۲۷ مرداد ۱۴۰۴ - ۱۱:۴۲

زهرا بذرافکن - خبرنگار گروه فرهنگ: در دورانی که جهان با تنش و اخبار ناگوار دست‌به‌گریبان است و ذهن و روح انسان‌ها، به‌ویژه در مناطق درگیر بحران، نیازمند آرامش و تسکین است، هنر همچون پناهگاهی امن عمل می‌کند. در میان فرم‌های گوناگون هنر، انیمیشن جایگاهی منحصربه‌فرد دارد. این مدیوم با درهم شکستن مرزهای واقعیت و خیال به ما اجازه می‌دهد تا پیچیده‌ترین مفاهیم عاطفی و اجتماعی را در بستری دلنشین و غیرمستقیم تجربه کنیم. انیمیشن با زبان بصری جهانی خود، می‌تواند داستان‌هایی از شجاعت، همدلی و امید را روایت کند که بدون سنگینی درام‌های واقع‌گرایانه، عمیقا بر قلب و ذهن تاثیر می‌گذارد. در این متن، فهرستی از انیمیشن‌های منتخب، با درنظرگرفتن این نقش درمانی در روزهای پس از بحران تهیه شده است.

آگاه: در متن‌هایی که پیش از این در روزنامه «آگاه» منتشر کرده‌ایم، به فهرست‌هایی از آثار سینمایی، سریالی و مکتوب برای حال خوب پرداخته‌ایم. فهرست پیش‌رو، آخرین بخش از این گزیده‌های «حال‌خوب‌کن» است. انتخاب این آثار بر پایه معیارهایی از این دست انجام شده است: اول، کیفیت هنری و فنی بی‌نظیر آنها که از شاخص‌ترین نمونه‌های انیمیشن در دنیا محسوب می‌شوند. دوم، محتوای حال مثبت آنها که به معنای القای حس امید، همدلی و آرامش است، نه صرفا سرگرمی یا فرار از واقعیت. این حال خوب گاه از یک داستان شیرین و ساده سرچشمه می‌گیرد و گاه از یک روایت عمیق که به ما کمک می‌کند تا با غم‌ها و چالش‌های وجودی خود روبه‌رو شویم و از آنها عبور کنیم. سوم، رعایت یک تعادل فرهنگی در معرفی آثار، با گنجاندن انیمیشن‌های ایرانی و خارجی، از جمله انیمه‌های ژاپنی که هر یک از دریچه‌ای متفاوت به نیازهای روانی مخاطب می‌پردازند.

وال - ئی (WALL-E)
 کارگردان: اندرو استانتون
 گروه سنی: ۵+
در سال ۲۸۰۵، زمین به دلیل انباشت زباله متروکه شده و تنها یک ربات آشغال‌جمع‌کن به نام وال - ئی باقی مانده است. روزی، ربات مدرن و براقی به نام ایو از راه می‌رسد و وال - ئی با پیدا کردن یک گیاه کوچک، او را دنبال می‌کند. این سفر عاشقانه، وال - ئی را به سفینه‌ای در فضا می‌رساند که نسل انسان در آن زندگی می‌کنند و او باید به آنها کمک کند تا به زمین بازگردند. این روایت به زیبایی نشان می‌دهد که حتی در سیاه‌ترین شرایط، یک تلاش کوچک و خالصانه می‌تواند تغییرات بزرگی را به وجود آورد. این فیلم، با تمرکز بر زبان بدن و تصویر، یک داستان عمیق‌تر و جهانی‌تر از یک روایت پردیالوگ را ارائه می‌دهد که برای مخاطبان در شرایط دشوار، بسیار قابل‌لمس است.
نیمه اول فیلم تقریبا بدون دیالوگ است. کارگردان برای روایت این بخش، از کمدی‌های صامت کلاسیک چارلی‌چاپلین و باستر کیتون الهام گرفته است. صدای حرکت وال - ئی با استفاده از صدای یک دینام رادیوی قدیمی مربوط به جنگ جهانی دوم ساخته شده است.

