۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۴ - ۱۰:۱۵

گروه مسلح موسوم به «حزب کارگران کردستان» ترکیه (پ.ک.ک)، روز گذشته دوشنبه انحلال خود را اعلام کرد.

آگاه: رهبری حزب کارگران کردستان، تصمیمات نشست‌های رهبران خود که از تاریخ پنجم تا هفتم ماه می برگزار شد را منتشر کرد و بر اساس این تصمیمات این حزب به طور رسمی منحل شد. اخیرا «رجب طیب اردوغان» رییس‌جمهور ترکیه گفت: تمام موانع را پشت سر گذاشتیم؛ حزب کارگران کردستان منحل و خلع سلاح خواهد شد. گروه «پ.ک.ک» روز جمعه گذشته اعلام کرده بود که به‌زودی تصمیمی تاریخی در راستای منحل‌کردن و خلع سلاح خود در چارچوب طرح صلح جدید با ترکیه بعد از چهار دهه اتخاذ خواهد کرد.
پ. ک. ک، یک گروه شبه‌نظامی است که در سال ۱۹۷۸ تاسیس شد و ۶ سال بعد شورشی جدایی‌طلبانه را در جنوب شرق ترکیه آغاز کرد. مبارزات مسلحانه این گروه شامل حملات انتحاری و عملیات چریکی علیه اهداف نظامی، تاسیسات دولتی و نمایندگی‌های دیپلماتیک ترکیه در خارج بوده است. برآورد شده در این درگیری‌ها بیش از ۴۰ هزار نفر کشته شده باشند، اما «پ.ک.ک» چگونه شکل گرفت و چه راهبردی را دنبال می‌کرد؟ در طول دهه‌های پس از فروپاشی امپراطوری عثمانی گروه‌ها، احزاب و سازمان‌های مبارز از میان کردهای ترکیه پا به صحنه نهادند. در میانه دهه هفتاد میلادی، خشن‌ترین و افراطی‌ترین گروه کرد در تاریخ معاصر ترکیه، یعنی حزب کارگران کردستان ترکیه موسوم به پ.ک.ک وارد عرصه سیاسی این کشور شد. در همان دوره، عبدالله اوجالان و برخی دوستان او همچون کمال پیر، جمیل بائیک، مظلوم دوغان، محمد خیری دورموش و حقی قرار در محله توزلو چایر در آنکارا در تاریخ ۲۱ مارس ۱۹۷۴، اولین جلسه خود را برگزار کردند و در آن مکان تصمیم به تشکیل یک گروه انقلابی گرفتند.
جلسه دوم آنها در آنکارا و در سال ۱۹۷۶ برگزار و مقرر شد، افراد گروه از آنکارا به مناطق کردنشین ترکیه بازگردند و هر یک از آنها به یکی از شهرهای کردستان بروند و فعالیت سیاسی را آغاز کنند. این افراد در همان سال در مناطق کردنشین ترکیه با نام گروه «آپوچی» فعالیت می‌کردند. در سال ۱۹۷۶ اولین فرد این گروه به نام آیدن گول توسط چپ‌های ترک در شهر درسیم کشته شد.
پ.ک.ک در ابتدا بر اساس اندیشه «مارکسیسم- لنینیسم» شکل گرفت، اما این گروه در ادامه فعالیت‌های خود از اصول لنینیسم فاصله گرفت. پاک‌سازی و تسویه گروهی از مخالفان و سرکوب بی‌رحمانه منتقدان، برقراری کیش شخصیت و فردپرستی حول محور عبدالله اوجالان، نظارت پلیسی بر فعالیت اعضای گروه، تبدیل‌شدن رسانه‌ها، مطبوعات و کتاب‌های گروه به ابزار تبلیغ توأمان گفتمان خشونت سیاسی و میلیتاریسم، حاکم شدن سیستم خودکامگی، تمامیت‌خواهی و دیکتاتوری بر گروه، ازجمله مصداق‌های گام برداشتنِ پ.ک.ک در مسیر استالینیسم محسوب می‌شد. عبدالله اوجالان در سال ۱۹۹۹ در نایروبی، پایتخت کنیا، توسط نیروهای ویژه ترکیه دستگیر شد و ابتدا به اعدام و سپس به حبس ابد محکوم شد. از آن زمان در جزیره امرالی در حبس انفرادی به‌سر می‌برد. دستگیری اوجالان به کاهش موقت درگیری‌ها انجامید و در سال‌های بعد، آتش‌بس‌هایی توسط پ.ک.ک اعلام شد. این آتش‌بس‌ها اما ناپایدار بودند و گفت‌وگوها با دولت ترکیه نیز همواره با شکست روبه‌رو شد.
در سال ۲۰۱۳ امیدها برای صلح قوت گرفت. پ.ک.ک اعلام کرد که نیروهای خود را از ترکیه خارج می‌کند، اما این روند با شکست آتش‌بس در ژوئیه ۲۰۱۵ و بازگشت درگیری‌ها متوقف شد. مناطق کردنشین در جنوب شرق ترکیه در این دوره شاهد یکی از خونین‌ترین فصل‌های درگیری بودند.
