آگاه: از اواخر دهه ۸۰ و با تشکیل سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر (ساتبا) در سال ۱۳۹۴، بحث استفاده از انرژی‌های خورشیدی وارد فاز جدیدی شده است و طی این سال‌ها شاهد راه‌اندازی ده‌ها نیروگاه در مناطق مختلف بوده‌ایم؛ با این حال سهم انرژی خورشیدی همچنان کمتر از ۵/۱درصد از سبد برق کشور است. مشکل خاموشی‌های مکرر برق در سال‌های اخیر، باردیگر توجه دولت و کارشناسان را به ضرورت عبور سریع‌تر از وابستگی به سوخت‌های فسیلی و حرکت به سمت بهره‌برداری وسیع از انرژی خورشیدی جلب کرده است. تسریع در سرمایه‌گذاری و اجرای پروژه‌های ملی خورشیدی، امروز یک راهبرد حیاتی برای آینده کشور به‌شمار می‌رود.
یکی از مشکلات اصلی در کشور، بحث ناترازی انرژی و به‌خصوص ناترازی برق است. از سال ۱۳۹۲، به‌تدریج فاصله میان تقاضای برق در زمان اوج و توان تامین‌شده در زمان اوج بیشتر شد. این فاصله به‌مرور افزایش یافت تا جایی که در سال ۱۴۰۲ به ۱۲ هزار مگاوات و سال گذشته به بیش از ۱۶ هزار مگاوات ناترازی برق رسیدیم. این میزان ناترازی معادل تولید برق به‌اندازه ۱۶ نیروگاه اتمی بوشهر است. وابستگی شدید صنعت برق به گاز باعث شده است که همزمان با مشکل ناترازی گاز، ناترازی برق هم رقم بخورد و موضوع را پیچیده‌تر کند؛ یعنی اگر بر فرض هم نیروگاه جدید ساخته شود، وقتی خوراک این نیروگاه تامین نشود (کمبود گاز) درنتیجه امکان افزایش تولید فراهم نیست. از سوی دیگر مصرف بی‌رویه و غیر بهره‌ور انرژی باعث شده است که تولید کفاف مصرف را ندهد. مقصر مصرف بی‌رویه هم صرفا مردم نیستند، بلکه سیاست‌گذارانی هستند که مردم را به سمت مصرف بهینه سوق نداده‌اند. در همین راستا یکی از راهکارهای اصلی برای رفع این ناترازی، روی‌آوردن به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک به‌خصوص انرژی خورشید است.
سهم تجدیدپذیرها در سبد انرژی کشور، کم است
حدود ۸۵درصد تولید برق ما از طریق سوخت‌های فسیلی است؛ ولی تنها حدود یک‌درصد تامین برق کشور از طریق منابع تجدیدپذیر تامین می‌شود که در مقایسه با کشورهایی نظیر ترکیه (بالای ۶۰درصد از تولید برق ترکیه از انرژی تجدیدپذیر است) و پاکستان از رقم بسیار کمی برخوردار است. این در حالی است که در تعدادی از کشورهای توسعه‌یافته اقتصادی با وجود ذخایر نفتی و گازی قابل‌توجه، سهم تولید برق آنها از سوخت‌های فسیلی، کمتر از ایران است. باتوجه‌به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، روند تغییرات سهم گاز طبیعی در تولید برق در ایران و جهان از سال ۱۳۶۴ تا سال ۱۴۰۱ در کردار زیر ارائه شده است: سهم گاز طبیعی از تولید برق در ایران از ۳۵درصد سال ۱۳۶۴، به حدود ۸۶درصد در سال ۱۴۰۱ رسیده است؛ این در حالی است که میانگین این شاخص در دنیا از ۱۴درصد به ۲۳درصد رسیده است. در حال حاضر، جایگاه گاز در تولید برق کشور اول و در جهان دوم است.
صفحات خورشیدی، به‌صرفه‌ترین و ایمن‌ترین راه موجود
اکنون تقاضا برای انرژی خورشیدی حتی سریع‌تر از سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی سبز، درحال‌رشد است. هزینه‌های بهره‌برداری از انرژی خورشیدی طی دو دهه اخیر به‌طور چشمگیری کاهش یافته و تحقیقات در مورد کارایی صفحات خورشیدی گسترش یافته است. بنابراین تصور اینکه انرژی خورشیدی، منبع اول تامین انرژی در ۱۰۰سال آینده خواهد بود، امری محال نیست. سادگی، طول عمر، هزینه کم و کارایی انرژی خورشیدی در حال حاضر آن را به یک انتخاب آسان تبدیل کرده است. اکثر صفحات خورشیدی مدرن دارای ۲۵ سال ضمانت هستند، در حالی که نفت و گاز فروخته شده در یک سال، طی یک یا دو ماه استفاده شده و سپس برای همیشه از بین می‌رود. از طرف دیگر در کشورهایی مانند ایران که در طول تابستان با تقاضای بالای برق و به دنبال آن ناترازی و قطعی برق روبه‌رو هستند، استفاده از صفحات خورشیدی می‌تواند اتکا به انرژی برق را کاهش دهد. این در حالی است که بیشتر مناطق در ایران آفتابی و مستعد بهره‌برداری از انرژی خورشیدی هستند.
تعداد روزهای آفتابی ایران ۳۰۰ روز یعنی بیش از دو سوم سال گزارش شده است. براین‌اساس، میزان متوسط تابش خورشید ۴.۵ تا ۵.۵ کیلووات‌ساعت بر مترمربع در روز است که این مسئله نشان می‌دهد ایران یکی از کشورهای با ظرفیت بالا در زمینه انرژی خورشیدی است. براساس مطالعات انجام شده ایران می‌تواند در مساحتی بیش از دو هزار کیلومترمربع، امکان نصب نیروگاه حرارتی خورشیدی به‌اندازه بیش از ۶۰ هزار مگاوات را داشته باشد.
تسهیل صدور مجوزهای احداث نیروگاه‌های خورشیدی
در شرایطی که نیاز به توسعه انرژی‌های خورشیدی در ایران بیش از پیش احساس می‌شود، تسهیل صدور مجوز احداث نیروگاه‌های خورشیدی در قالب‌های پراکنده سقفی (پشت‌بامی)، مزارع پراکنده و متمرکز با ظرفیت‌های بالاتر به‌عنوان یک ضرورت کلیدی مطرح است. دولت می‌تواند با کاهش دیوان‌سالاری (بروکراسی)، حمایت از سرمایه‌گذاران و تضمین خرید برق این نیروگاه‌ها، زمینه حضور فعال‌تر بخش مردم و بخش خصوصی را فراهم کند. همچنین ایجاد شرایط مناسب برای خریدوفروش برق خورشیدی در بازار بورس انرژی، می‌تواند به توسعه سریع‌تر این صنعت شتاب ببخشد. حرکت جدی در این مسیر، آینده پایدارتری برای تامین برق کشور رقم خواهد زد.