آگاه: «چرا وقتی همه خبرنگاران برجسته غزه شهید شده‌اند، من هنوز زنده‌ام؟» این سوالی بود که «صالح الجعفراوی» ۲۸ساله بارها از خودش و دوستانش پرسیده بود و با این حساب شاید بتوان گفت او امروز به آرزوی دیرینه‌اش رسید.
«صالح الجعفراوی» خبرنگاری بود که برای غیررسانه‌ای‌ها هم به واسطه فعال بودنش در شبکه‌های اجتماعی آشنا بود. او میلیون‌ها دنبال‌کننده در شبکه‌های اجتماعی داشت و با اینکه خودش هم قربانی بمباران‌های رژیم صهیونیستی بود اما تلاش می‌کرد با ساخت ویدیوهایی امید و پیام مقاومت را زنده نگه دارد. به واسطه همین ویدیوها و شهرتی که به دست آورده بود بسیاری او را «شهید حقیقت» می‌نامیدند. جعفراوی در یکی از آخرین ویدیوهایش، جلیقه خبرنگاری‌اش را به کودکی هدیه داد و گفت: «نسل بعد فلسطین را تربیت می‌کنیم تا پیام ما را ادامه دهند. اگر ما کشته شویم، کودکان ادامه می‌دهند، چون این سرزمین، سرزمین ماست.»
جعفراوی علاوه بر کار خبر، گاهی ترانه‌هایی هم درباره آرمان‌های فلسطین می‌خواند و امثال این فعالیت‌هایش از او چهره‌ای دوست‌داشتنی و مردمی ساخته بود. پس از شهادت این خبرنگار فلسطینی، خانواده و دوستان صالح پویشی به راه انداختند و از مردم خواستند تصاویر پیکر او را منتشر نکنند. آنها گفتند: «عکسی که باید از صالح بماند، همان لبخند همیشگی‌اش است؛ همان‌طور که خودش دوست داشت.» همچنین در نبود او صفحات زیادی به هواداری از او شروع به فعالیت کردند و دارند از صالح مهربان غزه می‌گویند. چون صالح به نماد ایستادگی، مهربانی و صداقت تبدیل شده است. حالا بعد از او، همه می‌گویند و می‌نویسند «خداحافظ، صدای مهربان غزه.»
صالح روز شهادتش هم به شمال غزه رفته بود تا از رنج آوارگان و ویرانه‌های باقی‌مانده از جنایات ماشین جنگی صهیون گزارش تهیه کند. خودش را در دل خطر انداخت، نه برای شهرت، بلکه برای رساندن صدای مظلومان به گوش دنیا. او به «مرد مهربان غزه» معروف بود. او در آخرین ویدیوهایش، تنها ساعاتی پیش از شهادت، گفته بود: «ما از میان آوارها گزارش می‌دهیم تا جهان فراموش نکند که پشت این دود و خاکستر، هنوز انسان‌هایی زندگی می‌کنند.»
یونسکو در پیامی رسمی مرگ او را تسلیت گفت و نوشت: «صالح الجعفراوی نه‌تنها خبرنگاری شجاع، بلکه پلی میان واقعیت و وجدان جهانی بود. او با دوربینش به جنگ فراموشی رفت.»
مرگبارترین درگیری برای خبرنگاران در تاریخ معاصر
طبق تازه‌ترین گزارش کمیته حفاظت از روزنامه‌نگاران (CPJ) و نهادهای بین‌المللی همچون یونسکو و گزارشگران بدون مرز (RSF)، از هفتم اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون، دست‌کم بیش از ۲۰۰ خبرنگار، عکاس خبری و عوامل رسانه‌ای در جریان جنگ غزه جان باخته‌اند. این آمار، جنگ غزه را به مرگبارترین درگیری برای خبرنگاران در تاریخ معاصر تبدیل کرده است. در هیچ جنگی طی دهه‌های اخیر، چنین تعداد عظیمی از فعالان رسانه‌ای در این بازه زمانی کوتاه کشته نشده‌اند. مقایسه‌ها نشان می‌دهد که در طول جنگ عراق، حدود ۱۹۰ خبرنگار طی هشت سال کشته شدند؛ اما در غزه، این رقم در کمتر از دو سال از آن نیز فراتر رفته است.
