آگاه: در حالی که لبنان پس از سال‌ها تنش‌های داخلی و خارجی، به‌ویژه پس از تهاجم وحشیانه سال گذشته رژیم صهیونیستی، در تلاش برای بازسازی و ثبات است، موضوع خلع سلاح گروه‌های مسلح، به‌ویژه حزب‌الله به یکی از داغ‌ترین مسائل سیاسی تبدیل شده است. کابینه لبنان در هفته‌های اخیر، طرحی را که توسط ارتش این کشور ارائه شده بود، برای خلع سلاح حزب‌الله تصویب کرد. این طرح که با فشارهای ایالات متحده و حمایت برخی کشورهای عربی همراه است، هدفش برقراری انحصار دولت بر سلاح‌ها تا پایان سال جاری است، اما این تصمیم که بخشی از اجرای قطعنامه ۱۷۰۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد است، با مخالفت‌های شدید داخلی و منطقه‌ای روبه‌رو شده و می‌تواند به تنش‌های جدید منجر شود. در ادامه موضوع خلع‌سلاح حزب الله را از دیدگاه‌ها و منظر مختلف بررسی کرده‌ایم. این دیدگاه‌ها بر اساس گزارش‌های خبری معتبر، اظهارات رسمی رهبران و تحلیل‌های کارشناسان گردآوری شده است. این بررسی نشان می‌دهد که خلع سلاح نه‌تنها یک مسئله فنی، بلکه یک چالش ژئوپلیتیکی است که می‌تواند توازن قدرت در منطقه را تغییر دهد. خلع سلاح حزب‌الله، یک پرتگاه خطرناک برای موجودیت کشور لبنان است؛ پرتگاه خطرناکی که آمریکا و اسرائیل برای لبنان تعبیه کرده‌اند و متاسفانه جوزف عون، رئیس‌جمهور و نواف سلام، نخست‌وزیر لبنان در جهت تسهیل حرکت لبنان به این پرتگاه اقدام می‌کنند.
۱. دیدگاه گروه‌های شیعه لبنان
گروه‌های شیعه لبنان، به‌ویژه جنبش امل و حزب‌الله، خلع سلاح را تهدیدی مستقیم علیه امنیت خود و لبنان می‌دانند. نبیه بری، رئیس پارلمان و رهبر جنبش امل در اظهاراتی اخیر تاکید کرده که خلع سلاح بدون تضمین امنیت در برابر تهاجم اسرائیل، خیانت به لبنان است. وزرای شیعه در کابینه، در جلسه اخیر جلسه را ترک کردند و این تصمیم را تصمیم عجولانه و گناهکارانه خواندند. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که ۷۱ درصد شیعیان لبنان با خلع سلاح بدون برنامه دفاعی مخالف هستند. این دیدگاه ریشه در تاریخ مقاومت شیعیان علیه اشغال اسرائیل دارد و خلع سلاح را به معنای تسلیم می‌دانند.
۲. دیدگاه گروه‌های مسیحی لبنان
گروه‌های مسیحی، مانند نیروهای لبنانی به رهبری سمیر جعجع، از خلع سلاح حزب‌الله حمایت می‌کنند. جعجع در مصاحبه‌ای گفته: این فرصت تاریخی برای بازگرداندن حاکمیت دولت است. احزاب مسیحی مانند کتائب و نیروهای لبنانی، این تصمیم را گامی به‌سوی اتحاد ملی می‌دانند و معتقدند که سلاح حزب‌الله، لبنان را به جنگ‌های منطقه‌ای کشانده است. با این حال، برخی مسیحیان مانند جریان آزاد ملی به رهبری ژنرال میشل عون، هشدار داده‌اند که خلع سلاح بدون توافق داخلی می‌تواند به جنگ داخلی منجر شود. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که حمایت مسیحیان از خلع سلاح بالاترین سطح را دارد، اما با نگرانی از بی‌ثباتی همراه است.
