آگاه:۱. فرمان آفند فرهنگی، همچنان در صدر توصیههای رهبر انقلاب به رسانهها قرار دارد. با وجود تاکیدهای مکرر، همچنان رسانههای رسمی نظام، فاصله چشمگیری با جایگاه آفندی و تهاجمی دارند. در بادی امر باید برای رسانه مفهوم و اهمیت آفند فرهنگی روشن شود. «حفظ موقعیت آفندی در فرهنگ» یعنی داشتن ابتکار، ساخت روایت اول و توان تعیین دستور گفتوگو در حوزه فرهنگ و رسانه و این موارد فاصلهای جدی با تلاش برای دفاع از هویت یا واکنش به دیگریهای هویتی دارد. «موقعیت آفندی» در عرصه فرهنگ یعنی دست برتر و نخستین در تولید معنا و نماد، توان هدایت قالبهای تفسیری، شکلدهی به سبکهای ادراک مخاطب و تسلط بر قواعد بازی فرهنگی. برخلاف موقعیت پدافندی که صرفا از ارزشها و هویت موجود دفاع میکند، آفند فرهنگی خواهان تعیین میدان بازی، فتح افکار عمومی و ایجاد هژمونی نمادین است.
۲. اما چرا موقعیت آفندی تا این حد اهمیت دارد؟! در جهان روایتها، هرکه روایت اول را بسازد، معیار قضاوتها را شکل میدهد؛ و تلاش باقی بازیگران صحنه، حتی قادر به تغییر نیمی از قالبهای اولیه، نیست. پس تعیین دستور رسانهای و اول شنیدهشدن، نخستین ویژگی موقعیت آفندی است. نفوذ نمادین در تولید تصاویر، اسطورهها و سبکهای زندگی، میتواند رفتارها و هنجارها را در بلندمدت تغییر بدهد. از سویی، کارت برتر در دیپلماسی فرهنگی و ارتباطات بینالمللی، ایجاد جذابیت به جای اجبار است، همان نیروی پرنفوذی که از آن به قدرت نرم تعبیر کردهاند و غایت مطلوب این مسیر، همان دغدغه این روزهای کشور است، یعنی ایجاد سرمایه فرهنگی و اجتماعی که بستر مقاومت و پایداری راهبردی را فراهم میکند.
۳. اما مگر قرار گرفتن در موضع پدافندی فرهنگ، چه معایب و خطرهایی دارد که پیوسته تنذیر میشود؟! وقتی رسانه رسمی دائما واکنش نشان میدهد، فضای رسانهای و مفاهیم کلیدی همواره به دست دیگری تعیین میشود و او همیشه در حالت پاسخ است. رفتار دفاعی مستمر تصویر یک مدافع ناامید را القا میکند و بهمرور مخاطب را خسته میکند. دفاع دائمی، تمام منابع را صرف مهار بحران میکند و خودش بحران نو میآفریند و فرصت سرمایهگذاری در تولید خلاق و بلندمدت را میسوزاند. رسانه پدافندی حتی اگر درست بگوید، گفتاری در چارچوب ساختهشده توسط دیگری تفسیر میشود و پیشاپیش از اعتبار و تاثیرش کاسته میشود. ماندن در سنگر دفاع و تداوم اقدامات واکنشی میتواند موجب تشدید حملات فرهنگی دشمن یا رسانههای رقیب شود و امید رسیدن به موضع برتر را به ناامیدی بکشاند. در واقع، پیوسته در موقعیت پدافند ماندن، مانع ایجاد هژمونی فرهنگی میشود؛ رسانه اگر فقط دفاع کند، نمیتواند موقعیت دقیق برتری را بهدست آورد.
۴. برای پیدا کردن نقطه دقیق آفند باید بر موضع و موضوعات آغاز و تداوم جنگ اشراف پیدا کرد. البته تغییر فرهنگی، تدریجی و ساختاری است، نه همچون مبارزه نظامی یا سیاسی، ناگهانی یا مقطعی. این دید به فهم تفاوت بین حمله مستقیم و کار فرهنگی بلندمدت کمک میکند. اما مهمترین و تعیینکنندهترین نکته آن است که برای برتری در نبرد، باید بافتار معرفتی خودساخته و غیرتقلیدی داشت. بازی مطابق قواعد دشمن، نتیجهای جز شکست ندارد؛ زیرا طراح اولیه نقشه به یقین، بیشتر و بهتر از تقلیدکنندگان، راه و رسم نقشهاش را میشناسد. کنترل و تغییر جهت در تفوق فرهنگی تنها از این طریق میسور است و تنها اینچنین میتوان دور برد را از رقیب گرفت. تا زمانی که رسانه ما به ذخایر معرفتی و نوابغ خلاق برای طراحی نقشه تهاجمی خودش رجوع نداشته باشد، چارهای جز بازی در زمین دشمن ندارد؛ بازیای که پایان آن بارها و بارها روشن شده است.
۲۰ آذر ۱۴۰۴ - ۱۶:۴۴
کد خبر: ۱۸٬۷۲۴
نظر شما