آگاه: تجربه کشورهای مختلف نشان داده هر ملتی که مصرفش فراتر از تولید داخلی باشد، دیر یا زود با یکی از سه سرنوشت مواجه میشود: وابستگی مالی و سیاسی به غرب، بحران ارزی و فروپاشی اجتماعی یا سرکوب شدید داخلی برای مهار نارضایتی معیشتی. ایران با وجود تحریمهای بیسابقه تاکنون از این سرنوشتها عبور کرده است؛ اما این وضعیت پایدار نخواهد ماند اگر الگوی مصرف تغییر نکند. حتی رشد اقتصادی بالا نیز نمیتواند پاسخگوی تقاضای بیحد و مرز مصرفی باشد که رسانههای بیگانه و شبکههای اجتماعی روزانه تولید میکنند.
در نگاه قرآنی، مسرف کسی است که هم درون و هم بیرون خود را در معرض تهدید قرار میدهد. درون او حساسیت نسبت به نعمت از دست میرود و به قساوت قلب میانجامد؛ بیرون او نیز در برابر دشمن آسیبپذیر میشود و عدالت اجتماعی فرو میریزد. در سوره شعراء، آیات ۱۵۱ و ۱۵۲، خداوند قوم عاد را به سبب اسراف و فساد تهدید به نابودی میکند: «وَلَا تُطِیعُوا أَمْرَ الْمُسْرِفِینَ * الَّذِینَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ وَلَا یُصْلِحُونَ»؛ از فرمان اسرافکنندگان پیروی نکنید، آنان که در زمین فساد میکنند و اصلاح نمیکنند. این بیان قرآنی نشان میدهد که اسراف، زمینهساز فساد و نفوذ دشمن است و عدالت اجتماعی را برهم میزند.
بنابراین اسراف یک تهدید امنیتی است که پیش از خالی کردن جیب فرد، سرمایه اجتماعی جامعه را تاراج میکند. این پدیده عدالت را برهم میزند، فاصله طبقاتی را تشدید میکند و شرایط را برای نفوذ بیگانه فراهم میآورد.
سبک زندگی اسلامی در برابر این تهدید، بر سه رکن استوار است: کفاف، قناعت و تبدیل منابع صرفهجوییشده به سرمایهگذاری مولد. در این مدل، مصرف کمتر به معنای زندگی کمرنگ نیست؛ بلکه زندگی پربار و مستقل است. تجربه زیستی امام علی(ع) نشان میدهد که میتوان ساده زیست و در عین حال قدرتمند بود؛ عدالت را در پهنهای وسیع اجرا کرد، بیآنکه گرفتار تجمل شد. این الگو نه تنها یک توصیه اخلاقی، بلکه یک راهبرد دفاعی و مقاومتی است که میتواند جامعه را در برابر فشارهای اقتصادی و فرهنگی مصونسازد.
تحقق چنین الگویی نیازمند سیاستگذاری هوشمندانه است. باید مالیات تصاعدی بر کالاهای لوکس وضع شود و یارانهها تنها به کالاهای اساسی و نیازهای فرهنگی اختصاص یابد. رسانهها باید هنر کممصرفی را ترویج کنند و قهرمانان داستانها و سریالها به جای مصرفکنندگان حرفهای، الگوهای مسئولیتپذیر باشند. چالشهای اجتماعی و فرهنگی میتوانند قناعت را به یک ارزش عمومی بدل کنند و نخبگان با سادهزیستی و شفافیت مصرف، سرمایه نمادین جامعه شوند. آموزش نیز باید از دبستان تا دانشگاه به مدیریت مصرف بپردازد و رشتههای میانرشتهای در حوزه اقتصاد مقاومتی و سبک زندگی ایجاد شود تا نسل آینده با این نگاه پرورش یابد.
پیام سخن آنکه اسراف همان نرمافزار تحریمهای سختافزاری است. اگر بتوانیم این نرمافزار را خاموش کنیم، نیمی از اثر تحریمها از بین میرود. قناعت نباید یک ژست اخلاقی تلقی شود، بلکه باید به یک استراتژی امنیتی تبدیل گردد.
در این راه، هر ایرانی یک سرباز جنگ اقتصادی است و هر تصمیم خرید، یک عملیات روانی علیه دشمن. تنها در این صورت است که ایران میتواند نهتنها از بحران عبور کند، بلکه الگویی نوین برای جهان خسته از مصرفگرایی ارائه دهد؛ الگویی که در آن کم زیباست و قناعت قدرت است.
۲۱ آبان ۱۴۰۴ - ۲۳:۱۱
کد خبر: ۱۷٬۹۲۴
در سالهای اخیر، مفهوم «سبک زندگی» از یک بحث جامعهشناختی صرف فراتر رفته و به یک متغیر ژئوپلیتیک بدل شده است. غرب با صدور الگوی مصرفگرای خود، تنها کالا نمیفروشد؛ بلکه نیاز میآفریند. نیازی که اگر در جامعهای نهادینه شود، فرهنگ، اقتصاد و حتی امنیت ملی آن جامعه را به گروگان میگیرد. در این چارچوب، اسراف دیگر یک رذیله اخلاقی ساده نیست؛ بلکه یک آسیبپذیری راهبردی است که دشمن بر مبنای آن جنگ اقتصادی و روانی خود را طراحی میکند.
نظر شما