۳. دیدگاه گروه‌های سنی لبنان
گروه‌های سنی لبنان، به‌ویژه جریان المستقبل به رهبری سعد حریری، خلع سلاح را ضروری برای ثبات می‌دانند. حریری در بیانیه‌ای گفته: سلاح حزب‌الله تهدیدی برای وحدت ملی است. سنی‌ها معتقدند که این سلاح‌ها لبنان را به ابزار ایران تبدیل کرده و اقتصاد را نابود کرده است. با این حال، برخی گروه‌های سنی مانند احزاب اسلام‌گرا، خلع سلاح را بدون مقابله با اسرائیل رد می‌کنند. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که ۵۸ درصد لبنانی‌ها، از جمله بسیاری از سنی‌ها با خلع سلاح بدون برنامه دفاعی مخالف هستند.
۴. نظر رهبران حزب‌الله
رهبران حزب‌الله، مانند نعیم قاسم، دبیرکل، خلع سلاح را خیانت به لبنان و خدمت به اسرائیل می‌دانند. نعیم قاسم در سخنرانی اخیر گفته: مقاومت قوی است و از سلاح‌های خود برای دفاع از لبنان دست نمی‌کشد. حسن نصرالله، دبیرکل سابق، پیش از این تاکید کرده بود که خلع سلاح تا زمانی که اسرائیل تهدید است، ممکن نیست. حزب‌الله این طرح را بخشی از فشارهای آمریکا می‌داند و هشدار داده که می‌تواند به جنگ داخلی منجر شود.
۵. نظر ارتش لبنان
فرمانده ارتش لبنان، ژنرال رودولف هیکل نیز پس از دیدار با هیئت آمریکایی و شنیدن فشارهای آنها، به نزدیکان خود گفته است که در صورت اجبار ارتش به اجرای طرح خلع سلاح حزب‌الله و درگیرشدن نیروهای نظامی در ریخته‌شدن خون مردم، ترجیح می‌دهد استعفا دهد. در حالی که فشارهای آمریکا بر دولت لبنان برای اجرای تصمیم خلع سلاح حزب‌الله ادامه دارد، منابع مطلع می‌گویند فرمانده ارتش لبنان هشدار داده در صورت اجرای طرح و ریخته‌شدن خون لبنانی‌ها، کناره‌گیری خواهد کرد. همزمان، ستاد کل ارتش، فرماندهان مناطق، بخش اطلاعات و امنیت ملی با تدوین هرگونه برنامه عملیاتی برای خلع سلاح حزب‌الله مخالفت کرده‌اند. آنها معتقدند ارتش توان فنی و عملیاتی لازم برای اجرای چنین طرح گسترده‌ای را ندارد و هر اقدام عجولانه می‌تواند تبعات خطرناکی برای کشور داشته باشد.
۶. نظر آمریکا
ایالات متحده، به رهبری ترامپ، خلع سلاح را فرصتی محوری برای لبنان می‌داند. فرستاده آمریکا، گفته: خلع سلاح حزب‌الله تا پایان سال، با سرمایه‌گذاری عربستان و قطر همراه خواهد بود. سناتور لیندسی گراهام نیز تاکید کرده: زمان پایان حضور حزب‌الله فرا رسیده. آمریکا این طرح را بخشی از فشار بر ایران می‌داند.
۷. نظر رژیم اسرائیل
اسرائیل، به رهبری بنیامین نتانیاهو، خلع سلاح را شرط عقب‌نشینی از جنوب لبنان می‌داند. نتانیاهو گفته: اسرائیل آماده حمایت از لبنان برای خلع سلاح حزب‌الله است. مقامات اسرائیلی معتقدند که بدون خلع سلاح، امنیت مرزها تضمین نمی‌شود.
۸. نظر ایران
ایران، به عنوان حامی اصلی حزب‌الله، خلع سلاح را ناممکن و شکست‌خورده می‌داند. علی‌اکبر ولایتی، مشاور رهبر انقلاب، گفته: ایران مخالف خلع سلاح حزب‌الله است. عباس عراقچی، وزیر خارجه، تاکید کرده: این طرح آمریکایی است و شکست خواهد خورد. ایران خلع سلاح را تهدیدی علیه محور مقاومت و البته امنیت لبنان می‌داند و معتقد است این اقدام موجب گسترش زیاده‌خواهی اسرائیل در منطقه و تصرف بخش‌هایی از لبنان می‌شود و معتقد است آنچه تا کنون مانع زیاده‌طلبی‌های رژیم صهیونیستی شده همین سلاح مقاومت بوده است.