در سال‌های اخیر، تمرکز مبارزه پ.ک.ک به شمال عراق و مناطق مرزی انتقال یافت. این حزب پایگاه‌هایی در مناطق کوهستانی قندیل دارد، جایی که ترکیه ده‌ها پایگاه نظامی در آن ایجاد کرده و عملیات هوایی و زمینی متعددی علیه مواضع پ.ک.ک انجام داده است. جریانات پُر نفوذ و قدرتمند که از پس پرده افراطی‌گری و ناسیونالیسم ترک را هدایت می‌کردند، توانستند ایده خود را غالب کنند. ورود «پ.ک.ک» به فاز مسلحانه و تروریستی همان اندک امید کردهای ترکیه را نیز از بین برد و پ.ک.ک با اقدامات خشونت‌آمیز و ایجاد رعب و وحشت، نه‌تنها امید کردهای ترکیه را به یأس تبدیل کرد، بلکه این حرکتِ پ.ک.ک کاملا در جهت منافع کمالیست‌ها و پان‌ترکیست‌ها بود تا آنها بتوانند به این بهانه با ایجاد فضای امنیتی، راه را بر هر گونه حرکت اصلاح‌گرایانه و مدنی کردها ببندند.
گروه پ.ک.ک از سال ۱۹۸۴ وارد فاز مبارزه مسلحانه شد. سوابق فعالیت پ. ک.ک از همان بدو تاسیس نشان می‌داد که این گروه اساسا کار خود را با ترور آغاز کرد و خشونت به‌عنوان محور فعالیت‌های آن و روشی پذیرفته شده برای دستیابی به اهدافش به رسمیت شناخته شد. این گروه از همان ابتدا نه‌تنها در قبال ترک‌ها و ارتش ترکیه، بلکه در قبال کردها نیز رفتاری خشن و افراطی را در پیش گرفت. در ۲۴ و ۲۵ نوامبر سال ۱۹۸۹ اعضای مسلح گروه پ. ک.ک، ۲۶ غیرنظامی کرد را در منطقه حکاری به قتل رساندند که در بین آنها ۶ زن و ۱۳ کودک نیز وجود داشتند. جالب آنکه این گروه به لحاظ ساختاری، خود را برخاسته از اراده کردها معرفی می‌کرد و مدعی می‌شد تصمیم‌گیری در درون پ. ک.ک از پایین (مردم) به بالاست و در چارچوب سیستم کنفدرالیسم دمکراتیک، این مردم هستند که از طریق شوراها و انجمن‌های روستا، محله و شهر در فرآیند تصمیم‌گیری، سهیم هستند؛ اما واقعیت امر این بود که تصمیمات از بالا صادر می‌شد و اعضای گروه، فقط مجری و مطیع محض آن تصمیمات بودند. گروه پ. ک.ک از زمان فریب‌دادن افراد و جذب آنها به گروه و پس از آن در مرحله آموزش و همچنین در زمان به‌کارگیری و بهره‌کشی از اعضا، از روش‌های کنترل ذهن بهره می‌گرفت. رهبران گروه با ایجاد هراس در ذهن اعضای گروه، از فرار آنها جلوگیری می‌کردند. به اعضای ایرانی گروه به‌صورت مداوم گفته می‌شد که چنانچه از پ.ک.ک جدا شوند، از سوی دولت ایران اعدام می‌شوند یا به اعضای ترکیه‌ای گروه می‌گفتند که اگر از پ.ک.ک جدا شوند، شکنجه و زندان‌های طولانی‌مدت در ترکیه در انتظار آنهاست.
سعید مرادی، عضو جداشده «پ.ک.ک» در سال ۹۷ و در دوره‌ای که این گروهک همچنان جولان می‌داد، در گفت‌وگویی نکاتی جالب درباره آنها بیان کرد و با اشاره به تاثیرات فلسفه کمالیستی در جمع اعضا «پ.ک.ک» گفت: می‌گفتند رهایی از این طرز فکر و رفتار مستلزم زمان زیادی است. البته هیچ‌وقت ایمانی به این گفته‌ها نداشتم، چون معتقد بودم و هستم که این نوع الفاظ تنها فرمول خودسانسوری و ادامه آن است، نه حل و کنارگذاشتن آن. وی اظهار کرد: این رفتار اعضای ترکیه‌ای نه‌تنها با افراد عادی، بلکه با کادرهای حزبی که از بخش‌های دیگر کردستان بودند، همین‌طوری بود. همه دنیا را نفهم و احمق فرض و با چشم حقارت به همه نگاه می‌کردند. مثلا به ما ایرانی‌ها می‌گفتند شما که تا پایان دنیا نیز از این تفکرات کلاسیک و خشک و عقب‌مانده (منظورشان عقاید دینی و معنوی بود) دست‌بردار نیستید. به عراقی‌ها می‌گفتند شهوت‌ران، به سوریه‌ای‌ها به چشم یک حمال که تنها جسم قوی دارند و فکرشان کار نمی‌کند نگاه می‌کردند و....
عضو جدا شده پ.ک.ک، تاکید می‌کرد: به نظر من کسی که خود را در لیست نوادگان آدم تعریف می‌کند، این رفتار و گفتارها برای وی کاملا منتفی و غیرقابل‌قبول‌اند. همین ذهنیت در کلیه رفتار، کردار، گفتار، سیاست، مدیریت، نظامی‌گری و... تاثیر قابل‌توجهی داشت. سرانجام با تمام جنایت‌ها و عملیات تروریستی که از سوی گروه موسوم به «پ.ک.ک» صورت گرفت، این گروه با انحلال به زباله‌دان تاریخ انداخته شد و حقیقتا تبعات سنگینی برای منطقه و بخصوص ترکیه داشت، به‌طوری‌که طی ۴۰ سال گذشته، درگیری بین پ ک ک و نظامیان ترکیه تلفات زیادی به هر دو طرف وارد کرد و بنا بر اعلام رسانه‌های ترکیه حدود ۴۰ هزار کشته از سوی دو طرف، بر جای گذاشت. اکنون انحلال این کروهگ، می‌‍تواند یکی از مهم‌ترین تحولات در ترکیه تلقی شود و چشم‌اندازی نو برای آینده کُردها ترسیم کند.