آگاه: بارها از رخسار ترک‌خورده خراسان جنوبی گفتیم و گفتند، اما گویا فریاد خشکسالی به گوش پایتخت‌نشینان نرسیده تا با تزریق اعتبار به طرح‌های بر زمین‌مانده انتقال آب، حیات را در رگ‌های کویر جاری سازند. این نقطه مرزی بیش از دو دهه می‌شود که با کمبود باران‌های الهی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. تا چندی‌پیش پایان این تراژدی به خشک‌شدن قنوات، مهاجرت زنبورستان‌ها و مهاجرت روستاها ختم می‌شد، اما حالا خبرهای ناخوشی را صادر می‌کند.
این روزها نه‌تنها درختان کویر آب استغاثه می‌کنند، بلکه عطش لب‌های ترک‌خورده کویر در تب بالای استان بیشتر از گذشته احساس می‌شود. خورشید بی‌رحمانه می‌تابد، قنات‌ها یکی‌یکی فرومی‌ریزند، سدها خالی‌اند و روستاها آرام‌آرام از نقشه محو می‌شوند. خشکسالی دیگر واژه‌ای آماری نیست، بلکه واقعیتی است که کویر هر روز با آن زندگی می‌کند.
براساس برخی گزارش‌ها، سند سازگاری با کم‌آبی خراسان جنوبی سال ۱۳۹۸ در نشست شورای عالی آب کشور تصویب و با یک سال تاخیر یعنی از سال ۱۳۹۹ اجرایی شد، براساس این سند باید تا سال ۱۴۰۶ در مجموع ۱۷۵.۹ میلیون مترمکعب به صورت تجمعی در مصرف آب صرفه‌جویی شود.
از این میزان، ۱۶۴ میلیون مترمکعب در بخش کشاورزی، ۹.۵ میلیون مترمکعب در بخش شرب، ۱.۵ میلیون مترمکعب در بخش صنعت و ۰.۹ میلیون مترمکعب در بخش فضای سبز است که بنا بر اعلام مسئولان مربوطه این طرح اکنون از برنامه سالانه عقب است. آمار مسئولان هم گواه این است که تنها ۰.۹۹درصد از مساحت استان در وضعیت نرمال قرار دارد. در بشرویه ۹۷.۸۱درصد مساحت دچار خشکسالی شدید و در خوسف هم ۸۵.۸درصد خشکسالی بسیار شدید گزارش شده است. علاوه بر این خالی بودن ۸۲درصد از ظرفیت سدهای مخزنی خراسان جنوبی، خود زنگ خطری برای این دیار مرزی است که بر اهمیت صرفه‌جویی هر چه بیشتر آب می‌افزاید.
خالی‌بودن ۸۲درصد از ظرفیت سدها
مدیرعامل شرکت آب منطقه خراسان جنوبی، از خالی‌بودن ۸۲درصد از ظرفیت سدهای مخزنی استان خبر داد و افزود: حجم کل سدهای مخزنی استان ۷۵میلیون مترمکعب بوده که در حال حاضر ۱۳ میلیون و ۳۰۰ هزار مترمکعب آب در سدهای استان ذخیره است.
عباس سارانی با بیان اینکه این میزان آب ذخیره شده، معادل ۱۸درصد از حجم کل سدهای مخزنی استان است، ادامه داد: ۸۲درصد از ظرفیت سدهای مخزنی استان خالی از آب است. وی این موضوع نشان‌دهنده این است که بارندگی‌ها در استان کم بوده و رواناب در استان جاری نشده و درنتیجه سدها به‌طور مناسب آبگیری نشده‌اند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه خراسان جنوبی عنوان کرد: سد نهرین که بخشی از آب شرب شهر طبس را تامین می‌کند، در حال حاضر کمتر از یک میلیون مترمکعب آب دارد. سارانی ادامه داد: باتوجه‌به اینکه در فصل گرم سال قرار داریم، مدیریت مصرف آب در این شهر از سوی شهروندان موردانتظار است. وی با بیان اینکه رودخانه‌های استان اکثرا فصلی هستند و در استان آب سطحی نداریم، افزود: بیش از ۹۵درصد از آب استان از طریق منابع زیرزمینی تامین می‌شود و آب‌های سطحی در این زمینه سهم ناچیزی دارند.
میانگین افت آب‌های زیرزمینی به ۲۲ سانتی‌متر رسید
مدیرعامل شرکت آب منطقه خراسان جنوبی، با اشاره به وضعیت منابع آبی خراسان جنوبی گفت: میانگین افت سطح آب‌های زیرزمینی در سال آبی گذشته به ۲۲ سانتی‌متر رسیده است. بنا به گفته سارانی، در این میان دشت سده با افت ۷۵ سانتی‌متری بیشترین کاهش را تجربه کرده است. وی با اشاره به وضعیت دشت‌های استان، بیان کرد: از مجموع ۳۵ دشت استان، ۱۴ دشت در وضعیت ممنوعه بحرانی، ۱۲ دشت ممنوعه و ۹ دشت فاقد تخصیص قرار دارند.
سارانی با بیان اینکه میزان وابستگی استان به منابع آب زیرزمینی ۹۵درصد است، افزود: میزان مصرف آب در بخش کشاورزی ۸۸ درصد، در شرب ۹درصد و سه‌درصد در صنعت است. مدیرعامل شرکت آب منطقه خراسان جنوبی اظهار کرد: همچنین کسری مخزن استان در سال آبی گذشته به ۱۲۷ میلیون مترمکعب رسیده که بیشترین آن مربوط به دشت بشرویه است. وی بیان کرد: میزان بارندگی‌ها از ابتدای سال آبی جاری نسبت به درازمدت ۴۰درصد کاهش و نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۹درصد کاهش داشته است.
