آگاه: مراسم وداع و تشییع پیکر زنده یاد «ناصر تقوایی» کارگردان فقید سینمای ایران روز پنجشنبه ۲۴ مهرماه در امامزاده طاهر کرج برگزار می شود.
 همسراین هنرمند در رثای درگذشت او در صفحه شخصی‌اش نوشت: «ناصر تقوایی هنرمندی که دشواری آزاده زیستن را برگزید به رهایی رسید. پروازش را به خاطر بسپاریم. او عاشق گیاهان بود، به یادش درخت بکاریم. او عاشق نور بود، شمع خویش را بیفروزیم. او عاشق جامه سپید بود، به یادش سپید بپوشیم. او عاشق ادبیات بود، به یادش بخوانیم. او عاشق سینما بود، به یادش تماشا کنیم. یاد او را با نواختن و شنیدن موسیقی و تماشای هنرها گرامی بداریم نه غیر از این. راهش پررهرو.»
برای معرفی و شناخت تقوایی، بهترین بیوگرافی همانی است که خودش نوشته است: «تابستان سال ۱۳۲۰ خورشیدی، در گرمای جنگ جهانگیر دوم، در قلب جنگلی از نخل‌های ستبر سبز، در یک روستای عرب‌نشین زاده شدم. در کودکی یک سیاح حرفه‌ای بودم و همراه پدر به دوردست‌ترین بندرهای دریای جنوب سفر کردم و هرکلاس ابتدایی را در شهری و ده‌کوره‌ای خواندم و هفت سال بعد که به زادگاه خودم برگشتم در عالم خیال یک سندباد نوجوان بودم. در مدرسه به ادبیات علاقه داشتم، اما ریاضی خواندم. در جوانی داستان کوتاه می‌نوشتم و فریفته شیوه‌های نو بودم، اما باز نمی‌دانم چه شد که از سینما سر درآوردم. در این مسیر به آدم‌های دانا برخوردم و صحنه‌های جالب، ولی زندگی خودم هیچ صحنه جالبی ندارد. تنها شانس من در زندگی شاید این بوده که با یک تولد ناخواسته ۶۰ سال تمام مثل یک آدم زیادی در کنار یک ملت کهنسال زندگی کرده‌ام. ۱۲ داستان کوتاه، ۱۳ فیلم گزارشی و مستند، سه فیلم کوتاه داستانی، ۶ فیلم بلند سینمایی و یک مجموعه ۱۶ساعته تلویزیونی در کارنامه من دیده می‌شود. به اضافه یک مجموعه عکس و اسلاید از طبیعت و زندگی و فرهنگ این مرز پرگهر، در هزار و یک نما. با این همه از دور تنبل جلوه می‌کنم. چراکه در این ۱۰ساله، به دلایلی که ناگفتنش بهتر، کارهای تازه مرا نه کسی خوانده، نه کسی دیده.»
تقوایی سازنده سریال محبوب «دایی‌ جان ناپلئون» برگرفته از رمانی به همین نام از ایرج پزشکزاد است. «نفرین»، «صادق کرده» و «آرامش در حضور دیگران» از دیگر فیلم‌های این سینماگر هستند. فیلم سینمایی «ناخدا خورشید» یکی از معروف‌ترین و ماندگارترین فیلم‌های ناصر تقوایی است که اقتباسی آزاد از رمان «داشتن و نداشتن» نوشته ارنست همینگوی بود. تقوایی پس از «ناخدا خورشید»، در سال ۱۳۶۸ فیلم سینمایی «ای ایران» را جلوی دوربین برد. وی پس از ۹ سال دوری از فیلمسازی، «کشتی یونانی» را به عنوان یکی از قسمت‌های «قصه‌های کیش» ساخت. «کاغذ بی‌خط» (۱۳۸۰) نوشته تقوایی و مینو فرشچی آخرین فیلم تقوایی است. ناصر تقوایی پس از «کاغذ بی‌خط» دو  پروژه «زنگی و رومی» و «چای تلخ» را به ترتیب در سال‌های ۱۳۸۱ و ۱۳۸۲ آغاز کرد که هر دوی این پروژه‌ها نیمه‌کاره ماندند. وی همچنین ساخت مستندهای «نانخورهای بیسواد»، «اربعین»، «آرایشگاه آفتاب»، «تاکسی متر»، «باد جن» و «فروغ فرخزاد» را در کارنامه دارد.
سال ۱۳۸۳، شورای ارزشیابی هنرمندان در وزارت ارشاد، مدرک درجه یک هنری کشور (معادل دکترا) را به ناصر تقوایی، اعطا کرد.

