آگاه: سردار علی‌اکبر احمدیان هم روز چهارشنبه هفته گذشته، حکم جدیدی از رئیس قوه مجریه دریافت کرد و نماینده ویژه رئیس‌جمهور و رئیس قرارگاه پیشرفت طرح‌های ملی و راهبردی کشور شد. در این بین، واکنش‌ها از سوی سیاسیون به بازگشت لاریجانی به دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی جالب‌توجه بود.
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه در پیامی خطاب به او نوشت: اینجانب و همکارانم در وزارت امور خارجه، آماده همکاری نزدیک و صمیمانه با جنابعالی برای ایفای وظیفه خطیر دبیری شورای عالی امنیت ملی، به‌ویژه در عرصه دیپلماسی و سیاست خارجی، در راستای صیانت از منافع و امنیت ملی ایران و تقویت اقتدار و پیشرفت همه‌جانبه کشورمان هستیم. علی‌اکبر ولایتی که دیرپاترین وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی محسوب می‌شود، در پیامی با بیان اینکه بهره‌گیری از افراد مجرب و پرورش‌یافته در نظام جمهوری اسلامی ایران در این برهه پرتنش منطقه‌ای و بین‌المللی، نشان از دوراندیشی نظام است، تاکید کرد: در این جهت انتصاب آقای دکتر علی لاریجانی به دبیری شعام را اقدامی موثر می‌دانم و ان‌شاءالله موجب پیشرفت خواهد بود.
بازگشت پس از ۲۰ سال
فرزند میرزاهاشم اردشیرلاریجانی، در حالی به دبیرخانه «شعام» برگشت که در سال ۱۳۸۴ و پس از رقابت با محمود احمدی‌نژاد، از سوی رئیس دولت نهم ردای دبیری شورای عالی امنیت ملی را بر تن کرد تا مسئولیت هدایت پرونده هسته‌ای کشور را برعهده بگیرد. حاصل رویکرد دولت جدید، ارجاع پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل بود.
در این شرایط لاریجانی تلاش کرد با ایجاد پل ارتباطی میان بخش‌های مختلف، سیاست‌های یکپارچه و موثری را پیش ببرد که منافع کلان کشور را تامین کند. او در جلسه‌های علنی و مصاحبه‌هایش بر ضرورت اجتناب از تنش‌های بی‌مورد و استفاده از منطق و گفت‌وگو در حل مسائل امنیتی تاکید می‌کرد.
وی در نهایت در مذاکره با اروپا و به‌ویژه خاویر سولانا، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در آن دوره، به آستانه توافق ۱۱ بندی رسید؛ توافقی که احمدی‌نژاد پشت بلندگو با آن مخالفت کرد و در نتیجه لاریجانی نیز از سمت خود کناره گرفت و در ادامه، فشارها و تحریم‌ها تا پایان دولت احمدی‌نژاد افزایش یافت.
سال ۸۶ و بعد از خروج از شورای عالی امنیت ملی، وارد کارزار انتخابات مجلس هشتم شد و سه دوره نماینده مردم قم و رئیس خانه ملت بود. در دو انتخابات ۱۴۰۰ و ۱۴۰۳ نیز تمایلش را برای حضور در صحنه انتخابات ریاست‌جمهوری اعلام کرد، اما نتوانست از فیلتر شورای نگهبان عبور کند. مهم‌ترین نقش لاریجانی به دوره حین و بعد از جنگ ۱۲ روزه تحمیلی برمی‌گردد. وی مدتی پیش از حمله اسرائیل و در مقطع مذاکره غیرمستقیم ایران و آمریکا در واکنش به تهدیدهای ترامپ گفته بود: اگر آمریکا یا اسرائیل در مسئله هسته‌ای به سمت بمباران ایران بروند، ایران مجبور خواهد شد به سمت تولید بمب اتم برود.
