آگاه: سازوکار ماشه که در بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام پیش‌بینی‌شده، هنگامی فعال می‌شود که یکی از طرف‌های برجام، اعتراض کند که طرف مقابل، به برجام متعهد نمانده است و باید این شکایت در کمیسیونی که در چارچوب برجام و با هدف نظارت بر اجرای آن تاسیس شده است، بررسی شود. اگر در بازه زمانی ۳۵ روزه، موضوع شکایت آن‌گونه که شاکی می‌خواهد حل و بررسی نشود، شاکی می‌تواند موضوع حل نشده را به‌عنوان دلیلی برای توقف اجرای تعهدات برجام در نظر بگیرد. همچنین شاکی می‌تواند با آگاه‌سازی شورای امنیت سازمان ملل درباره حل‌نشدن موضوع شکایت، عدم اجرای چشمگیر آن را متضمن شود.
پس از آن، شورای امنیت نیز ۳۰ روز فرصت دارد تا درباره استمرار تعلیق تحریم‌ها یا بازگرداندن آنها قطعنامه صادر کند. اگر در این مدت، شورای امنیت نتواند در این زمینه قطعنامه صادر کند، تمام تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل که قبل از برجام برقرار شده بودند، به‌طور اتوماتیک بازمی‌گردند. به این سازوکار، مکانیسم ماشه یا بازگشت سریع تحریم‌ها هم می‌گویند. نکته مهم این سازوکار، این است که بازگشت تحریم‌ها، قابل وتو نیست بلکه «عدم بازگشت تحریم‌ها» قابلیت وتو دارد. یعنی رای‌گیری برای «بازگشت تحریم‌ها» انجام نمی‌شود، بلکه برای «ادامه تعلیق تحریم‌ها» انجام می‌شود که حتی اگر شورا به آن رای ندهد، یک عضو دارای حق وتو می‌تواند رای را وتو کرده و عملا تحریم‌ها بازگردند.
آمریکا از برجام خارج شد و پس از به روی کارآمدن «ترامپ» دوباره خواهان گفت‌وگو با ایران شد؛ ایران در حالی با آمریکایی‌ها گفت‌وگوی غیرمستقیم خود را از سر گرفته که آمریکا و اروپایی‌ها برای فشار به ما یک حرف مشترک می‌زنند و آن، فعال شدن مکانیسم ماشه است. چند روز بعد از پایان دور نخست گفت‌وگوها، «مارکو روبیو» وزیر خارجه ایالات متحده، اعلام کرد که کشورهای اروپایی باید به‌زودی درباره بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران تصمیم‌گیری کنند. او ادعا کرد که تهران به تعهدات خود در توافق هسته‌ای پایبند نمانده است. روبیو که پس از گفت‌وگو با همتایان اروپایی خود پاریس را ترک می‌کرد گفت: «آنها باید خیلی زود درباره سازوکار بازگشت خودکار تحریم‌ها (اسنپ‌بک) تصمیم بگیرند، چرا که ایران به‌طور آشکار از توافق فعلی تخطی کرده است.»
مذاکرات جلو می‌رفت و تهدیدات اروپایی‌ها هم همزمان با گفت‌وگوها جلو می‌آمد. مقام‌های اروپایی ازجمله وزیر خارجه فرانسه تهدید کرده بودند که در صورت شکست مذاکرات و تامین‌نشدن منافع اروپا، با فعال‌کردن «مکانیسم ماشه» تمامی تحریم‌های پیشین علیه ایران را دوباره برمی‌گردانند. البته خط و نشان‌های آنها در ایران بی‌پاسخ نماند. عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران اندکی پس از پایان دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا، در واکنش به همین تهدیدها گفته بود، چنین اقدامی به پایان نقش اروپا و تشدید بازگشت‌ناپذیر تنش‌ها خواهد انجامید.
باتوجه‌به در اختیارداشتن امکان فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» از سوی تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان)، ایران گفت‌وگوهای مجزایی را با طرف اروپایی برقرار کرده است. ایران اعلام کرد که مشکل عدم حضور اروپا در مذاکرات عدم تمایل آمریکا است. کشورهای اروپایی، چون فرانسه نیز از این موضوع ناراضی هستند و با طرح فعال‌سازی مکانیسم ماشه بر مذاکرات سایه‌افکنی کرده‌اند. با وجود این اروپا سرنوشت این موضوع را منوط به نتیجه مذاکرات ایران و آمریکا کرده است. خبرگزاری رویترز به نقل از دیپلمات‌های اروپایی و سندی که مدعی رویت آن شده است، مدعی شد که در صورت عدم دستیابی به توافقی قابل‌توجه، تروئیکا شاید در ماه آگوست مکانیسم ماشه را فعال کند.