تقوایی، تصادفی به سینما راه نیافت
هارون یشایایی، تهیه‌کننده فیلم‌های «ای ایران» و «ناخدا خورشید» ساخته زنده‌یاد ناصر درباره این فیلمساز مطرح سینمای ایران می‌گوید: برخلاف بسیاری که ممکن است به‌صورت تصادفی به سینما راه یابند، ناصر تقوایی سینما را می‌شناخت و با انتخاب آگاهانه این مسیر را در پیش گرفت. او از زمانی که وارد این حرفه شد، سینما را انتخاب کرد و از ابتدا به عنوان دستیار کارگردان شروع به کار کرد و زندگی‌اش با سینما پیوند خورده بود.
او با اشاره به فیلم «ای ایران» توضیح می‌دهد: خاطرات من با ناصر تقوایی عمدتا مربوط به فیلم «ای ایران» است. ناصر تقوایی می‌خواست به نوعی خودش را در «ای ایران» معرفی کند و این فیلم تلاشی بود برای تصویر کردن مفهوم ایرانی بودن. صحنه پایانی فیلم که حرکت بچه‌ها در کوچه در حال خواندن را نشان می‌دهد، یکی از بهترین صحنه‌های تاریخ سینمای ایران است و خلق این صحنه ابتکار قابل‌توجهی از این کارگردان بود. تقوایی در فیلم «ناخدا خورشید» توانست قابلیت‌های هنری و تشخص شخصی‌اش را نشان دهد. این فیلم، اثری ماندگار در تاریخ سینمای ایران است و او نیز این فیلم را بسیار دوست داشت.
ناصر تقوایی علاوه بر سینما، عاشق عکاسی بود. او در روزنامه کیهان به سال ۱۳۵۲، ۱۳ اردیبهشت درباره هنر عکاسی گفته است: «عکس گرفتن از یک گوشه این جامعه یا بازسازی یک گوشه آن به همان شکلی که ظاهرا به چشم می‌آید کار مهمی نیست، مشکل مشاهده روحیه جامعه است. روح جامعه همان چیزی است که من به آن می‌گویم فضا. نه آن چیزی که فقط به چشم دیده می‌شود. فضای تیره، در یک روز روشن و آفتابی هم تیره است. پس این تیرگی در کجاست؟ در جان آدمی که دارد زیر آفتاب راه می‌رود.»

چرا تقوایی در سال‌های اخیر فیلم نساخت؟
در طول این سال‌ها سینماگران و منتقدان بسیاری درباره اینکه چرا تقوایی دیگر کار سینمایی نمی‌کند از او پرسیدند و اظهار نظر کردند اما مرحوم تقوایی در ششمین جشن انجمن منتقدان و نویسندگان سینمای ایران که سال ۱۳۹۱ در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد گفت: هیچ‌کس مانع فیلم ساختن من نیست. اگر روزی بخواهم از کسی اجازه بگیرم، دیگر فیلم نمی‌سازم. از این عمری که برای فیلمسازی گذاشتم، متاسفم. در این سال‌ها وقتی فیلم‌هایم را می‌بینم انگار فیلم‌های یک آدم دیگر را می‌بینم... این دوران چون نمی‌توانند فیلم‌های خوب بسازند فیلم‌های خوب گذشته را قلع و قمع می‌کنند. امیدوارم بتوانم با فیلم نساختنم به سهم خودم باعث سقوط این سینما شوم شاید با فروریزی آن چیز تازه‌ای از نو دربیاید. این سینمایی نیست که نسل من و پیش از ما و حتی نسل باهوش بعد از ما می‌خواستند. این سینما دفن شده است. کوشش کنیم با فروریزی آن، نهال تازه‌ای جان بگیرد.

شمقدری: مشکل فیلم نساختن تقوایی شخصی بود
ناصر تقوایی مجموعه سه جلدی «کوچک جنگلی» را نوشته است. نوشتن فیلمنامه ۱۵ قسمتی «کوچک جنگلی» بیش از یک سال وقت ناصر تقوایی را گرفت و پیش تولید آن دو سال زمان برد اما ناصر تقوایی بعد از سه سال کوشش در سال ۱۳۶۱ از کارگردانی و تولید سریال حذف و بهروز افخمی جایگزین وی شد.
جواد شمقدری، معاون امور سینمایی وزارت ارشاد در دولت‌های قبل پس از شنیدن خبر درگذشت تقوایی گفت: ناصر تقوایی از فیلمسازان خوب کشور بود که در همین کشور ماند. به نظرم این امتیاز را نتوان در بسیاری از کسانی که به خارج از کشور رفته‌اند، دید. فکر می‌کنم اگر تلاش می‌شد که تقوایی یا امثال او بتوانند به فعالیت در عرصه کارگردانی ادامه دهند، اتفاق مبارکی بود. من در زمان مسئولیتم خیلی تلاش کردم که او بتواند به فعالیت سینمایی‌اش ادامه دهد و بعد از «چای تلخ» فیلم بسازد. دو جلسه هم با او داشتم اما در نهایت به نتیجه نرسید و مسائل و مشکلاتی مطرح شد که عمدتا جنبه شخصی داشت و متاسفانه امکان همکاری فراهم نشد.