آگاه: در رابطه با این موضوع، احمدرضا لاهیجان‌زاده، معاون محیط‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست به تسنیم گفت: بر اساس آخرین آمار مربوط به ۱۱ خرداد ۱۴۰۴، تراز سطح آب دریاچه ارومیه در این تاریخ ۲۵/۱۲۷۰ سانتی‌متر، وسعت دریاچه ۱۱۱۰ کیلومترمربع و برآورد حجم آب موجود در دریاچه یک میلیارد و ۵۵۰ میلیون مترمکعب است.
وی افزود: در ۱۱ خرداد سال گذشته تراز آب ۶۷/۱۲۷۰ سانتی‌متر و حدود ۴۲‌سانتی‌متر بیشتر از وضعیت فعلی بود، همچنین وسعت دریاچه در آن زمان ۲۱۷۱ کیلومترمربع و حجم آب موجود ۲.۸ میلیارد مترمکعب برآورد شده بود. تراز اکولوژیک دریاچه ارومیه ۱۲۷۴ متر است؛ یعنی اکنون حدود چهار متر زیر این تراز قرار داریم اگر قرار باشد دریاچه به این تراز برسد، باید حدود ۱۵ میلیارد مترمکعب آب در آن وجود داشته باشد، بنابراین فاصله‌ای بسیار زیاد با تراز اکولوژیک داریم که نگرانی جدی ایجاد کرده است.
معاون محیط‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به وضعیت بارش‌ها در حوضه آبریز ارومیه توضیح داد: در حوزه آبریز دریاچه ارومیه، در سال آبی جاری به‌طور متوسط حدود ۲۷ تا ۲۸ درصد کاهش بارندگی نسبت به سال گذشته ثبت شده است، ارومیه از این نظر وضعیتی بسیار نگران‌کننده دارد.
لاهیجان‌زاده در پاسخ به اینکه؛ «آیا ممکن است در تابستان باز هم شاهد خشکی ۹۵ درصد مساحت دریاچه ارومیه باشیم؟» گفت: در پاییز ۱۴۰۲ ما به وضعیتی بسیار بحرانی رسیدیم و حجم آب دریاچه به زیر ۶۰۰ میلیون مترمکعب کاهش یافت، باتوجه‌به مقایسه‌هایی که اکنون انجام می‌دهیم، احتمال می‌دهیم این وضعیت مجددا در پاییز امسال، حدود آبان‌ماه تکرار شود. در زمان حاضر شرایط نه‌تنها مشابه پاییز ۱۴۰۲ است بلکه به دلیل کاهش بارش‌ها و افزایش دما، ممکن است اعداد مربوط به تراز سطح آب، وسعت و حجم آب دریاچه از آن زمان هم پایین‌تر برود.
وی رهاسازی آب از سمت سدها به سمت دریاچه در فصل تابستان را به دلیل کاهش ذخایر آب شرب منتفی دانست و گفت: در زمان حاضر سد بوکان که یکی از سدهای اصلی تامین‌کننده آب دریاچه است، حدودا ۳۲۰ میلیون مترمکعب آب دارد، البته این عدد به‌صورت روزانه تغییر می‌کند و ممکن است با اختلافی حدود ۱۰ تا ۱۵ میلیون مترمکعب جابه‌جا شود، اما در سال گذشته در همین تاریخ، سد بوکان بیش از ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب داشت؛ یعنی دوبرابر مقدار فعلی.
او اضافه کرد: از این مقدار فعلی، حدود ۱۸۰ میلیون مترمکعب باید برای تامین آب شرب شهر تبریز رهاسازی شود، همچنین برای آب شرب برخی شهرهای مسیر نیز تامین آب شرب ضروری است، کنار شرب حق‌آبه‌ای هم باید برای کشاورزی در همان منطقه تخصیص داده شود. رودخانه‌های زرینه‌رود و سیمینه‌رود رودخانه‌های اصلی تامین‌کننده دریاچه هستند، اما امسال آنها نیز وضعیت بحرانی دارند.
