آگاه: اولین حضور برجسته رئیس‌جمهور ایران در مجمع عمومی متعلق به نطق آیت‌الله خامنه‌ای در سال ۱۳۶۶ (۱۹۸۷) است که به‌عنوان رئیس‌جمهور وقت ایران در مجمع سخن گفتند و آن سخنرانی تا امروز به‌عنوان نقطه‌ای نمادین در تاریخ مواجهه رسمی تهران با صحن سازمان ملل ثبت شده است. در این سخنرانی، ایشان بر اصول انقلاب اسلامی، دفاع از مظلومان جهان و انتقاد از سیاست‌های استکباری تاکید کردند که بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های جهانی داشت. در دوره‌های بعدی، الگوی حضور ایران در مجمع تغییراتی کرد: پس از دهه ۷۰، در برخی دوره‌ها رؤسای‌جمهور مستقیما به نیویورک نرفتند و نمایندگان دیگر دولت ایران سخنرانی کردند؛ اما با شروع دوره محمد خاتمی در سال ۱۳۷۶ (۱۹۹۷)، مجددا نطق‌های رئیس‌جمهور در مجمع به‌عنوان ابزار دیپلماتیکی فعال بازگشت. خاتمی با مفهوم «گفتگوی تمدن‌ها» توانست تصویری متفاوت از ایران ارائه دهد که به کاهش تنش‌ها با غرب کمک کرد. از آن زمان تا امروز، نطق رؤسای‌جمهور ایران به‌صورت متناوب روی صحنه جهانی خوانده شده است. این بازگشت و تغییر لحن در هر دوره، بازتاب رسانه‌ای متفاوتی در سطح منطقه و جهان داشته است. در سال‌های اخیر، این الگو ادامه یافته است. برای مثال، سید ابراهیم رئیسی در سخنرانی‌های خود بر موضوعاتی مانند حقوق بشر از منظر مخالفان تحریم، وضعیت منطقه و مذاکرات هسته‌ای تمرکز کرد. اما نقطه عطف جدید، سخنرانی مسعود پزشکیان در مجمع عمومی هفتاد و نهم در سال گذشته بود که به عنوان اولین حضور وی به عنوان رئیس‌جمهور، بر «اصلاحات داخلی»، «تعامل سازنده با جهان» و «توسعه اقتصادی» تاکید داشت. او از آمادگی ایران برای احیای برجام در صورت پایبندی طرف‌ها به تعهدات سخن گفت و پیشنهاد همه‌پرسی برای فلسطینیان را مطرح کرد تا صلح پایدار برقرار شود. این سخنرانی، در حالی که انتقاداتی از اسرائیل و آمریکا داشت، سیگنال‌هایی برای همکاری ارسال کرد و بازتاب مثبتی در برخی رسانه‌های غربی داشت. با توجه به برنامه‌ریزی برای سفر پزشکیان به نیویورک در روزهای آتی برای مجمع هشتادم، این الگو می‌تواند ادامه یابد و فرصتی برای تثبیت رویکرد دیپلماتیک جدید ایران باشد.