بازگشت لاریجانی در دوران جنگ ۱۲ روزه
او بعد از دفاع مقدس اخیر، حضوری پررنگ در عرصه داشت؛ از حضور در مراسم فرماندهان شهید تا سفر به روسیه و دیدار با پوتین و مصاحبه‌هایی در تبیین شرایط. لاریجانی همچنین در گفت‌وگو با رسانه‌ها، جنگ ۱۲ روزه را رویارویی همه‌جانبه برای فروپاشی نظام ایران توصیف کرد که با سه عامل کلیدی شکست خورد: هدایت رهبری، انسجام ملی و ضعف تدریجی جبهه دشمن. از منظر لاریجانی مذاکره ذاتا نه خوب است و نه بد، بلکه یک ابزار است که تنها زمانی باید استفاده شود که به تامین منافع ملی کمک کند و موفقیت مذاکره وابسته به انصاف و عقلانیت طرف مقابل و همچنین درنظرگرفتن زمان و شرایط است.
دبیر جدید شورای عالی امنیت ملی، ۲۶ تیرماه با حضور در جمع عزاداران حسینی و در پاسخ به این پرسش که «گروه دیپلماسی ایران بر سر چه چیزی می‌خواهد با آمریکا مذاکره کند؟»، تصریح کرد: «این یک تاکتیک است. باید اجازه دهیم رهبری آنجا که لازم می‌دانند استفاده کنند و آنجا که لازم نمی‌دانند، استفاده نکنند.»
اما فعالان و کارشناسان سیاسی هریک از منظر و تحلیل خود به ماموریت ویژه اردشیر لاریجانی در شورای عالی امنیت ملی می‌نگرند. به‌راستی او چه ماموریتی را در دوره جدید عهده‌دار شده است؟
محمود واعظی، عضو کابینه یازدهم و دوازدهم و قائم‌مقام دبیرکل حزب اعتدال و توسعه که خود او سابقه فعالیت در دستگاه دیپلماسی را نیز دارد، در صفحه شخصی‌اش آورده است: روحیه فراجناحی، مدیریت توسعه‌گرایانه و رویکرد اعتدالی دکتر علی لاریجانی، منشأ تحولی مثبت در تصمیم‌سازی‌های آینده دبیرخانه شعام خواهد بود. این تغییر نشانه‌ای از تقویت تفکر اعتدال و عقلانیت است. اگر این اقدام در راستای تغییر رویکرد و ارسال پیام به مردم باشد، آن را سازنده می‌دانم. یک فعال سیاسی اصلاح‌طلب که ارتباط نزدیکی با رئیس دولت اصلاحات دارد، از منظر دیگر به این موضوع نگاه می‌کند. سیدمحمد علی ابطحی، عضو شورای مرکزی مجمع روحانیون مبارز می‌گوید: انتصاب علی لاریجانی بیشتر از دبیر شورای عالی امنیت ملی است. او بازوی کمکی بزرگی برای کشور است که توقع می‌رود در سیاست خارجی بتواند وزارت خارجه را در سمت اعتدال و واقع‌بینی کمک کند و در سیاست داخلی تندروهای ایران سوز را مهار کند.
به دنبال تغییر و تحول
بعد از آنکه لاریجانی به صورت رسمی در قامت دبیر شورای عالی امنیت ملی ظاهر شد، برخی کاربران فضای مجازی پیش بینی کردند او تغییر و تحولاتی را در دبیرخانه ایجاد می‌کند.
محمد هاشمی رفسنجانی در این باره گفت: تغییراتی هست، اما نه به آن اندازه. همه این مسائل در یک روند سیاستی بوده و هست و افراد نیز تغییر می‌کنند؛ به‌عنوان‌مثال اگر دو نفر در دبیرخانه عوض شوند، تاثیر زیادی روی سیاست‌های کلی نظام ندارد. بیشتر به نظر می‌رسد این انتصاب می‌تواند یک مسئله جبرانی بعد از رد صلاحیت او در انتخابات باشد، زیرا ایشان از نیروهایی است که ارتباط طولانی و نزدیکی با رهبری دارد. من از آنچه خودم در ذهن دارم، این را می‌دانم که این موضوع می‌تواند همان مسئله جبرانی باشد؛ وقتی رهبری تصمیمی می‌گیرد، قطعا با دقت و درنظرگرفتن شرایط است.
