آگاه: آشکارا شاهد آن هستیم که در عرصه بینالمللی جز زور عریان چیزی واقعیت بیرونی ندارد و اکنون پرسش اصلی این است که جدای از پاسخ نظامی و پیگیریهای دیپلماتیک، مفهوم حقوق بینالملل تا چه میزان میتواند به اعاده حقوق کشورهای جنوب بپردازد و یا اینکه حقوق بینالملل و نهادهای وابسته به آن صرفاً نوعی ابزار تنبیهی در دست قدرتهای بزرگ برای پیگیری منافع خود علیه کشورهای جنوب است؟
آیا کشورهای جنوب در واقعیت میتوانند از طریق پیگیریهای حقوقی به اعاده حقوق خود بپردازند؟ حمله اخیر اسرائیل به عنوان نقض فاحش اصول بنیادین حقوق بینالملل، حاوی پیامهایی حقوقی و انتظار ایفای نقش از سوی نهادهای حقوقی بینالمللی است که باید پاسخی برای آنها یافت: ۱. نقض حاکمیت ملی و تمامیت ارضی: ماده ۲ (بند ۴) منشور سازمان ملل متحد بهصراحت استفاده از زور علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی هر کشوری را ممنوع کرده است. حمله به ایران بدون مجوز شورای امنیت یا استناد به دفاع مشروع معتبر، مصداق بارز تجاوز تحت قطعنامه ۳۳۱۴ مجمع عمومی سازمان ملل (۱۹۷۴) است. کنوانسیون مونتهویدئو (۱۹۳۳) نیز حاکمیت دولتها بر قلمرو خود را به رسمیت میشناسد و هرگونه تعرض به آن را غیرقانونی میداند. ۲. تخطی از قواعد بشردوستانه بینالمللی: هدف قراردادن غیرنظامیان و تأسیسات غیرنظامی (مانند سایتهای هستهای تحت نظارت آژانس بینالمللی انرژی اتمی)، نقض اصل تمایز (Distinction) در پروتکل الحاقی اول به کنوانسیونهای ژنو (۱۹۷۷) است. همچنین، ترور فرماندهان نظامی خارج از صحنه نبرد فعال میتواند تحت عنوان قتلهای فراقضایی (Extrajudicial Killings) مورد پیگرد قرار گیرد.
۳. تضعیف نظم حقوقی بینالمللی: این حمله قاعده آمره (Jus Cogens) منع توسل به زور را نقض کرده و جامعه بینالمللی موظف است با محکومیت قاطع، از تبدیل چنین اقداماتی به رویه جلوگیری کند. دیوان بینالمللی دادگستری (ICJ) در رأی ۱۹۸۶ نیکاراگوئه علیه آمریکا تأکید کرد که استفاده از زور تنها در موارد دفاع مشروع یا با مجوز شورای امنیت مجاز است. ۴. حق دفاع مشروع ایران: بر اساس ماده ۵۱ منشور ملل متحد، ایران حق ذاتی دارد پاسخ متناسبی به این حمله مسلحانه دهد، مشروط به رعایت اصول ضرورت و تناسب و گزارش به شورای امنیت. ۵. مسئولیت جامعه بینالمللی: شورای امنیت موظف است طبق فصل هفتم منشور، این حمله را تهدیدی علیه صلح جهانی تشخیص دهد و اقدامات قهری (مانند تحریم) علیه متجاوز اتخاذ کند. همچنین، سکوت نهادهای بینالمللی میتواند به ترویج فرهنگ مصونیت از مجازات بینجامد، همانگونه که در محکومیتهای کشورهایی مانند روسیه، عربستان سعودی، و اندونزی اشاره شده است. این حمله و اقدامات اخیر اسرائیل در کشورهای منطقه نهتنها یک جنایت علیه ایران و منطقه، بلکه حمله به ساختار حقوق بینالملل است. جامعه جهانی باید با اجرای مکانیسمهای موجود (مانند دیوان کیفری بینالمللی) از تشدید بیقانونی در نظام بینالمللی جلوگیری کند، در غیر این صورت ما به وضعیت آنارشیکی تداوم خواهیم بخشید که زیادهخواهیهای یک رژیم سوگلی برای قدرتهای بزرگ در منطقهای متمدن ایجاد کرده است که خاستگاه و قلب تمدن بشری است. این جنگ، شوریدن وحشیگری علیه تمدن است. این جنگ در تداوم نسلکشی غزه، نهتنها منطقه بلکه دستاوردها یا حداقل شعارهای متمدنانه بشر معاصر در این دویست سال اخیر را به سخره گرفته و بازگشتی به بربریت است.
۲۵ خرداد ۱۴۰۴ - ۱۲:۰۶
کد خبر: ۱۳٬۷۵۲
مهدی فدایی مهربانی، دانشیار علوم سیاسی دانشگاه تهران : به عنوان یک عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران، حمله اخیر اسرائیل به خاک وطنم ایران را بهشدت محکوم میکنم و خواستار پاسخ قاطع به این جنایات هستم.

نظر شما