تجربه‌های رسانه‌ای و دیپلماتیک معنادار
تجربه محمود احمدی‌نژاد نشان داد که نطق در سازمان ملل می‌تواند هم موجب جلب توجه جهانی و هم تولید بحران دیپلماسی رسانه‌ای شود: اظهارات تند و جنجالی او درباره اسرائیل و برخی اظهارنظرهای بحث‌برانگیز، بازتاب گسترده و تا حدی منفی در رسانه‌های بین‌المللی داشت و به‌جای تمرکز بر پیام‌های کلان ایران، تاکیدها بر جنجال‌ها متمرکز شد. این نمونه نشان می‌دهد که گزینش لحن و پیام محتوایی می‌تواند سرنوشت رسانه‌ای سفر را تعیین کند. در مقابل، دوره حسن روحانی نمونه‌ای از بهره‌گیری از صحنه ملل برای پیشبرد هدف مشخصی (حمایت از دیپلماسی هسته‌ای و پیگیری برجام) بود؛ روحانی در سخنرانی‌هایش تلاش کرد هم ادبیات بین‌المللی را منظور کند و هم نسبت به خروج آمریکا از توافق هشدار دهد؛ این رویکرد از نظر رسانه‌های بین‌المللی، موضوع محوری سخنرانی او را مشخص و قابل‌فهم کرد و به مذاکرات منجر شد. در سال‌های اخیر نیز رؤسای‌جمهور ایران همچون سید ابراهیم رئیسی و سپس مسعود پزشکیان، مجمع را بستری برای طرح موضوعاتی چون حقوق بشر از منظر مخالفانِ تحریم، وضعیت منطقه و مذاکرات هسته‌ای دانستند. برای نمونه در سخنرانی سال گذشته پزشکیان، او اسرائیل را به «تروریسم دولتی» متهم کرد و بیش از ۴۱ هزار کشته در غزه را محکوم کرد، اما همزمان از آمادگی ایران برای «عصر جدید همکاری» با غرب سخن گفت و خواستار رفع تحریم‌ها شد. این رویکرد دوگانه، بازتاب‌های متنوعی داشت: رسانه‌هایی مانند گاردین آن را «تلاشی برای دیپلماسی در میان بادهای جنگ» توصیف کردند، اما منتقدان داخلی (مانند محافظه‌کاران) آن را نشانه ضعف دانستند و رسانه‌های غربی مانند AP آن را سیگنالی برای بهبود روابط تفسیر کردند. نمونه‌های جدید نشان می‌دهد رعایت ترکیب پیام یعنی هم نمود حقوقی اخلاقی (مانند استناد به حقوق بین‌الملل) و هم ارائه استدلال فنی-حقوقی در موضوعات کلیدی مانند هسته‌ای و تحریم‌ها، شانس بازتاب مثبت را افزایش می‌دهد و می‌تواند به کاهش تنش‌های منطقه‌ای کمک کند. علاوه بر این، مقایسه با دیگر کشورها نشان‌دهنده اهمیت این فرصت است: برای مثال، سخنرانی‌های ولادیمیر پوتین یا شی جین‌پینگ در مجمع اغلب برای تقویت موقعیت جهانی روسیه و چین استفاده می‌شود که منجر به قراردادهای اقتصادی یا ائتلاف‌های جدید شده است. ایران نیز می‌تواند از این الگو برای تقویت روابط با کشورهای در حال توسعه یا گروه بریکس بهره ببرد.
تاثیرات دیپلماتیک و اقتصادی این فرصت
سفر به نیویورک نه‌تنها دیپلماتیک، بلکه اقتصادی نیز تاثیرگذار است. سخنرانی در مجمع می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری خارجی کمک کند، به‌ویژه اگر بر ثبات منطقه‌ای و فرصت‌های اقتصادی تاکید شود. برای مثال در دوره روحانی، سخنرانی‌هایی در مجمع به مذاکرات برجام منجر شد که تحریم‌ها را کاهش داد و صادرات نفت ایران را افزایش داد. در مقابل رویکردهای تندتر مانند احمدی‌نژاد، به تشدید تحریم‌ها و انزوای اقتصادی انجامید. در سخنرانی ۲۰۲۴ پزشکیان، تاکید بر «توسعه اقتصادی» و دعوت به همکاری، می‌تواند در بلندمدت به احیای روابط تجاری با اروپا و آسیا کمک کند، به شرطی که با مذاکرات حاشیه‌ای همراه نباشد. از سوی دیگر، این سفر می‌تواند به کاهش ریسک‌های امنیتی کمک کند، مانند جلوگیری از تشدید تنش‌ها با اسرائیل یا آمریکا، که مستقیماً بر بازارهای مالی ایران تاثیرگذار است.
چه چیزی از این فرصت باید دنبال شود؟
برای بهره‌برداری حداکثری از سفر پیش روی پزشکیان، پیشنهادهای زیر بر اساس تجربیات گذشته و تحلیل‌های اخیر ارائه می‌شود:
۱. پیام‌محوری و وضوح هدف
پیش از نطق، باید یک پیام محوری روشن (مثلا: «استدلال حقوقی علیه تحریم‌ها»، «اخطار نسبت به مداخله نظامی»، «دعوت به دیپلماسی منطقه‌ای») تعیین شود و همه بخش‌های بیانیه و کنش‌های حاشیه‌ای حول آن تنظیم شود. (تجربه‌های گذشته نشان می‌دهد پیام‌های پراکنده یا انفجاری رسانه‌ها را به سمت حاشیه‌ها می‌برد). برای این سفر، تمرکز بر «صلح پایدار در غرب آسیا» می‌تواند مفید باشد.