۹. نظر فرانسه
فرانسه، به رهبری امانوئل مکرون، از تصمیم لبنان برای انحصار سلاح استقبال کرده. وزارت خارجه فرانسه آن را تصمیم تاریخی و شجاعانه خوانده و قول حمایت داده است. مکرون گفته: فرانسه آماده کمک به اجرای قطعنامه ۱۷۰۱ است.
۱۰. نظر عربستان سعودی
عربستان، به رهبری محمد بن سلمان، خلع سلاح را شرط سرمایه‌گذاری در لبنان می‌داند. مقامات سعودی قول سرمایه‌گذاری در منطقه اقتصادی داده‌اند. بن‌سلمان معتقد است که این گام برای کاهش نفوذ ایران ضروری است.
۱۱. نظر انگلیس
انگلیس، به رهبری کی‌یر استارمر، خلع سلاح را گامی به‌سوی ثبات می‌داند. وزارت خارجه انگلیس حزب‌الله را تهدیدی برای امنیت خوانده و از طرح لبنان حمایت کرده است. استارمر گفته: انگلیس آماده کمک به اجرای قطعنامه‌های سازمان ملل است.
۱۲. نظر سازمان ملل
سازمان ملل، به رهبری آنتونیو گوترش، خلع سلاح را بخشی از قطعنامه ۱۵۵۹ و ۱۷۰۱ می‌داند. گوترش گفته: لبنان باید همه شبه‌نظامیان را خلع سلاح کند. یونیفیل نیز بر اجرای این قطعنامه‌ها تأکید دارد.
۱۳. نظر گروه‌های مقاومت عراقی
گروه‌های مقاومت عراقی، مانند حزب‌الله عراق، خلع سلاح را ضعیف‌کردن مقاومت می‌دانند. ابوحسین الحمیداوی گفته: خلع سلاح برای تضعیف مردم است. این گروه‌ها معتقدند که این طرح بخشی از توطئه آمریکا علیه محور مقاومت است.
۱۴. نظر یمن (حوثی‌ها)
حوثی‌ها، به رهبری عبدالملک الحوثی، خلع سلاح را شکست‌خورده می‌دانند. الحوثی گفته: آمریکا و اسرائیل نمی‌توانند حزب‌الله را خلع سلاح کنند. حوثی‌ها این طرح را تهدیدی علیه کل محور مقاومت می‌بینند.
۱۵. نظر مصر
مصر، به رهبری عبدالفتاح السیسی، موضعی محتاطانه دارد. السیسی گفته: مصر خلع سلاح حزب‌الله را بررسی نمی‌کند. مصر نگران بی‌ثباتی منطقه‌ای است و خلع سلاح را بدون توافق داخلی رد می‌کند.
اهمیت تسلیحات حزب‌الله در حفظ ثبات لبنان
تجهیزات نظامی حزب‌الله نقش کلیدی در تقویت امنیت و پایداری لبنان ایفا می‌کند. این موضوع با شواهد تاریخی محکمی پشتیبانی می‌شود. این گروه از سال ۱۹۸۲ میلادی با تمرکز بر مقابله با اشغالگری رژیم صهیونیستی تاسیس شد و مسلح‌بودن آن اساسا بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت و ماموریتش بود؛ زیرا در آن دوران، لبنان با پیشروی نیروهای اسرائیلی تا پایتخت روبه‌رو بود و رهبران کشورهای عربی عمدتا سکوت اختیار کرده بودند.
وضعیت نامعلوم آینده سوریه از یک طرف و حملات مکرر اسرائیل به مناطق جنوبی لبنان از طرف دیگر، جامعه شیعه این کشور را بیش از همیشه به حفظ تسلیحات برای دفاع شخصی و حفاظت از مرزهای ملی ترغیب کرده است. دولت لبنان، تحت تاثیر فشارهای ایالات متحده، برنامه‌ای را برای برچیدن تسلیحات حزب‌الله تصویب کرده و نواف سلام، نخست‌وزیر اعلام کرده که نیروهای مسلح این کشور موظف به ارائه طرح عملی برای تمرکز تمام سلاح‌ها در اختیار دولت تا پایان سال جاری هستند. این ابتکار عمدتا نتیجه فشارهای شدید تام باراک، نماینده ویژه آمریکا بوده است.