اکثر قربانیان (حدود ۹۵ درصد) خبرنگاران فلسطینی بوده‌اند. بسیاری از آنان برای رسانه‌های محلی کوچک، کانال‌های مستقل تلگرامی یا حتی صفحات شخصی خود در شبکه‌های اجتماعی فعالیت می‌کردند. ابزار کارشان گاهی تنها یک تلفن همراه بود، اما همان نیز کافی بود تا تصویرشان از ویرانی‌ها به سراسر جهان برسد. یوسف نجار، خبرنگار فلسطینی که از نخستین روزهای جنگ در رفح حضور داشت، در یکی از آخرین ویدیوهایش گفته بود: «ما خبرنگاران در غزه فقط خبر را منتقل نمی‌کنیم؛ ما بخشی از همان داستانیم. هر بار که ضبط می‌کنیم، ممکن است آخرین تصویر زندگی‌مان را ثبت کنیم.» چند روز پس از ضبط این ویدیو، او در حمله هوایی به جنوب غزه جان باخت.
خبرنگاران در خط آتش
تحقیقات نهادهای بین‌المللی نشان می‌دهد که بخش زیادی از این تلفات در نتیجه حملات هوایی مستقیم به منازل، خودروها یا محل استقرار خبرنگاران رخ داده است. در برخی موارد، افراد در حالی هدف قرار گرفتند که روی لباس خود برچسب «PRESS» داشتند. گزارشگران بدون مرز در بیانیه‌ای اعلام کرده‌اند که در حداقل ۴۲ مورد، شواهدی از هدف قرار گرفتن عمدی خبرنگاران وجود دارد. این سازمان خواستار تشکیل کمیسیون مستقل بین‌المللی برای بررسی این موارد شده است.
«آنتونیو گوترش»، دبیرکل سازمان ملل متحد، در یکی از نشست‌های خبری گفت: «خبرنگاران باید چشمان ما در تاریکی باشند، نه اهدافی در میدان نبرد.»
خانه‌هایی که ویران شدند؛ صداهایی که خاموش ماندند
بسیاری از خبرنگاران غزه نه تنها در میدان جنگ، بلکه همراه با خانواده‌های‌شان در منازل خود جان باختند. بر اساس آمار منتشرشده از سوی سندیکای روزنامه‌نگاران فلسطینی، دست‌کم ۶۰ خبرنگار در حالی کشته شدند که محل اقامت‌شان مورد حمله قرار گرفته بود.
نمونه‌ای از این تراژدی، مرگ رولا السِمّان، خبرنگار شبکه محلی «صوت الحقیقه» بود که همراه با سه فرزندش در بمباران خانه‌اش کشته شد. چند روز پیش از مرگش، در پستی نوشته بود: «هر بار که خانه همسایه‌مان بمباران می‌شود، دختر کوچکم می‌پرسد: مامان، نوبت ما کی می‌رسد؟ من هیچ جوابی ندارم.»
بحرانی‌ترین وضعیت برای آزادی مطبوعات در قرن بیست‌ویکم
بر اساس گزارش تفصیلیCPJ، میانگین ماهانه کشته‌شدن خبرنگاران در غزه بیش از هشت نفر در ماه است؛ رقمی ۱۰برابر میانگین جهانی برای مناطق جنگی.
یونسکو این شرایط را «بحرانی‌ترین وضعیت برای آزادی مطبوعات در قرن بیست‌ویکم» توصیف کرده و هشدار داده است که ادامه آن، به «خاموشی کامل روایت‌های مستقل از میدان» خواهد انجامید. در کرانه باختری نیز ده‌ها خبرنگار بازداشت یا تهدید شده‌اند. گزارش‌های RSF حاکی از آن است که از آغاز جنگ تاکنون، بیش از ۶۰ خبرنگار فلسطینی در کرانه باختری توسط نیروهای امنیتی بازداشت شده‌اند. در همین حال، بسیاری از خبرنگاران بین‌المللی از ورود به غزه منع شده‌اند. شبکه‌هایی مانند الجزیره، بی‌بی‌سی و رویترز بارها درخواست دسترسی آزاد به مناطق جنگی را مطرح کرده‌اند، اما هنوز این درخواست‌ها بی‌پاسخ مانده است. با گذشت بیش از دو سال از آغاز جنگ سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا خبرنگاران باید بهای گفتن حقیقت را با جان خود بپردازند؟
جنگ غزه، بار دیگر نشان داد که خبرنگاری در مناطق درگیری نه تنها شغلی خطرناک، بلکه در بسیاری موارد، ماموریتی هم‌اندازه شهادت است. سازمان‌های بین‌المللی همچنان بر ضرورت تحقیقات مستقل و پاسخ‌گویی طرف‌های درگیر تاکید دارند، اما تا آن زمان، هر نام تازه‌ای مثل صالح الجعفراوی که به فهرست قربانیان افزوده می‌شود یادآور این واقعیت تلخ است که در غزه، حقیقت نیز زیر آوار مدفون می‌شود.