آگاه: طبق آمار سال ۱۳۹۹ دبیرخانه شورای عالی امور ایرانیان خارج از کشور، بیش از چهار میلیون ایرانی در خارج از مرزهای کشور اقامت دارند. شهروندان ایرانی مقیم خارج از کشور که در گفتمان سیاست‌گذاری جمهوری اسلامی ایران از آنها به‌عنوان ایرانیان خارج از کشور یاد می‌شود، ازجمله موضوعات مورد توجه مقام رهبری بوده است. لذا همواره حمایت از ایرانیان ساکن خارج و تقویت ارتباطات علمی، اقتصادی و فرهنگی آنان با سرزمین مادری ملاحظه‌ای مهم در رابطه با منافع ملی کشور محسوب می‌شود.
اگرچه پیش از این، سیاست و قانون اختصاصی در رابطه با ایرانیان خارج از کشور تدوین نشده، اما به صورت پراکنده در قوانین، سیاست‌های کلان ابلاغی و سخنان تصمیم‌گیران کشور به آن پرداخته شده است. به‌عنوان نمونه قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران بر ضرورت حمایت همه‌جانبه از حقوق ایرانیان خارج از کشور و جلب مشارکت آنها در توسعه و پیشرفت کشور تاکید کرده است.
مولفه‌های رهبری درباره ایرانیان خارج از کشور
همچنین موضوع ایرانیان خارج از کشور در بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مورد توجه قرار گرفته است. مولفه‌های رویکرد معظم‌له درباره این گروه از شهروندان عبارت‌اند از: پرهیز از نگاه تقلیل‌گرایانه، پرهیز از نگاه امنیت‌محور، اهتمام به امور ایرانیان ساکن خارج از کشور، ضرورت حمایت حقوقی و دیپلماتیک دولت از ایرانیان خارج‌نشین، جذب مشارکت اقتصادی ایرانیان مقیم خارج و توجه به مشارکت سیاسی آنهاست.
با این حال گزارش این لایحه روز گذشته از سوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به صحن علنی مجلس شورای اسلامی ارائه شد. نایب‌رئیس کمیسیون امنیت ملی درباره لایحه مذکور در جلسه روز گذشته مجلس اظهار کرد: ایرانیان خارج از کشور به‌عنوان سرمایه‌های مهم می‌توانند در مسیر توسعه و حل مسائل کشور کمک فراوانی انجام دهند که لازم است مشکلات آنها رفع شود و همان طور که در حوادث اخیر همه دیدند، هموطنان ما در خارج از کشور دلسوزانه پای منافع ایران ایستادند.
تسهیل‌گری در امور ایرانیان خارج از کشور
وحید جلال‌زاده، معاون پارلمانی، کنسولی و امور اتباع وزارت امور خارجه با حضور در جلسه روز گذشته مجلس، درباره جزییات این لایحه اظهار کرد: براساس قانون برنامه، دولت مکلف به تقدیم لایحه حمایت از ایرانیان به مجلس بود و این لایحه محصول دو دولت و دو مجلس بوده است. وی ادامه داد: در این لایحه در ۱۶ موضوع در خصوص ایرانیان خارج از کشور به‌ویژه در امر تسهیل‌گری، موضوعاتی مورد اشاره قرار گرفته، نظیر راه‌اندازی سامانه پرسمان برای حل مشکلات ورود ایرانیان خارج از کشور به وطن، همچنین بحث اصلاح مواد قانونی در مورد تابعیت مضاعف و همین‌طور بحث دسترسی ایرانیان به سامانه‌های داخلی و تکلیف دستگاه‌ها به ارائه خدمت به ایرانیان خارج از کشور، از موضوعاتی است که در این لایحه دیده شده است.
سرمایه دو هزار میلیارد دلاری ایرانیان مقیم آمریکا
از سوی دیگر عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی، در موافقت با کلیات لایحه مذکور روز گذشته در صحن مجلس گفت: در حال حاضر حداقل چهار میلیون ایرانی خارج از کشور داریم که این ظرفیت یک فرصت بی‌نظیر برای کشور است. چرا که این افراد دارای ویژگی‌های مهمی هستند. کما اینکه در لایه نخبگانی و سرمایه‌گذاران خارج از کشور قرار گرفته‌اند و بخش اعظمی از آنها ثروتمند هستند. کما اینکه تنها ایرانیان مقیم آمریکا بیش از دو هزار میلیارد دلار سرمایه دارند. حجت‌الاسلام علیرضا سلیمی، نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلام‌شهر و پردیس در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: این قانون جامع می‌تواند حمایت از ایرانیان خارج از کشور را قاعدهمند کند.
نباید نخبگان را در دالان‌های تنگ اسیر کنیم
با این حال این طرح نیز مخالفانی هم در مجلس داشت؛ احمد فاطمی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس روز گذشته درباره مخالفت خود با کلیات این لایحه گفت: حمایت از ایرانیان موردحمایت همه نمایندگان است، اما سوالاتی در این زمینه مطرح است. کما اینکه آیا ما در داخل به سرمایه‌گذاران داخلی فضا داده‌ایم و بانک‌ها را برخط کرده‌ایم و از بروکراسی و تشریفات زائد مقررات‌زدایی شده است که انگیزه‌ای برای ایرانیان خارج از کشور ایجاد کند. نماینده مردم بابل در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: آیا ما توانسته‌ایم موج مهاجرت نخبگان را مدیریت کنیم یا مسئولیت‌ها در داخل براساس شاخص شایسته‌سالاری توزیع شده است یا بانک‌ها و مدیران در حمایت از کارآفرینان و نخبگان داخلی و صنعتگران به تکالیف قانونی خود عمل می‌کنند. بنابراین نباید نخبگان را در دالان‌های تنگ اسیر کنیم.