جزییات طرح پیشنهادی دولت لبنان برای برچیدن تسلیحات
در طرح پیشنهادی دولت لبنان که برخی آن را اقدامی مخاطره‌آمیز توصیف می‌کنند، نکات کلیدی مانند توقف فوری عملیات نظامی اسرائیل، عقب‌نشینی نیروهای آن به مرزهای تعیین‌شده، گسترش کنترل دولتی بر تمام خاک کشور، خلع سلاح حزب‌الله و واگذاری تجهیزات به ارتش لبنان، تخصیص بودجه سالانه یک‌میلیارددلاری برای ۱۰ سال به نیروهای امنیتی و برگزاری نشست بین‌المللی برای بازسازی لبنان گنجانده شده است. علاوه بر این، ترسیم مرزها با سوریه و اسرائیل با حمایت ایالات متحده، فرانسه و عربستان سعودی پیش‌بینی شده است. شایان ذکر است که ارتش لبنان مجاز به نگهداری تسلیحاتی مشابه آنچه حزب‌الله دارد نیست و در صورت شناسایی انبارهای تسلیحاتی، باید آنها را نابود یا به ایالات متحده تحویل دهد.
با وجود این مخالفان حزب‌الله، از جمله نواف سلام نخست‌وزیر و جوزف عون رئیس‌جمهور لبنان، بر عزم خود برای اجرای این برنامه تاکید کرده‌اند. این برنامه‌ریزی عمدتا تحت هدایت ایالات متحده، برخی کشورهای اروپایی و رژیم صهیونیستی قرار دارد و دولت لبنان تنها نقش اجرایی دارد. در مقابل، حزب‌الله قاطعانه اعلام کرده که چنین طرحی را نمی‌پذیرد و تسلیحات مقاومت را ابزاری حیاتی برای حفاظت از تمامیت ارضی و منافع لبنان می‌داند. در هفته‌های اخیر، موج گسترده‌ای از هواداران مقاومت به خیابان‌های شهرهای مختلف لبنان آمده و حمایت خود را ابراز کرده‌اند. با این حال، بسیاری از کارشناسان معتقدند که اجرای واقعی خلع سلاح مقاومت فاقد روش عملی است و باید آن را امری بعید دانست.
دلایل عدم امکان‌پذیری برچیدن تسلیحات حزب‌الله
هر تلاشی از سوی دولت لبنان برای عملیاتی‌کردن برنامه خلع سلاح حزب‌الله، می‌تواند بحران عمیقی ایجاد کند. بخش قابل‌توجهی از پرسنل ارتش لبنان شیعه و پشتیبان حزب‌الله هستند و تمایلی به همکاری با دولت یا گروه‌های مخالف در این زمینه ندارند. بنابراین، هر اقدامی برای مقابله مستقیم با حزب‌الله ممکن است به فروپاشی ساختار ارتش منجر شود.
جامعه شیعه حدود ۴۰ درصد جمعیت لبنان را تشکیل می‌دهد که این امر آنها را به عنوان پایگاه اصلی حزب‌الله تبدیل کرده و هر اقدامی علیه آنها می‌تواند عواقب ویرانگری برای کل کشور داشته باشد، به گونه‌ای که دولت قادر به مدیریت آن نخواهد بود. به‌این‌ترتیب، حرکت عملی دولت علیه حزب‌الله هزینه‌های سنگینی به همراه خواهد داشت. باید به خاطر داشت که حزب‌الله به عنوان برجسته‌ترین نیروی سیاسی، اجتماعی و نظامی در لبنان عمل می‌کند و چالش با آن کار ساده‌ای نیست.
