ترمز: اگر هوا وارد لوله‌های ترمز شود، فشاری که توسط پدال وارد می‌شود به خوبی منتقل نمی‌شود و عملکرد ترمز مختل می‌شود.
فرسودگی لنت و دیسک: با کاهش ضخامت لنت و عدم تعویض به موقع لنت یا ساییدگی سطح دیسک ترمز، درگیر شدن کافی بین لنت و دیسک صورت نمی‌گیرد و توان ترمز کاهش می‌یابد.
گرمای زیاد و فید ترمز: در مسیرهای سراشیبی یا استفاده مکرر از ترمز، سیستم ترمز داغ می‌شود و عملکرد آن کاهش می‌یابد؛ اصطلاحاً فید (Fade) رخ می‌دهد.
خرابی بوستر یا سرویس ترمز: نقص در بوستر (تقویت‌کننده ترمز) یا در اجزای مکانیکی سیستم مانند سیلندر اصلی می‌تواند باعث کم شدن نیروی تقویتی لازم شود.
کاهش کیفیت مایع ترمز (آلودگی یا رطوبت): مایع ترمز نامرغوب یا جذب رطوبت، نقطه جوش آن را کاهش می‌دهد و در شرایط حرارت بالا تبدیل به بخار می‌شود که مانع عملکرد مناسب می‌شود.
مشکلات نصب یا تعمیر ناصحیح: اگر قطعات جدید به درستی نصب نشوند یا تعمیرات به شیوه نادرست انجام شود، فشار و عملکرد سیستم دچار اختلال می‌شود.
تشخیص زودهنگام مشکل ترمز می‌تواند فرصت جلوگیری از حادثه را فراهم کند. به این نشانه‌ها دقت کنید:
هنگام فشار دادن پدال ترمز، پدال بیش از حد نرم می‌شود یا خیلی پایین می‌رود
صدای غیرطبیعی مانند سوت، جیر یا زوزه هنگام ترمزگیری
احساس لرزش در پدال ترمز یا فرمان هنگام ترمز
کاهش محسوس توان توقف در سرعت‌های معمول
دیدن لکه روغن یا رطوبت زیر خودرو در اطراف چرخ‌ها یا زیر موتور
علامت هشدار ترمز در صفحه آمپر روشن شود
پس از ترمزگیری سنگین بوی سوختگی یا داغی زیاد قطعات ترمز
اگر خودرو در شیب زیاد قرار دارد و عملکرد ترمز ضعیف‌تر می‌شود
اگر یکی یا چند مورد از این علائم دیدید، باید وضعیت خودرو را جدی بگیرید.
وقتی مطمئن می‌شوید که سیستم ترمز به درستی عمل نمی‌کند، باید سریع و خونسرد وارد عمل شوید:
پمپ کردن پدال ترمز: چند بار پدال را به سرعت فشار دهید و رها کنید تا فشار هیدرولیک ممکن است دوباره برقرار شود. این کار گاهی مؤثر است اگر مشکل هوا در مدار باشد.
استفاده تدریجی از ترمز دستی: به آرامی و مرحله‌به‌مرحله ترمز دستی را بکشید. اگر ناگهانی آن را کامل بکشید ممکن است چرخ‌ها قفل شوند و کنترل خودرو از دست برود.
انتقال دنده به حالت پایین‌تر: در خودروهای دستی، دنده را کاهش دهید (مثلاً از ۵ به ۴ یا ۳). در خودروهای اتوماتیک، حالت‌های L یا ۲ را انتخاب کنید تا موتور به کاهش سرعت کمک کند.
استفاده از ترمز موتور: با کاهش تدریجی دنده، موتور مقاومت ایجاد می‌کند و سرعت کمتر می‌شود.
مسیر فرار و سطوح کم‌خطر را انتخاب کنید: اگر امکان دارید به شانه راه، مسیر خاکی، مسیر سبز یا سطحی با اصطکاک کمتر بروید. در جاده‌های کوهستانی معمولاً رمپ اضطراری (Emergency Escape Ramp) تعبیه شده است، در صورت وجود، از آن استفاده کنید.
هشدار به سایر رانندگان: چراغ‌های خطر (فلاشر) را روشن کنید و با بوق زدن علامت دهید تا دیگران متوجه وضعیت شوند و فاصله بگیرند.
حرکت روان و کنترل شده به سمت توقف: اجازه ندهید خودرو منحرف شود؛ فرمان را محکم نگه دارید و با کنترل مسیر، به تدریج سرعت را کاهش دهید.
پس از رسیدن به توقف کامل، موتور را خاموش کنید تا فشار اضافی در سیستم‌ها کم شود و خطرات بعدی کاهش یابد.
برای اینکه هرگز دچار این وضعیت خطرناک نشوید یا احتمال آن را کاهش دهید، رعایت این نکات ضروری است:
بررسی مداوم سطح مایع ترمز و تعویض آن طبق زمان‌بندی کارخانه
استفاده از مایع ترمزی با کیفیت بالا و مناسب مشخصات خودرو
تعویض به‌موقع لنت‌ها و دیسک‌ها هنگامی که به حد مجاز برسند
هواگیری دوره‌ای سیستم ترمز، به ویژه پس از تعمیرات
چک کردن وضعیت لوله‌ها، اتصالات و سیلندرها برای نشت احتمالی
اجتناب از ترمز گرفتن مستمر در مسیرهای سراشیبی؛ زمان‌بندی صحیح ترمز و استفاده از موتور در کاهش سرعت
سرویس دوره‌ای بوستر، سیلندر اصلی و اجزای تقویتی ترمز
در مسافرت‌ها و شرایط سخت، بررسی وضعیت ترمز قبلاز شروع مسیر.