در جست‌وجوی نمو (Finding Nemo)
کارگردان: اندرو استنتون و لی آنکریچ
گروه سنی: همه سنین

داستان فیلم حول محور یک دلقک‌ماهی به نام مارلین می‌چرخد که پس از از دست‌دادن همسر و اکثر فرزندانش در حمله‌ای خشونت‌آمیز، به‌شدت به تنها پسرش، نمو وابسته و نگران می‌شود. گم‌شدن نمو پس از سرکشی از پدرش، مارلین را وادار به سفری پرمخاطره در سراسر اقیانوس می‌کند تا او را پیدا کند. فیلم در لایه‌های عمیق‌تر، داستانی برای والدین است، نه صرفا برای کودکان. مارلین با احتیاط‌های بیش از حد خود، نمو را محدود می‌کند اما در پایان سفر یاد می‌گیرد که به فرزندش اعتماد کند و به او اجازه ماجراجویی و استقلال بدهد. این پیام اصلی، یعنی ضرورت رهاکردن فرزندان برای رشد و پرورش آنها، در هسته مرکزی داستان قرار دارد.

درون و بیرون ۲ (Inside Out ۲)
 کارگردان: پیت داکتر
 گروه سنی: ۹+ (با راهنمایی والدین برای ۶ تا ۸ سال)


رایلی، دختر ۱۱ ساله‌ای که به دلیل شغل جدید پدرش به شهر دیگری نقل‌مکان می‌کند، با آشفتگی‌های عاطفی روبه‌رو می‌شود. داستان در مرکز فرماندهی ذهن او، جایی که شخصیت‌های شادی، غم، ترس، انزجار و خشم زندگی می‌کنند، روایت می‌شود. پیت داکتر، کارگردان فیلم برای تحقیق در مورد احساسات انسانی با متخصصان روان‌شناسی مشورت کرد. همچنین، شخصیت رایلی از روی دختر خود کارگردان، الی داکتر، الهام گرفته شده است.
فیلم به شکلی مبتکرانه، پیچیدگی‌های ذهنی را بصری‌سازی می‌کند. پیام نهایی فیلم این است که غم، به‌اندازه شادی، یک احساس ضروری و سازنده است. پذیرش غم و اجازه‌دادن به آن برای ایفای نقش خود، کلید رشد و سلامت روان است. این پیام برای مخاطبی که در شرایط پس از بحران قرار دارد، بسیار تسکین‌بخش است؛ زیرا به جای سرکوب احساسات ناخوشایند، به ما می‌آموزد که اشک ریختن و پذیرش درد، بخشی از فرآیند التیام است و به ارتباط عمیق‌تر با خود و دیگران منجر می‌شود.

داستان اسباب‌بازی (Toy Story)
کارگردان: جان لستر
گروه سنی: ۷+


داستان، رقابت اولیه میان وودی، یک عروسک کابوی سنتی و باز لایتیر، یک اکشن‌فیگور فضایی مدرن را به تصویر می‌کشد که به‌تدریج به یک دوستی پایدار تبدیل می‌شود. یکی از مضامین اصلی این مجموعه، مسئله هویت و تعلق است. این موضوع به شکلی فلسفی در قسمت‌های بعدی و با معرفی شخصیت‌های جدید مانند «فورکی» ادامه می‌یابد. فورکی، یک کارد پلاستیکی ساده که خود را یک زباله می‌داند، با یک بحران وجودی رو به رو است و به طور مداوم این سؤال را مطرح می‌کند که «من یک‌تکه آشغال هستم؟». این پرسش‌ها به شیوه‌ای ساده و قابل‌فهم برای کودکان، مفاهیم پیچیده هستی‌شناسی را مطرح می‌کند. علاوه بر این، شخصیت‌ها در طول این مجموعه تکامل
 می‌یابند.

آخرین داستان
 کارگردان: اشکان رهگذر
 گروه سنی: ۱۳+


برداشتی آزاد از داستان ضحاک ماردوش و فریدون در شاهنامه فردوسی است که به نبرد کهن خیر و شر می‌پردازد. این فیلم از اواخر حکومت جمشید تا ابتدای حکومت آفریدون را روایت می‌کند. این انیمیشن اولین فیلم بلند اقتباسی از شاهنامه است که توانسته در سطح جهانی مطرح شود. تیم صداپیشگان آن از بازیگران سرشناس ایرانی مانند پرویز پرستویی و لیلا حاتمی تشکیل شده است.
«آخرین داستان» با الهام از یک منبع ادبی غنی، به جای بازگویی صرف، به تحلیل روانی شخصیت ضحاک می‌پردازد. حال خوب آن در روایت پیروزی همیشگی نور بر تاریکی و عدالت بر ظلم است که برای یک مخاطب در شرایط پرتنش، پیامی عمیق و جهانی دارد. این فیلم همچنین نشان‌دهنده یک جهش کیفی در انیمیشن ایرانی است که با برندسازی (ساخت بازی و کمیک‌بوک) به یک محصول فرهنگی جامع تبدیل شده است. این خود یک پیام امیدبخش برای صنعت انیمیشن‌سازی در ایران است.