اهتمام رئیس مجلس برای حمایت از ایرانیان خارج از کشور
اما در جریان بررسی این موضوع در صحن مجلس محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: باتوجه‌به اینکه پیشنهادات ارائه شده در جزییات لایحه پیشنهادات خوبی است، مجلس و نمایندگان با توجه و عنایت این موارد را موردبررسی قرار دهند تا ما بتوانیم بخشی از مشکلات هموطنان عزیزمان در خارج از کشور را حل‌وفصل نماییم. به‌ویژه بخشی که رفت‌وآمد ایرانیان خارج از کشور را تسهیل‌گری کرده و مشکلاتی که در حوزه قضایی، کنسولی و... را رفع می‌کند. چرا که اینها از موضوعات جدی است که این چند میلیون نفر با آن مواجه‌اند و من مطمئن هستم که مجلس در این مسیر همراهی خواهد کرد و ما از همین امروز نیز وارد جزییات این لایحه خواهیم شد.
ترجیح سرمایه‌گذاری به دست ایرانیان
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، با اشاره به تصویب لایحه حمایت از ایرانیان خارج از کشور و تاثیر قوانین مندرج در این بخش در جذب سرمایه‌گذاری خارجی گفت: این لایحه از یک نگاه مثبت برخاسته است؛ لذا ایرانیان خارج‌نشین یک جمعیت بسیار گسترده‌ای هستند و افراد بسیار مهم و توانمندی در بخش‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری در بین آنها وجود دارد. محمد رشیدی با بیان اینکه باید از ظرفیت ایرانیان خارج‌نشین در کشور استفاده کنیم و نباید این ظرفیت به هدر برود، متذکر شد: اگر قرار است یک سرمایه‌گذاری خارجی در کشور ما صورت بپذیرد، چه بهتر که نخست ایرانیان خارج‌نشین در این بخش مشارکت داشته و در این سرمایه‌گذاری سهیم‌شوند.
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با بیان این که ایرانیان خارج‌نشین به میهن خود عِرق دارند، تاکید کرد: ایرانیان مهاجر برخواسته از این آب‌وخاک هستند، لذا این لایحه کمک می‌کند تا ان‌شالله روند فعالیت ایرانیان در امور کشور، به‌ویژه در زمینه‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری نیز تسهیل شود تا توسعه حاصل از این سرمایه‌گذاری در اقتصادی کشور اثرگذار باشد. این نماینده مجلس شورای اسلامی با اشاره به فشارهای تحریمی و جنگی علیه ایران، بیان کرد: با این حال همه دنیا به خوبی می‌دانند که ایران بهشت سرمایه‌گذاری است؛ علاوه بر آن مقرر بود تا ما در مسیر مذاکرات نیز به هم سمت حرکت کنیم که خیانت آمریکا و اسرائیل به میز مذاکرات این اجازه را نداد.
پیشنهاد جذاب یک نماینده
نایب رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار روزنامه «آگاه»، با اشاره به تصویب لایحه حمایت از ایرانیان خارج از کشور و تاثیر قوانین مندرج در این بخش در جذب سرمایه‌گذاری خارجی گفت: تصویب این لایحه به ویژه پس از جنگ تحمیلی ۱۲ روزه، واکنش مناسب مجلس به انسجام ایرانیان در خارج از کشور بود. چرا که ایرانیان خارج‌نشین در پی این جنگ تحمیلی دفاع مناسبی از خود بروز دادند.
هادی قوامی با بیان اینکه باید توجه خاصی به مفاهیم اصیلی همچون میهن‌پرستی داشته باشیم، بیان کرد: اگر این قبیل توجهات به درستی شکل بگیرد، دیگر اسیر مفاهیمی همچون تورم، فقر و بیکاری در کشور نخواهیم شد. این نماینده مجلس شورای اسلامی با اشاره به هدف‌گذاری رسیدن به رشد هشت درصدی در اقتصاد در برنامه هفتم توسعه، تصریح کرد: بهره‌وری یکی از کانال‌های دستیابی به رشد هشت درصدی در اقتصاد است که یک سوم شعاع این مسئله را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. اما مابقی این موضوع باید از طریق سرمایه‌گذاری رقم بخورد.
وی با بیان اینکه سرمایه‌گذاری نیاز به سرمایه کافی دارد، بیان کرد: سرمایه داخلی کفایت سرمایه‌گذاری لازم را نمی‌کند، از این رو ما باید به سراغ سرمایه‌گذاری خارجی حرکت کنیم، منتها در بین این سرمایه‌گذاران، ایرانیانی هستند که باعث افتخار بوده و می‌توانند در این بخش نقش‌آفرین باشند. لذا اگر ما زمینه و بستر فعالیت این افراد را از منظر حقوقی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی فراهم کنیم، بالاخره حتما این موضوع در شرایط فعلی کمک‌رسان خواهد بود. این نماینده مجلس شورای اسلامی با اشاره به ارائه پیشنهادات برای تکیمل این لایحه بیان کرد: به‌عنوان مثال می‌توان این پیشنهاد را به لایحه مذکور اضافه کرد که مثلا ایرانیانی که در داخل کشور یک میلیون دلار سپرده‌گذاری کردند، بتوانند تا سقف ۱۰۰ هزار دلار هر خودرویی که تمایل دارند را بدون حقوق و عوارض گمرکی، وارد کشور کنند و بابت سپرده‌ای که گذاشته‌اند پنج درصد سود بگیرند، لذا این موارد می‌تواند لایحه دولت را غنی کند.