آگاه: رهبر انقلاب اسلامی، حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، در طول سالیان متمادی و در بیانات متعدد، جایگاه ویژه‌ای برای دستیابی به فناوری غنی‌سازی و بهره‌مندی از انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز قائل بوده‌اند. این رویکرد از چارچوب حقوق بین‌الملل فراتر رفته و به عنوان یک حق ذاتی و مسلم برای ملت ایران مطرح شده است. ایشان در دیدار با جمعی از دانشمندان برجسته و فعالان حوزه هسته‌ای کشور در تاریخ ۱ فروردین ۱۳۹۲، با تاکیدی رسا بیان کردند: «فناوری انرژی هسته‌ای متعلق به همه ملت‌هاست و هیچ قدرتی حق ندارد ملت ایران را از این حق مسلم محروم کند»[۱]. این جمله، نه صرفا یک موضع سیاسی، بلکه ریشه در فهم عمیق و استراتژیک رهبر انقلاب از نقش دانش و فناوری در معادلات قدرت جهانی و منطقه‌ای دارد. در دنیای امروز، دسترسی به فناوری‌های پیشرفته، به ویژه در حوزه‌هایی چون انرژی هسته‌ای، نه تنها نمادی از پیشرفت علمی و تکنولوژیکی یک کشور، بلکه نشان‌دهنده قابلیت‌های مدیریتی، پژوهشی و نوآوری آن ملت است. انرژی هسته‌ای، به عنوان یکی از پیچیده‌ترین و حساس‌ترین فناوری‌های نوین، به طور خاص، ورود یک ملت به عرصه باشگاه علمی پیشرفته و اثبات توانایی آن در مهندسی، تولید و مدیریت دانش‌های نوین را به جهانیان نشان می‌دهد.
از منظر رهبر انقلاب، غنی‌سازی اورانیوم، فراتر از یک پروژه صرفا صنعتی یا فنی، جلوه‌ای از اراده ملی و خودباوری یک ملت است. این اراده، ملتی را به تصویر می‌کشد که حاضر نیست در برابر فشارهای خارجی، بر سر حقوق و منافع حیاتی خود معامله کند یا از مسیر پیشرفت و توسعه منحرف شود. این دیدگاه، غنی‌سازی را از یک فناوری صرف، به سطحی ارتقا می‌دهد که با هویت ملی و استقلال یک ملت گره خورده است. در واقع، غنی‌سازی به عنوان یک «مسئله هویتی» تلقی می‌شود؛ به این معنا که توانمندی در این حوزه، بخشی از هویت قدرتمند و مستقل ایران را شکل می‌دهد. از این رو، هرگونه عقب‌نشینی یا تسلیم در این حوزه، نه تنها به معنای از دست دادن یک توانمندی فناورانه، بلکه به معنای مخدوش شدن استقلال، عزت و سرافرازی ملی تلقی می‌شود. این موضع، بر اهمیت راهبردی حفظ و توسعه این دانش تاکید دارد و هرگونه انفعال را در راستای منافع ملی مردود می‌شمارد.
پیوند غنی‌سازی با استقلال علمی، عزت ملی و پیشرفت تمدنی تجربه تاریخی کشورهای در حال توسعه در قرن بیستم و بیست و یکم نشان می‌دهد که وابستگی علمی و فناورانه، یکی از اصلی‌ترین زمینه‌سازان وابستگی‌های سیاسی و اقتصادی است. کشورهایی که توانایی بومی در تولید دانش و فناوری ندارند، ناگزیر به واردات آن از قدرت‌های جهانی می‌شوند و این وابستگی، اهرم فشاری در دست آن قدرت‌ها قرار می‌دهد.
رهبر انقلاب بارها و بارها از تعبیر «ایران قوی» به عنوان یک افق و آرمان برای کشور استفاده کرده‌اند. ایشان قوت را در سه مولفه کلیدی علمی، اقتصادی و فرهنگی ترسیم کرده‌اند[۲]. در این چارچوب تحلیلی، دستیابی به فناوری غنی‌سازی و تسلط بر چرخه کامل سوخت هسته‌ای، به عنوان یکی از حلقه‌های حیاتی و بنیادین در زنجیره استقلال علمی کشور محسوب می‌شود.
داشتن چرخه کامل سوخت هسته‌ای، از جمله غنی‌سازی اورانیوم، این امکان را برای ایران فراهم می‌آورد که بدون نیاز به واردات سوخت، قادر به تامین نیازهای خود برای تولید برق از نیروگاه‌های هسته‌ای، انجام تحقیقات علمی پیشرفته در حوزه‌های پزشکی و صنعتی، و حتی استفاده‌های درمانی از ایزوتوپ‌های پرتوزا باشد. این استقلال از واردات، ایران را در برابر فشارهای سیاسی و اقتصادی قدرت‌هایی که ممکن است سوخت هسته‌ای را به عنوان اهرم فشار استفاده کنند، ایمن می‌سازد. از منظر عزت ملی، حفاظت و توسعه این توانمندی، پیامی قدرتمند و روشن به تمام جهان ارسال می‌کند: جمهوری اسلامی ایران، کشوری است که توانسته است در یکی از پیچیده‌ترین و حساس‌ترین حوزه‌های علمی و فنی جهان، که تنها معدودی از کشورهای پیشرفته بدان دست یافته‌اند، به پیشرفت‌های چشمگیر دست یابد و توانمندی‌های خود را به اثبات برساند. این دستاورد، افتخاری ملی و نمادی از توانمندی و هوشمندی ملت ایران است.
از منظر تمدنی، انرژی هسته‌ای و توانمندی در غنی‌سازی، ضلع مهمی از پروژه «تمدن نوین اسلامی» را تشکیل می‌دهد. این تمدن، بر پایه‌های دانایی، فناوری، معنویت و عدالت بنا شده است. در این میان، قدرت علمی و فناوری، به عنوان زیرساخت اصلی هر تمدن پایدار و رو به رشد، نقش محوری ایفا می‌کند. رهبر انقلاب در یکی از دیدارهای خود در سال ۱۴۰۰، به این پیوند حیاتی اشاره کردند و فرمودند: «اگر ما از فناوری هسته‌ای عقب‌نشینی کنیم، فردا نوبت فناوری‌های حیاتی دیگر خواهد بود. دشمن به دنبال عقب‌نشینی کلی در پیشرفت علمی ماست»[۳]. این دیدگاه، غنی‌سازی را نه فقط یک برنامه هسته‌ای، بلکه ابزاری استراتژیک برای حفظ و تداوم پیشرفت تمدنی کشور معرفی می‌کند و بر این نکته تاکید دارد که دشمنان، پیشرفت علمی ایران را به صورت یکپارچه هدف قرار داده‌اند و اگر در یک حوزه عقب‌نشینی صورت گیرد، در حوزه‌های دیگر نیز این فشارها تشدید خواهد شد.
منابع:
[۱] بیانات رهبر انقلاب در دیدار با دانشمندان هسته‌ای، ۱ فروردین ۱۳۹۲، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای. [۲] بیانات در دیدار با نخبگان علمی، ۲۵ مهر ۱۳۹۸. [۳] بیانات در مراسم سالگرد رحلت امام خمینی(ره)، ۱۴ خرداد ۱۴۰۰.