عصر یخ‌بندان (Ice Age)
کارگردان: کریس وج
گروه سنی: ۶+

این فیلم داستان گروهی نامتعارف از حیوانات ماقبل تاریخ را روایت می‌کند: مانی، یک ماموت پشمالو؛ سید، یک تنبل زمینی و دیگو، یک ببر دندان خنجری. این سه شخصیت پس از پیدا کردن یک نوزاد انسانی، سفری را آغاز می‌کنند تا او را به خانواده‌اش بازگردانند. یکی از مضامین اصلی و قدرتمند این مجموعه، مفهوم «خانواده منتخب» است. این سه شخصیت با وجود تفاوت‌های ظاهری و شخصیتی، پیوندی عمیق و خانوادگی با یکدیگر برقرار می‌کنند که ستون فقرات کل این مجموعه را تشکیل می‌دهد. فیلم بر اهمیت دوستی، وفاداری و تلاش برای بقا در برابر چالش‌های طبیعی تاکید دارد.

همسایه من یامادا (My Neighbors the Yamadas)
کارگردان: ایسائو تاکاهاتا
گروه سنی: ۱۳+

«همسایه من یامادا» انیمیشنی محصول سال ۱۹۹۹ از استودیوی جیبلی است. این فیلم بر خلاف آثار دیگر جیبلی، به جای داستان‌های فانتزی و پیچیده، به شکل برش‌هایی کوتاه از زندگی روزمره یک خانواده ژاپنی می‌پردازد. این اثر به جای تمرکز بر روایتی خطی، زیبایی و طنز پنهان در لحظات کوچک زندگی روزمره را به تصویر می‌کشد و بر اهمیت سادگی و روابط خانوادگی تاکید می‌کند. سبک بصری فیلم نیز بسیار متمایز است. بر خلاف پویانمایی سنتی با جزییات دقیق که در اکثر آثار جیبلی دیده می‌شود، این انیمیشن به سبک کمیک استریپ طراحی شده است و خطوط ساده و رنگ‌های مینیمال دارد. این انتخاب هنری آگاهانه، خود به عنوان یک پیام عمل می‌کند و بر سادگی و واقعیت زندگی روزمره تاکید دارد.

ربات وحشی (The Wild Robot)
کارگردان: کریس سندرز
گروه سنی: ۹+


این اثر، داستان رباتی به نام «راز» را روایت می‌کند که پس از غرق‌شدن کشتی‌اش، در یک جزیره خالی از سکنه سرگردان می‌شود. راز برای بقا در این محیط، با حیوانات جزیره دوست می‌شود و حتی سرپرستی یک بچه غاز یتیم را برعهده می‌گیرد. داستان فیلم به بررسی تلاش او برای بقا و ساخت یک خانواده جدید می‌پردازد. یکی از مضامین اصلی فیلم، تقابل میان فناوری و طبیعت است. راز، به عنوان یک ربات پیشرفته در تلاش است تا معنای احساسات انسانی را در محیطی کاملا طبیعی کشف کند. این تضاد، به مسائل روان‌شناختی مهمی مانند هویت، همدلی و چالش‌های ارتباطی اشاره دارد. در طول داستان، راز خانواده‌ای جدید برای خود می‌سازد و به اهمیت عشق و محبت در یک جامعه پی می‌برد. فیلم همچنین کلیشه‌ها را به چالش می‌کشد، مثلا یک روباه به عنوان یک معلم خردمند و دوست قابل‌اعتماد ظاهر می‌شود.

