ارزش پول ملی و زندگی روزمره ایرانیان

مرتضی مفیدنژاد ـ روزنامه‌نگار
۱۶ مهر ۱۴۰۴ - ۲۲:۰۳

ارزش پول ملی، تنها شاخصی اقتصادی نیست؛ بلکه نمادی از اعتماد، کارآمدی و ثبات در ذهن مردم است.

آگاه: در سال‌های اخیر، نوسانات ارزی و کاهش قدرت خرید، یکی از ملموس‌ترین تجربه‌های روزمره ایرانیان بوده است. اما در دل همین واقعیت سخت، نشانه‌هایی از تاب‌آوری جامعه و امکان بازسازی نیز دیده می‌شود. در پایان دهه ۱۳۹۰ انفعال در سیاست‌گذاری اقتصادی صحیح، تورم را به حدود ۵۰درصد رساند. در دولت سیزدهم این رویه اصلاح شد و تورم به حدود ۳۰ درصد در سال ۱۴۰۳ کاهش یافت. با این حال مجددا شاخص‌های اقتصادی زنگ خطر را به صدا درآورده‌اند.  تجربه کشورهای مشابه، نشان می‌دهد که مهار تورم و تثبیت پول ملی، تنها از مسیر اعتمادسازی عمومی و کنترل انتظارات تورمی ممکن می‌شود؛ نه صرفا با دستور یا مداخله مقطعی دولت. بنابراین در حل مسئله «ارزش پول ملی»، مردم نقش کلیدی دارند. در واقع از یک‌سو کاهش ارزش پول ملی، اثرش را به طور مستقیم بر سفره و معیشت مردم می‌گذارد و از دیگرسو، اصلاحات اقتصادی شرط لازم تقویت ارزش پول ملی است و شرط مکمل آن، همراهی و نقش‌آفرینی مردم است. ارزش پول ملی در زندگی مردم، خود را در ساده‌ترین جزئیات نشان می‌دهد، از فهرست خرید خانوار تا تصمیم برای سفر یا پس‌انداز. در دو سال گذشته، گرچه قیمت برخی اقلام اساسی همچون برنج، روغن و لبنیات رشد قابل‌توجهی داشته، اما در مقابل، رشد درآمدها و یارانه‌های هدفمند موجب شده تا بخشی از فشار تورمی مهار شود. در همین دوره، قدرت خرید دهک‌های پایین طبق گزارش مرکز آمار حدود ۱۲درصد افزایش یافته است. این اعداد هرچند کوچک‌اند، اما در جامعه‌ای که دو دهه است با تورم مزمن دست‌به‌گریبان است، معنایی مهم دارند: مردم هنوز به بهبود امید دارند. از سوی دیگر، افزایش استفاده از ابزارهای مالی نوین، گسترش تجارت دیجیتال و سرمایه‌گذاری در تولید داخلی نیز ظرفیت‌هایی هستند که می‌توانند به حفظ ارزش پول کمک کنند. هر چه اقتصاد از وابستگی به دلار فاصله بگیرد، ارزش ریال در زندگی واقعی مردم نیز معنا پیدا می‌کند. کاهش وزن دلار در زندگی مردم، مطالبه رهبر انقلاب است که در دو سیاست مهم تجلی پیدا می‌کند: «پیمان‌های پولی دوجانبه و چندجانبه» و «کاهش وابستگی تولید داخل به مواد اولیه دلاری». بنابراین این دو سیاست، باید پای ثابت اصلاحات اقتصادی دولت باشند. اصلاحاتی که حتما با همراهی مردم نیز مواجه خواهد شد. اینکه امروز سهم تولید داخلی در برخی کالاهای اساسی  مانند لوازم خانگی و محصولات غذایی – رشد کرده، نشانه این تغییر مسیر است. با این حال، طرح کالابرگ الکترونیک -که اکنون اجرا می‌شود و قرار است پس از مطالبه رهبر انقلاب جدی‌تر نیز دنبال شود- می‌تواند نرخ همراهی عمومی با اصلاحات اقتصادی مورد نیاز تقویت پول ملی را افزایش دهد. طرح اخیر دولت و مجلس یعنی حذف چهار صفر از پول ملی خوب است اما کافی نیست. تنها یک نقطه‌ شروع نمادین است که اگر با اصلاحات واقعی همراه شود، می‌تواند ثمربخش باشد. همان‌طور که پیشتر ذکر شد نباید فراموش کرد که ارزش پول ملی، نه تنها محصول تصمیمات بانک مرکزی، بلکه نتیجه رفتار همه ماست. وقتی شهروندان، تولید را بر دلالی و مصرف کالاهای خارجی ترجیح می‌دهند، در واقع به پول ملی خود رأی اعتماد می‌دهند. در نقطه مقابل، وقتی نگاه عمومی به پس‌انداز و سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت دلاری سوق می‌یابد، پایه اعتماد به ریال نیز سست می‌شود. ایران در مرحله‌ای از اقتصاد خود ایستاده که می‌تواند میان ناامیدی و بازسازی یکی را انتخاب کند. مسیر بازسازی، از بازگرداندن اعتماد آغاز می‌شود: اعتماد مردم به سیاست‌گذار و اعتماد دولت به توان جامعه. اگر این دو در کنار هم قرار گیرند، می‌توان امیدوار بود که ریال – این واحد کوچک اما پرافتخار تاریخ اقتصادی ما – بار دیگر نه نماد تورم، بلکه نشانه ثبات و اعتماد باشد.