آگاه: جهاداکبر، همان‌طور که در آیات قرآن کریم و روایات معصومین (علیهم‌السلام) آمده است، به مبارزه انسان با نفس خود و رهایی از اسارت دنیا و خواسته‌های نفس اشاره دارد. این مبارزه‌ای است که هر انسان مسلمان، برای رسیدن به پاکی و تعالی روحی باید آن را با جدیت تمام به انجام رساند.
در مقابل جهاداصغر مبارزه با دشمنان خارجی است و در شرایط خاص برای دفاع از دین و مذهب واجب می‌شود. اما رابطه این دو نوع جهاد به وضوح در آموزه‌های اسلامی به چشم می‌خورد. جهاداکبر به‌عنوان گام اولیه و مقدمه جهاداصغر شناخته می‌شود. مبارزه با نفس، به‌نوعی برای انسان مسلمان آمادگی روحی و معنوی ایجاد می‌کند تا بتواند در میدان‌های سخت جهاداصغر ایستادگی کند. بدون مبارزه با نفس، انسان در برابر مشکلات و دشواری‌های خارجی ناتوان است و قادر به فائق‌آمدن بر دشمنان خارجی نخواهد بود. امام علی (علیه‌السلام) در نهج‌البلاغه به اهمیت جهاداکبر و تاثیر آن بر روحیه انسان اشاره کرده‌اند. حضرت در خطبه‌ای در این خصوص می‌فرمایند: «کسی که با نفس خود جهاد کند، به حقیقت در جهاداصغر در عرصه‌های زندگی پیروز می‌شود.» این سخن به ما یادآوری می‌کند که بدون تسلط بر نفس خود، هیچ‌گونه پیروزی واقعی در عرصه‌های بزرگ‌تر ازجمله جهاداصغر، میسر نخواهد بود.
مبارزه با نفس، فرآیندی است که در آن انسان باید به شناخت کامل از خود دست یابد و در این مسیر به جهاداکبر خود ادامه دهد. این جهاد جنگی درونی است که هدف آن شکستن زنجیرهای وابستگی به دنیا و رسیدن به تعالی روحی و معنوی است. در این راستا انسان باید با هوس‌ها و خواسته‌های نفسانی خود مقابله کند و این امر در نهایت او را به جهاداصغر که همان دفاع از دین و مذهب در برابر دشمنان است، رهنمون می‌سازد.
در حقیقت جهاداکبر از همان آغاز شکل‌گیری تمدن اسلامی در دوران پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و سپس در دوران ائمه معصومین (علیهم‌السلام) به‌عنوان یک اصل بنیادین در دستورات دینی مطرح شد. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در روایتی می‌فرمایند: «جهاداکبر مبارزه با نفس است.»
این روایت، پایه بسیاری از آموزه‌های اسلامی در زمینه مبارزه درونی است. در قرآن کریم نیز در سوره فجر آمده است: «وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا، فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا» این آیه به انسان‌ها یادآوری می‌کند که باید از نفس خود، در برابر وسوسه‌ها و خواسته‌های شیطانی، جلوگیری کنند.
در دنیای معاصر نیز جهاداکبر در درون جامعه اسلامی، به یک اصل اساسی تبدیل شده است. انسان‌های مومن باید به مبارزه با نفس خود بپردازند تا به بلوغ معنوی و فکری دست یابند و در شرایط بحران‌های جهانی و تهدیدات مختلف، در جهاداصغر نیز پیروز شوند. جهاداکبر همچون پلی است که انسان را از مرحله مبارزه درونی به مرحله جهاد در برابر دشمنان خارجی می‌رساند. زمانی که یک مسلمان بتواند بر نفس خود غلبه کند، قطعا در میدان‌های وسیع‌تر، ازجمله جهاداصغر، با اعتماد به نفس و قدرت بیشتری عمل خواهد کرد.
در این راستا، مبارزه با نفس می‌تواند در ابعاد مختلف زندگی انسان بروز کند. از جنبه فردی گرفته تا اجتماعی و سیاسی، انسان مومن باید همواره در جهاداکبر باقی بماند و از پیروی از خواسته‌های نفسانی که ممکن است او را به گمراهی بکشد، خودداری کند. این مبارزه به انسان این قدرت را می‌دهد که در شرایط سخت، تصمیمات درست بگیرد و از مسیر الهی منحرف نشود.
در نهایت باید گفت که جهاداکبر و جهاداصغر، دو روی یک سکه هستند که بدون یکدیگر ناقص می‌مانند. هیچ‌گاه نمی‌توان یکی را فدای دیگری کرد. جهاداکبر زمینه‌ساز جهاداصغر است و جهاداصغر نیز می‌تواند نتیجه عملی جهاداکبر باشد. این دو مفهوم در اسلام به‌صورت مکمل و هم‌افزا مطرح شده‌اند، تا انسان مسلمان در تمامی ابعاد زندگی خود از آمادگی معنوی و فکری برخوردار باشد و در هر دو جهاد، چه درونی و چه بیرونی پیروز شود.
۳۱ خرداد ۱۴۰۴ - ۱۷:۲۲
در دین اسلام و معارف معصومین (علیهم‌السلام)، مفهوم جهاداکبر و جهاداصغر، به‌عنوان دو مقوله بنیادین از ابعاد مبارزه و پیکار مطرح شده‌اند که هرکدام جایگاه ویژه‌ای در تحقق اهداف دینی دارند.