کوکو (Coco)
کارگردان: لی اونکریچ و آدریان مولینا
گروه سنی: ۱۰+ (با راهنمایی والدین برای ۷ تا ۱۰ سال)

میگل، پسر نوجوانی مکزیکی که آرزوی موسیقیدان شدن دارد، در روز مردگان به طور اتفاقی وارد سرزمین مردگان می‌شود تا جد بزرگش را پیدا کند و میراث خانوادگی‌اش را کشف کند. سازندگان برای اطمینان از صحت فرهنگی فیلم، سفرهای متعددی به مکزیک داشتند و با مشاوران فرهنگی مکزیکی - آمریکایی همکاری کردند. این رویکرد به خلق یک «نامه عاشقانه بصری به مکزیک» کمک کرد.
فیلم با پرداختن به مضمون مرگ، آن را به یک جشن رنگارنگ و شاد تبدیل می‌کند. پیام اصلی آن، اهمیت حافظه و یادآوری در حفظ پیوندهای خانوادگی است. این فیلم به مخاطب می‌آموزد که تا زمانی که کسی ما را به یاد دارد، ما واقعا نمرده‌ایم.

فیلشاه
کارگردان: هادی محمدیان
گروه سنی: مناسب برای کودکان


شاد فیل، پسر دست‌وپاچلفتی رئیس گله فیل‌ها، به اشتباه اسیر می‌شود و در مسیر لشکرکشی ابرهه به مکه قرار می‌گیرد. این فیلم رکورد پربیننده‌ترین انیمیشن سینمای ایران را برای مدتی در اختیار داشت و در کشورهای خارجی نیز به نمایش درآمد. این فیلم با استفاده از داستان قرآنی، روایتی از پیروزی خیر بر شر را به شکلی کودکانه ارائه می‌دهد. سادگی داستان، شخصیت‌های بامزه و تاکید بر روحیه حق‌طلبی از نکات مهم این اثر است. موفقیت تجاری این فیلم نشان می‌دهد که برای مخاطب کودک ایرانی، استفاده از مضامین مذهبی و داستان‌های آشنای فرهنگی، یک عامل کلیدی در جذابیت و موفقیت است.

وینسنت دوست‌داشتنی (Loving Vincent)
کارگردان: دوروتا کوبیلا و هیو ولچمن
گروه سنی:  ۱۳+


این فیلم داستان مرموز مرگ وینسنت ون‌گوگ، نقاش هلندی را از طریق نقاشی‌های او و زبان شخصیت‌هایی که در آثارش حضور دارند، روایت می‌کند. این فیلم، اولین انیمیشن بلند سینمایی است که به طور کامل با نقاشی رنگ و روغن ساخته شده است. هر فریم از فیلم توسط ۱۲۵ نقاش حرفه‌ای به سبک ون‌گوگ، نقاشی شده است که برای تولید این اثر یک دهه زمان صرف شده است.
این فیلم حال خوب را نه در داستان، بلکه در تجربه بصری و حس احترام به هنر خلق می‌کند. تماشای این شاهکار هنری نفس‌گیر، خود به‌تنهایی یک تجربه درمانی و متعالی است که بیننده را از دغدغه‌های روزمره جدا می‌کند. در زمانی که جهان ممکن است بی‌نظم و بی‌رحم به نظر برسد، این فیلم یادآور قدرت زیبایی، خلاقیت و پایداری روح انسانی است.

لوپتو
کارگردان: عباس عسگری
گروه سنی: مناسب برای کودکان و نوجوانان

یک کارگاه اسباب‌بازی‌سازی در یک آسایشگاه روانی، با مشکلاتی روبه‌رو می‌شود. پسر آقای کمالی به کمک بیماران، سعی در حل ماجرا دارد. کلمه «لوپتو» یک واژه کرمانی به معنی اسباب‌بازی دست‌ساز است. فیلم با تاکید بر مفاهیم امید، تلاش و تولید ملی، پیامی انگیزشی را به مخاطب ارائه می‌دهد. طرح داستانی که بر تولید ایرانی و امید تاکید دارد، در شرایط فعلی، یک پیام انگیزشی قدرتمند برای مخاطب ایجاد می‌کند.

ببعی قهرمان
کارگردان: حسین صفارزادگان و میثم حسینی
گروه سنی: مناسب برای کودکان


ببعی، گوسفندی که همیشه مجلات جغد قهرمان درباره پرواز را می‌خواند، در سر رویای پرواز دارد و می‌خواهد مانند یک پرنده پرواز کند. او بامطالعه کتاب‌ها و همراهی دوستانش، با چالش‌های مختلفی مواجه می‌شود تا به هدفش برسد. این انیمیشن با جذب بیش از ۱.۵ میلیون بیننده، یکی از پربیننده‌ترین انیمیشن‌های سینمای ایران است و بر اهمیت تلاش، پشتکار و همکاری تاکید دارد. این فیلم با داستانی ساده و دلنشین، پیام‌های مثبتی درباره پیگیری رویاها و غلبه بر موانع ارائه می‌دهد. حال خوب آن از نمایش پشتکار و امید ببعی برای رسیدن به آرزویش و همچنین از اهمیت دوستی و همکاری برای موفقیت، ناشی می‌شود. این فیلم به کودکان و نوجوانان می‌آموزد که با تلاش و امید، می‌توانند به اهداف بزرگ خود دست یابند.

