آگاه: چالشهای مدیریت روایتهای منفی از منظر اندیشمندان غربی: مدیریت روایتهای منفی در بستر رسانهای کنونی، از یک مسئله ارتباطی ساده فراتر رفته و به یک چالش استراتژیک-امنیتی تبدیل شده است. سرعت سرایتپذیری محتوا و ظرفیت شبکههای اجتماعی برای تسهیل انتشار سریع، مقاومت سازمانها در برابر تخریب اعتبار را به شدت کاهش داده است. برای درک این معضل، ضروری است که به تحلیلهای ارائه شده توسط نظریهپردازان ارتباطات و علوم سیاسی رجوع شود. این چارچوبهای تحلیلی، نه تنها مکانیسمهای انتشار این روایتها، بلکه اهداف بنیادین آنها در ایجاد شکاف اجتماعی و تضعیف مشروعیت نهادی را روشن میسازند. بررسی دیدگاههای اندیشمندان برجسته در این حوزه، مبنای لازم برای شناسایی دقیق متغیرهای کنترلی و طراحی راهبردهای مقابلهای فعال را فراهم میآورد.
۱. انتشار سرایتپذیر و گریزناپذیر محتوا: تحقیقات شینتارو سوزوکی، کلر وادک نشان میدهد که خاصیت «سرایتپذیری» شایعات و اطلاعات گمراهکننده، به دلیل بار هیجانی بالایشان، باعث انتشار سریعتر و گستردهتر آنها نسبت به اطلاعات درست در شبکههای اجتماعی میشود. این امر، زمان واکنش سازمانها را محدود کرده و کنترل محتوا را از دست نهادهای رسمی خارج میکند.
۲. سیاست روایتی و تفرقهافکنی سازمانیافته: کلی ام. گرینهیل تأکید دارد که روایتهای منفی، عملیاتهای هدفمندی برای تشدید شکافهای اجتماعی (قومی، مذهبی، سیاسی) هستند. معاندان با شناسایی نقاط ضعف جامعه و تزریق هدفمند روایتها، آن را «دوقطبی» کرده و انسجام اجتماعی را تخریب میکنند تا مشروعیت نهادهای رسمی را از بین ببرند.
۳. القای یاس از طریق داستانهای عمیق و بار شناختی بیش از حد: محققان ارتباطات بیان میکنند که موثرترین روایتهای منفی، با استفاده از تکنیکهای داستانسرایی، «داستانهای عمیق»ی خلق میکنند که با ترسها و باورهای ریشهای مخاطب گره خورده و حس درونی ناامیدی را تایید میکند. انتشار حجم بالای روایتهای متناقض نیز منجر به «بار شناختی بیش از حد» شده و به گفته جنیفر لکهام، «بدبینی نظاممند» را ایجاد میکند که در آن افراد اعتماد خود را به تمامی منابع از دست داده و دچار یاس و انفعال میشوند.
۴. بهرهگیری استراتژیک از ابزارهای سایبری و جعل عمیق: پیچیدگی مدیریت روایتهای منفی به دلیل استفاده سازمانیافته و فناوریمحور از اینترنت افزایش یافته است. «عملیاتهای نفوذ» سایبری با رباتها و حسابهای جعلی، روایتهای منفی را تقویت میکنند. فناوریهایی مانند «جعل عمیق» تحریف واقعیت را به سطح ویدئوها و صوتهای متقاعدکننده کشانده و اعتماد عمومی به اسناد شنیداری و دیداری را تهدید میکنند.
راهبردهای مقابله با جنگ روانی معاندان: نخستین و مهمترین سنگر دفاعی در برابر روایتهای منفی، اعتماد عمیق جامعه به منابع داخلی است. برای خنثیسازی حملات روانی، رسانههای داخلی باید رویکردی کاملا شفاف و پاسخگو را در پیش بگیرند. این امر مستلزم ارائه اطلاعات دقیق، بهموقع و جامع است؛ چرا که هر خلأ اطلاعاتی میتواند بلافاصله با روایتهای دروغین معاند پر شود. هنگامی که مردم احساس کنند نهادهای رسمی هیچ چیزی را پنهان نمیکنند، زمینه برای نفوذ روایتهای کاذب سست میشود و اعتماد عمومی به عنوان یک سپر محافظ عمل خواهد کرد.
۱. توانمندسازی فردی با سواد دیجیتال و تفکر انتقادی: با آموزش گسترده رسانهای و تقویت سواد دیجیتال، شهروندان قادر به ارزیابی صحت منابع، تشخیص انگیزههای پنهان و مقاومت در برابر محتوای تحریکآمیز و جعلی میشوند. این امر جامعه را از پذیرنده منفعل به فیلتر فعال
تبدیل میکند.
۲. واکنش سریع، موثر و تقویت انسجام ملی: تاخیر در پاسخ به شایعات، به منزله تایید آنهاست. مسئولان باید سازوکار «پاسخگویی سریع و موثر» را فعال کنند. همچنین، تاکید بر مشترکات فرهنگی، تاریخی و ملی، عامل قدرتمندی در تقویت وحدت ملی و کاهش تاثیر تفرقهافکنی است. این امر در منویات رهبری انقلاب اسلامی امام خامنهای (دامت برکاته) در بیشتر سخنرانیهای گذشته بعد از جنگ ۱۲ روزه یک خط تحلیلی بسیار مهم تلقی میشود.
۳. بهکارگیری هوشمندانه فناوری و ترویج امید به عنوان ضد روایت: نهادهای داخلی باید با ایجاد کانالهای ارتباطی امن در فضای سایبر و انجام «نظارت هوشمند»، میدان نبرد را به نفع خود برگردانند. تقویت روحیه امید، اعتماد به نفس و مقاومت در جامعه، به عنوان یک «ضد روایت» بنیادین عمل کرده و پذیرش پیامهای یاسآور را نامساعد میسازد. همکاری بینالمللی نیز میتواند مولفه حمایتی مهمی باشد.
به صورت کلی مدیریت روایتهای منفی در فضای رسانهای، نیازمند برنامهریزی دقیق، همکاری همهجانبه و استفاده از ابزارهای نوین است. با تقویت رسانههای داخلی، افزایش سواد رسانهای مردم و پاسخگویی سریع به شایعات، میتوان تاثیر جنگ روانی معاندان را کاهش داده و وحدت ملی را حفظ کرد. نقش مسئولان، رسانهها و مردم در این مقابله، حیاتی است.
چالشها و راهبردهای مقابله با جنگ روانی معاندان
مدیریت روایتهای منفی در فضای رسانهای
یونس یوسفی ـ آگاه مسائل سیاسی
۱۰ مهر ۱۴۰۴ - ۱۱:۴۵
در عصر اطلاعات، رسانهها به ابزار کلیدی جنگهای نرم و روانی تبدیل شدهاند. معاندان با بهرهگیری از تکنیکهای جنگ روانی و تبلیغات منفی، در پی تاثیرگذاری بر افکار عمومی، تضعیف وحدت ملی و جایگزینی واقعیت با روایتهای کاذب هستند. این یادداشت به بررسی چالشهای مدیریت روایتهای منفی و ارائه راهبردهای مقابله با این جنگ روانی میپردازد.