۲. ترکیب لحن
از صحنه‌سازی تا استدلال حقوقی همزمان با نگه‌داشتن صراحت سیاسی، استفاده از استدلال‌های مبتنی بر حقوق بین‌الملل، آمارهای معتبر (مانند گزارش‌های IAEA درباره تعهدات هسته‌ای ایران) و نمونه‌های انسانی (روایت‌های قربانیان تحریم و جنگ) رسانه‌های میانه‌رو و مستقل را به بازتاب پیام تشویق می‌کند. اجتناب از لحن‌های بیش از حد احساسی، مانند آنچه در ۲۰۲۴ مورد انتقاد داخلی قرار گرفت، ضروری است.
۳. برنامه رسانه‌ای چندسطحی
سخنرانی در مجمع باید بخشی از یک «پکیج» رسانه‌ای باشد: بیانیه مکتوب مفصل، ترجمه فنی برای رسانه‌های تخصصی (هسته‌ای، حقوقی)، کنفرانس خبری با خبرنگاران بین‌المللی، نشست با دیپلمات‌های کلیدی و توزیع کلیپ‌های کوتاه و زیرنویس‌شده در شبکه‌های اجتماعی. این کار جلوی تحریف پیام را می‌گیرد و پایگاه مخاطبان را بزرگ می‌کند. علاوه بر این، تعامل با ایرانیان مقیم خارج از طریق مصاحبه‌های زنده یا رویدادهای جانبی می‌تواند حمایت داخلی و خارجی را افزایش دهد.
۴. گفت‌وگوی دوجانبه در حاشیه مجمع
بیشترین بهره دیپلماتیک وقتی است که اظهار نظر رسمی با مذاکرات چهره‌به‌چهره همراه شود. استفاده از ملاقات‌های مسیر کوتاه برای آرام‌کردن نگرانی‌ها، مذاکره فنی یا حتی مذاکره درباره آزادی دیپلماتیک می‌تواند اثرات ملموسی داشته باشد. برای مثال، دیدار با رهبران اروپایی برای احیای برجام یا با کشورهای عربی برای کاهش تنش‌های منطقه‌ای.
۵. روایت‌سازی برای مخاطب جهانی
از مترجم‌ها و سردبیری که با «زبان رسانه بین‌المللی» آشنا هستند استفاده شود؛ ترجمه‌های بد یا اصطلاحات تند می‌تواند پیام را به‌کلی دگرگون کند. همچنین، بهره‌گیری از داده‌های آماری (مانند تاثیر تحریم‌ها بر اقتصاد ایران) و مقایسه با موارد مشابه (مانند تحریم‌های روسیه) می‌تواند اعتبار پیام را افزایش دهد.
۶. تمرکز بر جنبه‌های اقتصادی و فرهنگی
در حاشیه سفر، برگزاری نشست‌های اقتصادی با سرمایه‌گذاران بین‌المللی یا معرفی پروژه‌های مشترک (مانند انرژی سبز یا تجارت منطقه‌ای) برای تبدیل دیپلماسی به فرصت‌های اقتصادی. همچنین، استفاده از پلتفرم‌های دیجیتال مانند X یا اینستاگرام برای پخش زنده و تعامل مستقیم با مخاطبان جهانی.
تبدیل فرصت به دستاورد پایدار
سفر به نیویورک و سخنرانی در مجمع، اگر با برنامه‌ریزی دقیق همراه باشد، می‌تواند ایران را از انزوا خارج کند، روایت غالب رسانه‌ای را تغییر دهد و به پیشرفت‌های دیپلماتیک و اقتصادی منجر شود. تجربیات گذشته مانند سخنرانی سال گذشته پزشکیان نشان می‌دهد که ترکیبی از صراحت و دیپلماسی می‌تواند موثر باشد، اما نیاز به هماهنگی داخلی و خارجی دارد. در نهایت این فرصت نه‌تنها برای دفاع از منافع ملی، بلکه برای ساختن تصویری مثبت از ایران در جهان است که می‌تواند به صلح منطقه‌ای و رشد اقتصادی کمک کند.