نقش دولت لبنان در ایجاد ناآرامی
توانمندی‌های نظامی و امنیتی حزب‌الله به طور قابل‌توجهی از ارتش لبنان پیشی می‌گیرد و این واقعیت توسط بسیاری از کارشناسان نظامی و امنیتی لبنانی بارها تایید شده است. اگر دولت یا متحدانش بخواهند اقدامی عملی علیه حزب‌الله انجام دهند، این به معنای کشاندن لبنان به سمت هرج‌ومرج خواهد بود و دشمنان خارجی را تقویت می‌کند - وضعیتی که از هر زاویه‌ای به ضرر لبنان، به‌ویژه دولت آن است. به همین دلیل، برخی تحلیلگران بر این باورند که ایده خلع سلاح حزب‌الله، بیشتر جنبه تبلیغاتی و سیاسی دارد تا عملی. مواضع رهبران حزب‌الله، از شیخ نعیم قاسم تا نمایندگان فراکسیون وفاداری در مجلس، نشان‌دهنده این است که تسلیحات ضامن بقای جامعه شیعه لبنان است و تسلیم آن را معادل نابودی می‌دانند. واگذاری سلاح مرز بین حیات و مرگ برای شیعیان است و مثال آن را در وضعیت علویان در سواحل سوریه و دروزی‌ها در السویداء می‌بینند. حزب‌الله به‌درستی تسلیحات را با مسئله وجودی شیعیان و حتی کل لبنان پیوند می‌زند.
طرح خطرناک تام باراک
نباید فراموش کرد که تام باراک، معمار آمریکایی برنامه خلع سلاح حزب‌الله، اخیرا از احتمال ادغام لبنان در یک سوریه بزرگ‌تر سخن گفته - سوریه‌ای که تحت سلطه رژیم صهیونیستی است و در آستانه تجزیه بر اساس خواسته‌های آمریکا و اسرائیل قرار دارد. در این سناریو، بزرگ‌ترین مانع برای نقشه‌های شوم آمریکا و اسرائیل، تسلیحات حزب‌الله است که آنها می‌خواهند با دست دولت لبنان آن را حذف کنند و راه را برای اهداف خود هموار سازند. حزب‌الله اعتماد به واشنگتن را خیالی خام می‌داند و از این بی‌اعتمادی برای تقویت مشروعیت مخالفت با تصمیم دولت و توجیه حفظ تسلیحات به عنوان تنها سپر امنیتی لبنان استفاده می‌کند. در سطح بین‌المللی، این پیام را ارسال می‌کند که فشارهای آمریکا بر لبنان به معنای وادارکردن این کشور به واگذاری ابزارهای قدرت خود است که آن را در برابر جاه‌طلبی‌های گسترش‌طلبانه اسرائیل آسیب‌پذیر می‌سازد.
وابستگی پایداری لبنان به تسلیحات حزب‌الله
حزب‌الله بر اساس محاسبات دقیق عمل می‌کند و از تجهیزاتی برخوردار است که تعادل بازدارندگی با اسرائیل را بر پایه آنها استوار کرده است. این گروه یک پایگاه اجتماعی قوی دارد که تسلیحات را ضامن بقای خود می‌بیند و همچنین پیوند استراتژیک با یک ائتلاف منطقه‌ای که سلاح را اهرم نفوذ ضروری می‌داند. در شرایط کنونی هر دو طرف (دولت و حزب‌الله ) می‌دانند که درگیری مستقیم گزینه‌ای واقع‌بینانه نیست. دولت لبنان، به‌رغم اظهارات تند، به نظر نمی‌رسد آماده کشاندن کشور به یک تقابل علنی باشد و حزب‌الله با وجود مخالفت قاطع، به دنبال انفجار داخلی نیست. بنابراین لبنان بار دیگر با چالشی روبه‌رو است که نه با تصمیم‌گیری محلی صرف و نه با تحمیل خارجی، حل‌شدنی نیست. همان‌طور که پیدایش و رشد حزب‌الله با تغییرات عمده در لبنان، ایران، فلسطین و سوریه مرتبط بود، آینده تسلیحات آن نیز به تعادل‌های منطقه‌ای و جهانی وابسته است، نه صرفا داخلی. مسئله حزب‌الله بدون یک توافق فراگیر که به ریشه‌های بحران بپردازد، ممکن است در ابهام بماند و تغییرات آن در پایتخت‌های کلیدی منطقه و مراکز تصمیم‌گیری جهانی تعیین شود، نه فقط در داخل لبنان.