واکاوی رسانه‌های آمریکایی پیرامون این انتصاب هم جالب‌توجه بود؛ خبرگزاری آمریکایی بلومبرگ در مطلبی آورد: حضور لاریجانی در نهاد شورای عالی امنیت ملی، ممکن است نشان‌دهنده تلاش گسترده‌تر از سوی مسعود پزشکیان و نخبگان سیاسی و نظامی جمهوری اسلامی برای بازنگری در سازوکارهای فرماندهی و کنترل، در پی حملات هوایی اسرائیل و ایالات متحده به ایران در ماه ژوئن باشد. آسوشیتدپرس دومین رسانه آمریکایی بود که به انتصاب لاریجانی به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی پرداخت و با اشاره به پیشینه لاریجانی نوشت: او ۶۷ ساله و یک محافظه‌کار میانه‌رو است که در سال‌های اخیر در سمت مشاور آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر انقلاب بود. او همچنین از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۲۰ رئیس مجلس شورای اسلامی ایران بود، زمانی که پزشکیان به عنوان نایب‌رئیس مجلس بود. این انتصاب به عنوان نشانه‌ای از این تلقی می‌شود که جمهوری اسلامی ایران به دنبال تغییر از مسیر تندروی به سمت یک مسیر میانه‌روتر است.
باتوجه‌به نظرات مختلفی که درباره حکم جدید اردشیر لاریجانی مطرح شد، با یک فعال سیاسی که کارشناس مسائل منطقه نیز هست گفت‌وگویی کوتاه کردیم و تفسیر وی را درباره احتمال تغییراتی که در شعام در دوره دبیری لاریجانی صورت می‌گیرد جویا شدیم.
حسین کنعانی‌مقدم، فعال حزبی که به عنوان کارشناس مسائل منطقه نیز شناخته می‌شود، درباره بازگشت لاریجانی به قدرت، گفت: به نظر می‌رسد ساختارهای شورای امنیت ملی، امنیتی و اطلاعاتی کشور دچار تغییرات جدی خواهد شد تا بتوانیم با آمادگی بیشتری در برابر تهدیدات مقابله کنیم و این ساختار شکل بگیرد. وی تصریح کرد: پیام این انتصاب این است که ما در حوزه امنیتی و در آسیب‌شناسی‌هایی که در این زمینه داریم، باید به سمت رفع موانع و تقویت ساختارها برویم تا بتوانیم با دستی پرتر در آینده عمل کنیم. اگر چه ممکن است فرماندهان ما به شهادت برسند، اما ذخایر انقلاب آن‌قدر زیاد است که سریعا خلأهایی که ایجاد می‌شود، پر خواهد شد.
کارشناس مسائل منطقه با بیان اینکه اقداماتی که لازم است انجام شود شامل بازنگری در ساختار خود دبیرخانه است، می‌گوید: این بازنگری باید با نیروهای جدیدتر و افکار تازه به‌ویژه در حوزه سیاست خارجی انجام گیرد. کسانی که در سال‌های گذشته در این عرصه استخوان خرد کرده‌اند و تجربیات بسیار ارزشمندی دارند باید به کار گرفته شوند.
حالا باوجودآنکه در اوایل روی کار آمدن دولت پزشکیان، زمزمه‌های حضور لاریجانی به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی مطرح بود، اکنون او این سمت را بار دیگر عهده‌دار شده است و باید منتظر ماند و دید چهره کهنه‌کار سیاست چه مشقی را برای نهاد مهم و حساسی به نام «شعام» می‌نویسد. آنچه مشخص است لاریجانی ۱۴۰۴ با لاریجانی ۱۳۸۴ کاملا متفاوت است و این بار با دست پُر به شعام بازگشت.