آگاه: او در ایام بزنگاه انتخابات، توجه به برنامه هفتم توسعه و سند چشم‌انداز را مهم‌ترین برنامه عنوان می‌کرد و می‌گفت: این برنامه‌ها را دقیق اجرا کنیم، دیگر نیازی نداریم شعار یا برنامه جدیدی ارائه دهیم. در حوزه سیاست خارجی هم به اصل «عزت، حکمت و مصلحت» تاکید می‌کرد. اکنون که یک سال از تشکیل دولت پزشکیان می‌گذرد، می‌توان تحلیلی از عملکرد قوه مجریه در حوزه سیاست خارجی داشت. پزشکیان به دنبال چه بود و تا به امروز چه گام‌های اساسی را در حوزه دیپلماسی برداشته است؟
جنگ ۱۲ روزه و تعامل میان میدان و دیپلماسی
پزشکیان از دوره «پسا انتخابات» تا به امروز یک پیوند مبارکی بین «میدان» و «دیپلماسی» برقرار کرده است که نماد آن به‌وضوح در عملیات طوفانی وعده صادق۳ و پاسخ محکم و سخت به دشمن متجاوز مشاهده شد.
هم نیروهای مسلح در اتاق جنگ از کیان جمهوری اسلامی ایران پاسداری می‌کردند و هم سیدعباس عراقچی در مقام وزیر امور خارجه، با سفرها و رایزنی‌هایی که انجام می‌داد، با زبانِ دیپلماسی با همتایانش در منطقه و حتی اروپایی‌ها از دفاع مشروع کشورمان سخن می‌گفت و آن را حق مسلم و قانونی ایران می‌دانست.
مجید نصیرپور، نماینده مردم سراب و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در این باره می‌گوید: ما برای اداره کشور به شکل مطلوب ناگزیر از حضور موثر در تمام عرصه‌ها هستیم، همان‌طور که همگان نیروهای نظامی ما را به عنوان یک عامل بازدارنده تصدیق می‌کنند، طبیعتا بسیاری از موضوعات در عرصه‌های بین‌المللی باید پیگیری و مذاکره شود و در این مدت ما شاهد هماهنگی کامل میان میدان و دیپلماسی بودیم که هر دو در جهت اهداف و منافع ملی کشور گام برداشتند. وی تاکید کرد: باتوجه‌به مجموعه شرایط کشور حتما دستگاه دیپلماسی و دولت ما با هماهنگی با میدان و با مجموعه حاکمیت و شورای عالی امنیت ملی تقسیم کار انجام می‌دهند و دستگاه دیپلماسی ما هم با اقتدار کار را جلو می‌برد.
دولتی‌ها نیز نتایج همکاری نیروهای مسلح با دیپلمات‌ها را مثبت ارزیابی می‌کنند. در همین راستا سکان‌دار دستگاه دیپلماسی در جریان بازدید رئیس‌جمهور از وزارت امور خارجه، به پیوند خجسته‌ای که بین دیپلماسی و میدان در عصرِ وفاق برقرار شد، اشاره کرد و گفت: همان‌طور که نیروهای مسلح با تمام قوا از کشور دفاع کردند، دیپلمات‌های ما نیز از حقانیت، مظلومیت و مشروعیت ایران در دفاع از خود با قدرت دفاع کردند و عملکرد دولت نیز در این میان کم‌نظیر بود. اما یک سوال که ممکن است در یک‌سالگی دولت پزشکیان مطرح شود این است که «اگر رقیب او در بزنگاه انتخابات رأی ملت را کسب می‌کرد، سایه جنگ از ایران برداشته می‌شد؟».
برخی کارشناسان بر این باور هستند که این جنگ، جنگی نبود که دولت به آن دامن زده باشد؛ این جنگی بود که اتفاقا به دلیل سیاست‌های دولت که به سمت حل مسئله هسته‌ای از طریق گفت‌وگو می‌رفت، اتفاق افتاد. چون نتانیاهو و اسرائیل صددرصد مخالف راه‌حل‌های دیپلماتیک برای مسئله هسته‌ای ایران بودند و توانستند بر ذهن ترامپ سوار شوند و با اطلاعات فریبنده مجوز جنگ را بگیرند. براین‌اساس، مشکل دشمن «ایرانِ قوی» است و برای او فرقی نمی‌کند مسعود پزشکیان یا سعید جلیلی بر کرسی ریاست‌جمهوری ایران نشسته باشند؛ می‌خواهند تیشه به ریشه ایران مستقل بزنند، بنابراین باید مراقب باشیم تا در تور تحلیل‌های رسانه‌های فارسی‌زبان و معاندان گیر نکنیم. یکی دیگر از اقدامات پزشکیان در عرصه سیاست خارجی، آغاز مذاکرات ایران و آمریکا بود؛ دولت بنا به درخواست آمریکا، مذاکرات غیرمستقیم را از سر گرفت، اما این طرف مقابل بود که میز مذاکره را در
۲۳ خرداد منفجر کرد و از آن زمان این پرسش ذهن بخشی از افکار عمومی جامعه را به خود درگیر کرد که آیا مجددا ایران پای میز مذاکره بر می‌گردد؟
رئیس دستگاه اجرا در گفت‌وگویی با تاکر کارلسون، خبرنگار آمریکایی، مواضع کشورمان در خصوص همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، جنگ اخیر با رژیم صهیونیستی و شرایط ایران برای ازسرگیری احتمال مذاکرات با آمریکا را تشریح کرد و با تاکید بر اینکه ما با مذاکره مشکلی نداریم، اما فجایعی که رژیم صهیونیستی در منطقه و کشور ما رقم زده وضعیت را بحرانی کرده است، گفت: امیدواریم پس از عبور از این بحران، باز بتوان به میز مذاکره بازگشت، البته این نیازمند یک شرط است: اعتماد به روند گفت‌وگو. نباید در میانه گفت‌وگو، مجددا به رژیم صهیونیستی اجازه حمله داده شود و آتش جنگ آغاز شود. از سوی دیگر اخیرا تغییر و تحولی در دبیری «شعام» صورت گرفت و علی لاریجانی با حکم پزشکیان، دبیر شورای عالی امنیت ملی شد. برخی تحلیل‌ها حاکی از آن است که از این به بعد نقش دبیرخانه و شخص لاریجانی در موضوع پرونده هسته‌ای پررنگ‌تر خواهد شد.