معاون محیط‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: اکنون تمام جلساتی که در استانداری آذربایجان غربی و ستاد ملی سازگاری با کم‌آبی برگزار می‌شود، صرفا برای تامین آب شرب است، بنابراین قطعا در تابستان امسال، آبی به‌عنوان حق‌آبه برای دریاچه ارومیه اختصاص نخواهد یافت. وی درباره اصلاح الگوی کشت در حوضه آبریز ارومیه نیز توضیح داد: برای رسیدن به این هدف دو کار باید به‌طور همزمان و موازی انجام شود؛ اصلاح الگوی کشت جزو وظایف وزارت جهاد کشاورزی است، اما در مرحله اجرا، همکاری تنگاتنگ وزارت نیرو نیز ضروری است تا این فرآیند به نتیجه برسد. این نوع اقدامات «نرم‌افزاری» هستند؛ به این معنا که نیازمند آموزش، تسهیلات، تجهیزات در باغات، مزارع و نظارت دقیق است تا اجرای الگوی کشت تحقق یابد.
لاهیجان‌زاده افزود: اما بخش دوم جنبه حاکمیتی دارد و مرتبط با مباحث آب است، مثلا در بازدیدی که ما اواخر پاییز یا اوایل زمستان انجام دادیم، مشاهده کردیم بسیاری از سردهنه‌ها باز بودند، در حالی که این سردهنه‌ها در چارچوب پروژه احیای دریاچه ارومیه احداث شده‌اند تا در فصول غیرکشاورزی، هیچ آبی به‌سمت اراضی زراعی هدایت نشود و همه آب رودخانه به دریاچه برسد اما متاسفانه مشاهده کردیم که اغلب این سردهنه‌ها باز بودند. وی بیان کرد: این موضوع را با استاندار محترم در میان گذاشتیم، ایشان در نیمه دوم سال گذشته با حکم دکتر عارف به‌عنوان دبیر ستاد احیای دریاچه منصوب شده بودند و نقش ملی در این زمینه دارند، چرا که باید سه استان (کردستان، آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی) را پوشش دهند. پس از ارائه گزارش وضعیت خوشبختانه ورود خوبی داشتند و با کمک یگان ویژه و شورای تامین، ظرف چند روز تمامی سردهنه‌ها را مسدود کردند که این موضوع باعث شد مقداری آب وارد دریاچه شود.
معاون محیط‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: همچنین رهاسازی از سد کانی‌سیب و تونل احداث‌شده به سمت دریاچه در مقاطعی با دبی ۱۶ مترمکعب بر ثانیه و در ماه‌های اخیر تا ۳۵ مترمکعب بر ثانیه انجام شده است. بخشی از حجم کنونی ۱.۵ میلیارد مترمکعبی دریاچه حاصل همین ورودی از کانی‌سیب است اما متاسفانه از سایر سدهای احداث‌شده روی زرینه‌رود آب قابل‌توجهی دریافت نشده است.
لاهیجان‌زاده تاکید کرد: بخش سوم کار به ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه مربوط می‌شود، این ستاد باید بتواند از طریق سازمان برنامه و بودجه، ردیف اعتباری مشخصی برای این پروژه‌ها تامین کند. تا سال ۱۴۰۰ اعتبارات نسبتا مناسبی به این پروژه‌ها اختصاص داده می‌شد اما از آن سال به بعد عملا اعتباری تخصیص داده نشده است و فقط در حد ۲۰۰ میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته‌اند که پاسخگوی نیاز پروژه‌ها نیست. اکنون پروژه تصفیه‌خانه تبریز اجرا شده است اما خط لوله آن به دریاچه متصل نیست و این باعث می‌شود سالانه حدود ۱۲۰ میلیون مترمکعب آب تصفیه‌شده وارد دریاچه نشود. این پروژه‌ها باقی‌مانده از قبل هستند و علاوه‌برآن، باید به پروژه‌های کشاورزی پایدار نیز پرداخت.
وی با تاکید بر کشاورزی پایدار گفت: در این زمینه پروژه‌ای با همکاری UNDP داریم که امروز هم تفاهم‌نامه‌ای در همین زمینه امضا شد. فعلا این پروژه‌ها فقط در حد چند روستای محدود در حال اجراست و بیشتر جنبه پایلوت دارد تا نشان دهیم که کشاورزی پایدار و معیشت جایگزین قابل اجراست، در زمان حاضر روی ۵۶ روستا کار می‌شود. وزارت جهاد کشاورزی باید از این تجربه استفاده و آن را در صدها روستای دیگر نیز پیاده کند، تا زمانی که این اتفاق نیفتد نمی‌توان انتظار داشت که در بحث کشاورزی، موفقیت ملموسی حاصل شود.