آگاه: بر اساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش مدرسه باید کانون همه خدمات آموزشی بوده و به عنوان محلی برای تدریس و تمرین جایی برای درس خواندن و تمرین دانش‌آموزان باشد تا دیگر دانش‌آموزان ناچار نباشند کتاب‌های خود را هر روز به مدرسه حمل کنند و آنها را دوباره به خانه بیاورند و بدتر از آن، چند ساعتی هم در خانه مشغول مشق نوشتن باشند.
با وجود تاکید بسیار زیاد مسئولان نظام آموزشی بر تغییر روندهای گذشته هنوز هم دانش‌آموزان همچون گذشته انرژی و توان خود را صرف حمل کیف‌های سنگین می‌کنند و هنوز هم خانواده‌ها باید شاهد مشق نوشتن‌های طولانی فرزندانشان در خانه باشند.
از حجت‌الاسلام علی لطیفی، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی پرسیدیم که چرا حجم کتاب‌های درسی همچنان زیاد است؟ حجت‌الاسلام لطیفی با اذعان به اینکه برخی کتاب‌های درسی واقعا حجم زیادی دارند؛ گفت: اهداف و انتظاراتی که همیشه هم از سوی سازمان پژوهش مشخص نمی‌شود و از سوی برخی دستگاه‌های مسئول برای سازمان تعیین می‌شود از جمله دلایلی است که کتابی حجمش افزایش پیدا می‌کند. وی از کتاب مطالعات اجتماعی مقطع متوسطه اول به عنوان یکی از این کتاب‌های حجیم یاد می‌کند و می‌گوید: کتاب مطالعات اجتماعی متوسطه اول در دهه ۹۰ طراحی و تدوین شد و قرار بود تلفیقی از دروس تاریخ، اجتماعی و جغرافیا باشد.
لازمه طراحی و انتشار یک کتاب، داشتن یک چارچوب منسجم است. اصل این مسئله افزایش حجم کتاب، مسئله درستی است اما برای درسی مثل مطالعات اجتماعی یک‌سری سرفصل تعریف شده که باید در این واحد درسی آورده شود. وی در پاسخ به این شائبه که چرا یک درس با کتاب حجیم به دو درس تقسیم نمی‌شود؛ گفت: نمی‌توان حجم یک کتاب را به راحتی در دو درس تقسیم کرد زیرا تعداد واحدهای آموزشی مشخص است و نمی‌توان در دو درس به صورت مجزا تدریس کرد؛ این مسئله هم توسط سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تعیین نمی‌شود و از شورای عالی آموزش و پرورش تعداد واحدها مشخص می‌شود.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با اشاره به اینکه بسیاری از دروس سنگین و حجیم مربوط به دوره اول متوسطه هستند؛ گفت: جنس دوره اول متوسطه و شرایط سنی دانش‌آموزان در این سنین، باعث می‌شود آموزش‌های چندجانبه‌ای اعم از آموزش‌های هویتی، آموزش‌های ادراکی و آموزش‌های تخصصی به این دانش‌آموزان ارائه شود.
حجت‌الاسلام لطیفی افزود: در اول متوسطه هویت نوجوان تکامل می‌یابد و دانش‌آموز به سمت هدایت تحصیلی می‌رود لذا لازم است که نوجوان دروس مختلفی را با چگالی و حجم بالا فرا بگیرد. مثلا درس سبک زندگی یا درس مطالعات اجتماعی هم مأموریت‌ها و تکالیف مختلف دارند و هم ممکن است با یکدیگر همپوشانی داشته باشند. وی با اشاره به اینکه برخی از ملاحظات در تعیین حجم کتب درسی به ملاحظات ملی باز می‌گردد؛ گفت: شاید اغراق نباشد که حداقل هر سه هفته یک بار یک نامه از موسسه یا نهاد و وزارتخانه‌ای داریم که چرا در کتب درسی به فلان مسئله ملی اشاره‌ای نشده است. گاهی به ما اصلا ابلاغ و دستور داده می‌شود که در خصوص فلان مسئله باید در کتب درسی مطالبی اضافه شود.
معاون وزیر آموزش و پرورش با اشاره به اینکه برخی از محتواهای موجود در کتب درسی محتوای علمی پیوسته به دروس دانشگاهی است و دانش‌آموز به کمک این مطالب انتخاب رشته می‌کند؛ اظهار کرد: بسیاری از اساتید دانشگاه این انتقاد را می‌کنند که در کتب مدارس درسی مقدمه‌ای برای برخی رشته‌های دانشگاهی ندارد؛ به عنوان مثال در کتب درسی متوسطه اول که زمان انتخاب رشته است؛ مقدمه‌ای برای رشته حقوق یا بسیاری از دروس علوم انسانی وجود ندارد.
وی با اشاره به اینکه حجم زیاد کتب درسی، یک چالش جهانی است؛ گفت: در عمده نظام‌های آموزشی در اکثر کشورهای دنیا، برنامه‌های درسی دارای اضافات علمی است. انتظارات جامعه و نهادهای حکمرانی این است که در کتاب‌های درسی به مسائل مختلفی پرداخته شود در حالی که معلم، خانواده و دانش‌آموز از این موضوع ناراحت هستند که چرا مطالب درسی اینقدر زیاد است. حجت‌الاسلام لطیفی خاطرنشان کرد: کشورهای OECD که عمدتا کشورهای اروپایی هستند با همین چالش حجم زیاد کتب درسی مواجه‌اند که بسیار شبیه چالش‌های ماست.
۴ آبان ۱۴۰۴ - ۰۸:۴۸
با گذشت حدود یک ماه از آغاز سال تحصیلی، برنامه هفتگی کلاس‌های درس تقریبا مشخص شده و دانش‌آموزان می‌دانند که برای هر روز هفته چه کتاب‌هایی را با خود به مدرسه ببرند. در سال‌های گذشته دانش‌آموزان همواره از حجم بالای کتب درسی انتقاد داشتند؛ این انتقاد امسال هم از سوی دانش‌آموزان و خانواده‌ها مطرح می‌شود. تعداد زیاد کتاب‌های درسی که بسیاری از آنها کتاب‌های حجیمی هستند؛ به همراه کتاب‌های کار و تمرین، کتاب‌های کمک آموزشی، دفاتر مشق و نوشت‌افزار حسابی کیف دانش‌آموزان را سنگین کرده است.