بچه زرنگ
کارگردان: هادی محمدیان، بهنود نکویی و محمد ابوالحسن جنتی
گروه سنی: مناسب برای کودکان و نوجوانان
یک قهرمان کوچک باهوش به نام «بچه زرنگ» که مهارت‌های عجیب‌وغریبی دارد، باید به کمک محیط‌بانان از حیوانات جنگل در برابر قاچاقچیان محافظت کند. این فیلم با جذب بیش از ۱.۹ میلیون بیننده، به عنوان پربیننده‌ترین انیمیشن سینمای ایران شناخته می‌شود. حال خوب این فیلم در ژانر کمدی، اکشن و ماجراجویی آن و همچنین در پیام‌های مثبت محیط‌زیستی و قهرمان‌پروری‌اش نهفته است. پربیننده‌بودن این فیلم در ایران نشان می‌دهد که مخاطب ایرانی، علاوه بر کیفیت فنی، به‌شدت به داستان‌های بومی‌سازی‌شده با مضامین قهرمانانه و فرهنگی اهمیت می‌دهد.

همسایه من توتورو (My Neighbor Totoro)
کارگردان: هایائو میازاکی
گروه سنی: ۸+ (با راهنمایی والدین برای ۵ تا ۸ سال)


دو خواهر کوچک به همراه پدرشان به یک‌خانه روستایی نزدیک بیمارستانی نقل مکان می‌کنند که مادرشان در آن بستری است. در این شرایط دشوار آنها با موجودات جنگلی بامزه‌ای به نام توتورو دوست می‌شوند. ایده اولیه فیلم توسط تهیه‌کنندگان رد شد، زیرا آنها معتقد بودند داستانی درباره دو دختربچه در ژاپن مدرن، مخاطب ندارد. همچنین، شخصیت توتورو از روی کلمه ژاپنی "totoru" به معنی «ترول» گرفته شده که «می» در تلفظش اشتباه می‌کند. فیلم فاقد هرگونه شخصیت منفی آشکار است و حال خوب خود را از طریق نمایش ساده زندگی در روستا و ارتباط بی‌واسطه با طبیعت به دست می‌آورد. این فیلم به کودکان می‌آموزد که در دل طبیعت و دنیای اطراف‌شان، جادو و امید وجود دارد. ترس دخترها از خانه جدیدشان و بیماری مادر، باعث می‌شود که آنها به تخیل پناه ببرند و توتورو را کشف کنند که نشان می‌دهد خیال‌پردازی، یک مکانیسم دفاعی سالم برای مقابله با ترس‌ها و اضطراب‌های کودکانه است.

زوتوپیا (Zootopia)
کارگردان: بایرون هاوارد و ریچ مور
گروه سنی: ۸+ (با راهنمایی والدین برای ۷ سال)


جودی هاپس، یک خرگوش کوچک، به عنوان اولین خرگوش وارد نیروی پلیس شهر زوتوپیا می‌شود، شهری که حیوانات در آن با صلح زندگی می‌کنند. انیماتورهای فیلم برای طراحی حرکات حیوانات، به باغ‌وحش‌ها و حتی کشور کنیا سفر کرده و نزدیک به ۸۰۰ هزار پستاندار برای فیلم خلق کردند. فیلم با داستانی جذاب درباره غلبه بر کلیشه‌ها، به مضامین مهمی چون نژادپرستی و تعصب می‌پردازد. حال خوب آن، از پیام فراگیر پذیرش تفاوت‌ها و باور به توانایی‌های فردی برای رسیدن به رویاها نشئت می‌گیرد. موفقیت فیلم نشان می‌دهد که انیمیشن‌ها می‌توانند از استعاره‌های حیوانی برای آموزش مفاهیم پیچیده اجتماعی به کودکان و بزرگسالان به طور همزمان استفاده کنند و «حال خوب» را از درک و شکستن تعصبات حاصل کنند.