در بهمن‌ماه ۱۴۰۳ نیز قانون‌گذاران آمریکایی در قطعنامه‌ای جدید خواستار بازگرداندن تحریم‌های شدید سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی شدند و از بریتانیا، فرانسه و آلمان خواستند که هر چه زودتر مکانیسم ماشه را فعال سازند. علاوه بر واکنش سکان‌دار دستگاه دیپلماسی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی نیز نسبت به فعال‌شدن مکانیسم ماشه واکنش نشان داد. بهروز کمالوندی با بیان اینکه در صورت فعال‌کردن مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک) از سوی کشورهای غربی واکنش جمهوری اسلامی «شدید» خواهد بود، تصریح کرد: حتی در دولت قبل [جو بایدن] هم پاسخ داده شد که استفاده ناحق از مکانیسم ماشه، عکس‌العمل مناسب و شدید ایران را به دنبال خواهدداشت. او تاکید کرد: ایران، مکانیسم ماشه را به‌عنوان یک ابزار فشار مانند سایر تهدیدهای اقتصادی و نظامی می‌داند و به حتم محکم در مقابل این مسائل ایستاده و از حقوق کشور دفاع می‌کند.
محمدعلی حسن‌نیا، کارشناس مسائل بین‌الملل در تحلیل خود از فعال شدن مکانیسم ماشه، می‌گوید: مذاکرات جمعه گذشته ایران با طرف‌های اروپایی، لحن سه کشور اروپایی تند بود و حتی تهران هشدارهای جدی به آنها داد. عمده‌ترین مشکل اروپا که در مذاکرات دخیل می‌کنند، جنگ اوکراین است و این موضوع برای آنها به حیات‌وممات تبدیل شده است. ایران به طرف اروپایی اعلام کرد، اگر مکانیسم ماشه فعال شود، بلافاصله تهران از NPT خارج خواهد شد و نتیجه خروج از این پیمان نیز مشخص است. او با بیان اینکه دولت دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا به‌خوبی این موضوع را درک کرده و عنصر زمان فعلا گروگان واشنگتن است، تاکید کرد: ویتکاف درک قوی از موضوعات فنی هسته‌ای ندارد، اما بالطبع علاوه بر تجارت، مذاکره‌کننده‌ای قوی است. آمریکایی‌ها می‌خواهند امتیاز حداکثری از ایران دریافت کنند که شامل دو گزینه احتمالی باشد.
کارشناس مسائل بین‌الملل، دریافت امتیاز بزرگ از ایران برای ارائه نمایشی بزرگ‌تر را گزینه اول دانست و گفت: اساسا ترامپ مذاکره را برای نمایش انجام می‌دهد و می‌خواهد با دریافت امتیاز بزرگ هسته‌ای از تهران بگوید توانست ایران را از بمب هسته‌ای دور کند. این موضوع می‌تواند شامل تعلیق سه‌ساله هسته‌ای، تشکیل «کنسرسیوم هسته‌ای» یا «خارج‌کردن تمام مواد هسته‌ای زیر پنج درصد از تهران» باشد. حسن‌نیا در تبیین گزینه دوم به موضوعات غیرهسته‌ای آمریکا اشاره و اظهار کرد: ترامپ علاقه دارد به این مورد دست یابد؛ چیزی شبیه دیدار با مقام‌های ایرانی در سطح بالا، بازگشایی سفارتخانه‌ها یا مواردی از این دست که بگوید «Great agreement» انجام شده است. وی با بیان اینکه سایه مکانیزم ماشه بالای سر تهران است و احتمال دارد کشورهای اروپایی از نیمه مرداد این روند را فعال کنند، تصریح کرد: «بنابراین به نظر می‌رسد اروپا این کارت بزرگ بازی را در ازای موضوعی ارزشمند به ترامپ بفروشد، زیرا رییس‌جمهور آمریکا به دنبال گرفتن امتیاز حداکثری از ایران است. به همین علت مذاکرات را فرسایشی می‌کنند تا وقتی به زمان مکانیزم ماشه نزدیک‌تر شدند، بتوانند امتیازات بیشتری از تهران دریافت یا مکانیزم را فعال کنند. علاوه بر این، به دنبال شروع چرخه مذاکره با ایران از «نقطه صفر» هستند، با این تفاوت که تهران با ۶ قطعنامه سازمان ملل متحد ذیل بند هفتم مواجه است.»
بالاخره تا به امروز مذاکرات به ایستگاه پنجم رسید و قرار است همچنان ادامه یابد اما ایران از اصول و خطوط قرمز خود عبور نخواهد کرد، ازاین‌رو اگر مکانیسم ماشه فعال شود، پاسخ سختی از ایران دریافت خواهند کرد.
این مطلب را سیدعباس عراقچی روز گذشته در نشست کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس بیان کرد. واکنش او و همچنین سخنگوی سازمان انرژی اتمی به تهدیدات اروپایی و آمریکا برای فعال‌شدن مکانیسم ماشه نشان‌دهنده آن است که دست ایران کاملا پُر است و با این هراس‌افکنی‌ها صحنه را واگذار نمی‌کند. غربی‌ها انتظار دارند همه چیز بر اساس اولویت‌های آنها پیش رود و طبیعتا ایران این موضوع را به‌راحتی نمی‌پذیرد. براین‌اساس، طرف مقابل و متحد آنها یعنی اروپا باید بدانند عاقبت این مذاکرات وقتی معلوم می‌شود که حقوق مردم ایران تامین شود، پس فعال‌شدن مکانیسم ماشه آیا تعلیق غنی‌سازی فقط یک عملیات روانی ارزیابی می‌شود و دامن‌زدن به آن «مخل فضای مذاکره» است.