سینمای دغدغه‌مند و ژانر کمدی

امیر اسماعیلی _ سردبیر
۲۱ شهریور ۱۴۰۴ - ۲۲:۴۴

روز ملی سینما در سال ۱۳۷۹، همزمان با صدمین سال ورود سینما به کشورمان، به‌عنوان نمادی از اهمیت هنر اعجاب‌انگیز سینما در تقویم و فرهنگ ایرانی ثبت شد.

آگاه: سینمایی که بیش از یک قرن است، آینه‌ای از جامعه، آرزوها، دردها و شادی‌های ما بوده است و دوران پر فرازونشیبی در طول این زمان طی کرده است، از صف‌های فروش چندصدمتری تا پایین‌آوردن ناگهانی فیلم در حال اکران. سینما بعضی از مشتاقانش را به اوج رفاه و شهرت رساند و بعضی را به خاک سیاه. قصه سینما در ایران قصه خاص و جذابی است که روزها و ماه‌ها و سال‌ها باید پای روایتش نشست. اما در این مجال و کلمات به دنبال سینمای دغدغه‌مند هستم و این که چرا ژانر کمدی این همه پرفروش است.
سینمای دغدغه‌مند، آن دسته از آثار سینمایی است که فراتر از سرگرمی صرف، به مسائل اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و انسانی می‌پردازد. این سینما، اغلب مستقل یا مستند است و هدفش تاثیرگذاری بر مخاطب، برانگیختن تفکر و حتی ایجاد تغییر در جامعه است. برای مثال، فیلمسازانی مانند پوران درخشنده، ابراهیم حاتمی‌کیا و... با آثارشان به موضوعاتی چون آسیب‌های اجتماعی، قشرهای کمتردیده شده در جامعه و... می‌پردازند و سینمایی شجاعانه و پرانرژی خلق می‌کنند. این ژانر، ضامن سلامت فرهنگی جامعه است، زیرا رسانه‌ای قدرتمند برای نقد و گفت‌وگو فراهم می‌کند. اما در حال حاضر این سینمای ارزشمند در مقابل با سینمای کمدی دچار تنگنا شده است و اقبال از آن کاهش پیدا کرده است.
در مقابل سینمای جدی و دغدغه‌مند، ژانر کمدی در سینمای ایران سلطه‌ای چشمگیر بر گیشه دارد. بیش از ۵۰‌درصد فروش سینماها به فیلم‌های کمدی اختصاص یافته است. اما چرا؟ دلایل متعددی وجود دارد:
اول، نیاز به فرار از واقعیت: در شرایط اجتماعی پر از بحران، تورم، مشکلات اقتصادی و تنش‌های روزمره، مردم به دنبال لحظاتی شادی و خنده هستند. فیلم‌های کمدی، با ارائه فضایی سبک و سرگرم‌کننده، حال مخاطبان را خوب می‌کنند و از وضعیت موجود فاصله می‌دهند.
دوم، نگاه تجاری و منفعت‌گرایی: سازندگان و مدیران فرهنگی، با تمرکز بر فیلم‌های عامه‌پسند، به دنبال فروش بالا هستند. این فیلم‌ها اغلب با بودجه کمتر و ستاره‌های محبوب ساخته می‌شوند و سودآوری بالایی دارند، حتی اگر کیفیت پایینی داشته باشند.
سوم، نقد اجتماعی پنهان: جالب است که کمدی در ایران، گاهی ابزاری برای نقد هوشمندانه جامعه است. فیلم‌هایی که با طنز، مسائل جدی را مطرح می‌کنند.
با این وجود، این سلطه کمدی‌ها می‌تواند سینمای ایران را از تنوع ژانری دور کند و منجر به ورشکستگی سایر ژانرها شود. منتقدان باور دارند که تمرکز بیش از حد بر کمدی‌های سخیف، غنای سینمایی را کاهش می‌دهد.
روز ملی سینما فرصتی است تا به فکر تعادل بین سرگرمی و دغدغه باشیم. سینمای دغدغه‌مند می‌تواند جامعه را آگاه کند، درحالی‌که کمدی، شادی می‌آورد. شاید زمان آن رسیده که سیاست‌گذاران، حمایت بیشتری از آثار متنوع کنند تا سینمای ایران، نه‌تنها پرفروش، بلکه پرمعنا بماند. روز سینما مبارک!