۲۲ خرداد ۱۴۰۴ - ۰۹:۳۷

سعید سپاهی، تحلیلگر سیاسی  :  باورش سخت نیست اگر بگوییم شادپیمایی‌های غدیر، به یکی از پررنگ‌ترین جلوه‌های زیست دینی در فضای اجتماعی جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده‌اند. خیابان‌هایی لبریز از لبخند، خانواده‌هایی که با عشق به میدان آمده‌اند، غذاهایی که بی‌چشم‌داشت نذری می‌شوند و صداهایی که از صدق دل فریاد می‌زنند: «یا علی!»

آگاه: این تصویرها هم روح آدمی را جلا می‌دهند، هم تجلی شعائر الهی‌اند. اما همین‌جا مکث کنیم؛ آیا همه ماجرا همین شادی ظاهری است؟ یا این شور باید دریچه‌ای روبه شعور باشد؟ این سوال، در دل خود نکته‌ای کلیدی را نهفته دارد؛ نکته‌ای که اگر آن را جدی نگیریم، بیم آن می‌رود که این شکوه ظاهری، به یک «آیین تکراری و بی‌اثر در درون» فروکاسته شود.
از منظر اعتقادات اسلامی ما شیعیان، غدیر تنها یک جشن نیست. بلکه سند ولایت امت است، نقطه تمایز خط امامت با مسیر سکوت و بی‌عتنایی. خطبه غدیر، بزرگ‌ترین بیانیه سیاسی - اعتقادی پیامبر اکرم (ص) است که در آن، تداوم راه رسالت در امامت علی‌(ع) محقق شد اما آیا در شادپیمایی‌های بزرگ غدیر، این پیام هم با همان صلابت بازگو می‌شود؟ یا ما ناخواسته، مراسم را به جای محتوا نشانده‌ایم؟
در روان‌شناسی دینی، وقتی جمعیت بزرگی درگیر یک حس واحد می‌شود، هیجان و تحریک روانی بالایی شکل می‌گیرد که به آن «هیجان جمعی» می‌گویند. این هیجان، اگرچه می‌تواند نقش بزرگی در انسجام اجتماعی و تقویت هویت دینی داشته باشد، اما اگر با محتوای عمیق همراه نباشد، به «سطحی‌نگری دینی» می‌انجامد. دقیقا همین‌جاست که خطر کم‌رنگ‌شدن پیام غدیر، در دل پررنگ شدن شادی‌های ظاهری وجود دارد.
بدتر از آن، تبدیل‌شدن این مناسک به «عادت» است. تکراری لذت‌بخش که ضرورتی برای اندیشیدن باقی‌نمی‌گذارد. خیلی‌ وقت‌ها، کسانی که در این سال‌ها در شادپیمایی غدیر شرکت می‌کنند، شاید حتی یک‌بار متن خطبه غدیر را نخوانده باشند؛ نه از فلسفه غدیر می‌پرسند، نه از جایگاه آن در امت‌سازی شیعه. این یعنی «مناسک‌گرایی بدون معرفت»، خطری که پیشوایان ما بارها درباره‌اش هشدار داده‌اند. امام صادق‌(ع) فرمود: «کُونُوا لَنا زَیْناً وَ لا تَکُونُوا عَلَیْنا شَیْناً»؛ زینت ما باشید، نه مایه ننگ ما. آیا اگر شادی‌های ما بدون فهم، بدون هدف و بدون تبیین باشد، حقا زینت اهل‌بیت‌(ع) خواهیم بود؟
ما در جمهوری اسلامی ایران، فرصت بی‌نظیری داریم. نه‌فقط برای احیای شعائر، بلکه برای تعمیق باورهای دینی، برای ساختن جامعه‌ای مبتنی بر ولایت. انقلاب اسلامی ما، برخاسته از همین منطق غدیری است. ولایت فقیه فرع همان اصل ولایت امیرالمومنین(ع) است. اما اگر نتوانیم شور را به شعور تبدیل کنیم، اگر نسل جوان ما غدیر را فقط یک کارناوال مذهبی ببیند، کم‌کم فاصله‌ها با حقیقت پیام آن بیشتر می‌شود. نسل امروز، تشنه حقیقت است. او را نمی‌شود فقط با رنگ و نور و نذری به یاد علی‌(ع) انداخت. باید با او از عدالت علوی، از معنای امامت، از قواره دینی جامعه ولایی حرف زد.
پیشنهاد مشخص من این است: هر مراسم شادپیمایی، فضای گفت‌وگوی معرفتی درباره غدیر هم شود. مثلا در هر ایستگاه صلواتی، چند دقیقه درباره یک بخش از خطبه غدیر حرف بزنیم. یک کتابچه ساده و جذاب بدهیم. از نخبگان فرهنگی دعوت کنیم تا محتوا تولید کنند. فضای مجازی را از تصویر خوراکی‌ها به تصویر حقیقت غدیر بازگردانیم. شادی همراه شعور، همان چیزی است که امیرالمومنین‌(ع) از ما می‌خواهد.
غدیر، فی‌نفسه شادی‌آور است، چون اعلان ولایت مردی است که عدالت را معنا کرد. اما اگر ما تنها صورت شادی را بگیریم و از سیرت آن غافل شویم، خسارتی سنگین می‌پردازیم. هنوز وقت هست که شور غدیر را به شعور مکتبی  و انقلابی تبدیل کنیم. چنین غدیری است که جامعه اسلامی را به امت ولایی بدل می‌کند؛ به همان امتی که آینده‌اش ظهور است.