تنش آبی در روستاها
مدیرعامل شرکت آب‌وفاضلاب خراسان جنوبی هم در گفت‌وگو با خبرگزاری «مهر»، با اشاره به گرمای هوای اخیر بیان کرد: هشت شهر استان در وضعیت تنش آبی به سر می‌برد که با اقدامات ضربتی اعم از حفر چاه‌های جدید، مشکل آب شهری به‌ویژه در بیرجند رفع شد. حسین توکلی خواستار صرفه‌جویی هر چه بیشتر مصرف آب از سوی شهروندان شد و افزود: اگر هر شهروندی به میزان ۱۴۰ لیتر آب در شبانه‌روز مصرف کند، با کمبود مواجه نخواهیم شد؛ اما مصرف بالاتر از این را کنترل خواهیم کرد. وی با بیان اینکه در نقاط روستایی باتوجه‌به جمعیت شناور در تعطیلات، در وضعیت تنش یا کمبود آب در برخی نقاط مواجه هستیم گفت: باتوجه‌به کاهش شدید آب چشمه‌ها و قنوات، در بخشی از آبیاری درختان هم از آب شرب استفاده می‌شود.
مدیرعامل شرکت آب‌وفاضلاب خراسان جنوبی بیان کرد: باتوجه‌به توسعه شهری در راستای نهضت ملی مسکن، ممکن است در آینده و درازمدت با چالش‌های آبی و کمبود منابع آبی روبه‌رو شویم.
حسین توکلی با بیان اینکه از نظر تامین، آب بهتر است ساخت‌های ویلایی به سمت آپارتمان‌سازی سوق پیدا کند، ادامه داد: در آینده برای تامین آب طبس با مشکل روبه‌رو خواهیم شد و در شهر قائن هم منبع تامین آب مطمئنی وجود ندارد و در حال حاضر ۲۸ پیمانکار تامین زیرساخت آبی در حوزه مسکن ملی استان فعال هستند.
مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی هم چندی‌پیش در جمع رسانه‌ها، بیان کرد: خشکسالی از مرحله هواشناسی آغاز می‌شود و پس از عبور از فازهای هیدرولوژیکی و کشاورزی، به مرحله اجتماعی می‌رسد که اکنون بسیاری از مناطق استان با آن مواجه هستند. جواد نخعی ادامه داد: تنها ۰.۹۹درصد از مساحت استان در وضعیت نرمال قرار دارد. در بشرویه ۹۷.۸۱درصد مساحت دچار خشکسالی شدید و در خوسف نیز ۸۵.۸درصد خشکسالی بسیار شدید گزارش شده است. وی بیان کرد: از ابتدای مهر سال گذشته تاکنون تنها ۷۰.۹ میلی‌متر بارش در ایستگاه‌های مراکز شهرستان‌های خراسان جنوبی ثبت شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۴درصد و در مقایسه با دوره بلندمدت ۴۳درصد کاهش داشته است.
نخعی اظهار کرد: در شهرستان‌های نهبندان، فردوس و طبس به ترتیب ۵۲، ۵۹ و۶۲درصد کاهش بارندگی نسبت به دوره بلندمدت مشاهده شده است.
زخم فرسایش بادی بر تن کویر
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی هم چندی‌پیش در جمع رسانه‌ها گفت: در حال حاضر ۳۶درصد عرصه‌های طبیعی استان تحت عنوان اراضی بیابانی و حدود ۵۰درصد تحت‌عنوان مراتع کمتراکم بیابانی دسته‌بندی می‌شوند. علیرضا نصرآبادی با بیان اینکه ۴.۸ میلیون هکتار از اراضی استان تحت تاثیر فرسایش بادی هستند گفت: از این میزان، ۲.۱ میلیون هکتار به‌عنوان کانون بحرانی فرسایش بادی شناسایی شده‌اند که در تمام شهرستان‌ها پراکنده هستند.
به گفته وی، فرسایش بادی سالانه خساراتی بالغ بر ۸۴۵ میلیارد ریال به زیرساخت‌ها، اراضی کشاورزی، مناطق مسکونی و صنعتی وارد می‌کنند. نصرآبادی با اشاره به پدیده گردوغبار در استان گفت: ذرات معلق گردوغبار می‌توانند تا ارتفاع ۶ کیلومتر بالا رفته و تا فاصله ۶ هزار کیلومتر جابه‌جا شوند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی ادامه داد: این امر موجب کاهش دید، کاهش تولیدات کشاورزی تا ۳۰درصد و افزایش بیماری‌های تنفسی مانند آسم، مننژیت و بیماری‌های ویروسی می‌شود. وی با اشاره به راهکارهای مقابله با گردوغبار، افزود: مدیریت صحیح منابع آب‌وخاک، احیای پوشش گیاهی، ایجاد کمربندهای سبز شهری، توسعه زیرساخت‌های بهداشتی، اجرای طرح‌های بیولوژیکی، افزایش آگاهی عمومی و استفاده از دانش بومی، از مهم‌ترین روش‌های مقابله با این پدیده است. باتوجه‌به شرایط پیش رو به‌نظر می‌رسد باید در اجرای طرح تامین و انتقال آب از دریای عمان و خلیج‌فارس به فلات مرکزی ایران بیش از این تسریع شود. علاوه بر این شهروندان با صرفه‌جویی در آب، استان را در شرایط بهتری به لحاظ میزان آبی قرار دهند.
نظر شما