دولت چهاردهم و تقویت دیپلماسی همسایگی
اولویت اول در سیاست خارجی ما، تقویت ارتباط با همسایگان است. باید روابط خود را با کشورهای همسایه از جمله ترکیه، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، افغانستان، پاکستان، عراق و کشورهای حوزه خلیج‌فارس تقویت کنیم.
این مطلب را پزشکیان سه مردادماه به عنوان یک دستور شفاهی به وزیر و مدیران وزارت امور خارجه ابلاغ کرد تا بگوید برای او و دولتش ارتباط با همسایگان بسیار اهمیت دارد، ازاین‌رو به‌تازگی به پاکستان رفت تا به مسئولان بلندپایه این کشور بگوید توجه به همسایگان اصل محوری سیاست خارجی ایران است. ضمن آنکه دولت چهاردهم تا به امروز تلاش کرد منافع ملی را در قالب سیاست همسایگی و تعامل متوازن پیگیری کند. سفرهای رئیس‌جمهور به کشورهای دوست و همسایه همچون عراق، قطر، تاجیکستان، جمهوری آذربایجان، عمان و ترکمنستان نماد پیگیری سیاست تقویت و توسعه روابط با کشورهای منطقه و همسایگان است.
همچنین دولت چهاردهم در چارچوب تعامل متوازن با کشورهای روسیه، مصر و حضور در سازمان‌ها و نهادهای منطقه‌ای و بین‌المللی، به دنبال پیگیری چندجانبه‌گرایی و افزایش مناسبات اقتصادی با دیگر کشورهای جهان برآمده است. باتوجه‌به انتظاری که شخص دوم کشور از مدیران وزارت امور خارجه دارد، می‌توان اذعان کرد که «دیپلماسی همسایگی» در دولت چهاردهم با شتاب بیشتری ادامه پیدا خواهد کرد. علی‌اکبر رنجبرزاده در این زمینه به خبرنگار روزنامه «آگاه» گفت: دوری از تقابل و رهاکردن همسایگان و اولویت‌دادن به همکاری و تعامل با آنها، از اصول اساسی دولت چهاردهم است. ایران آمادگی دارد با همه کشورها به جز رژیم صهیونیستی، با حفظ سه اصل عزت، مصلحت و حکمت در ارتباط باشد. وی با بیان اینکه همکاری با جمهوری اسلامی ایران یک فرصت برای تمام کشورهای منطقه و فرامنطقه است، اظهار کرد: تعامل بیشتر با همسایگان در شرایط جنگ نابرابر اقتصادی و تحریم‌های ظالمانه، از اصول بسیار ارزشمند دولت چهاردهم است که در تصمیم‌گیری‌های آینده برای کشور بسیار سودمند خواهد بود.
نماینده مردم اسدآباد در مجلس، با بیان اینکه کشورهای همسایه باید بپذیرند که به هم پیوند خورده و باید حقوق یکدیگر را رعایت کنند، گفت: بر همین اساس دولت در پی آن است که در چارچوب قوانین و مقررات، با همه کشورهای منطقه در تعامل باشد تا مسیر سوءاستفاده فرامنطقه‌ای استکبار جهانی و صهیونیست‌ها بسته شود. رئیس دستگاه اجرایی کشور از یک سو، بر توسعه روابط منطقه‌ای تاکید می‌کند و از سوی دیگر، به دنبال تشکیل اتحاد منطقه‌ای است. او در نخستین سفر خارجی‌اش به عراق به عنوان رئیس‌جمهوری ایران، این ایده را در دیدار با همتای عراقی خود اعلام و در تشریح آن، مواردی همچون حرکت به سمت برداشتن مرزها میان این کشورها مانند تجربه اتحادیه اروپا را بیان کرد.
ایجاد یک اتحادیه منطقه‌ای می‌تواند مرزهای میان کشورها را کم‌رنگ و همکاری‌ها را پررنگ کند و در نهایت نتیجه آن ایجاد صلح و آرامش در منطقه و شکست توطئه‌های استکبار خواهد بود. ایران ۱۲ روز با رژیم منحوس صهیونیستی جنگید و اگر اتحاد منطقه‌ای شکل گیرد، دشمن صهیونیستی نمی‌تواند به‌راحتی در خاورمیانه جولان دهد. به همین جهت سیاست راهبردی دولت، ایجاد اتحاد میان کشورهای منطقه برای عبور از بحران‌های ساختاری و امنیتی خاورمیانه است؛ اتحادی بر مبنای منافع مشترک، گفت‌وگو و همکاری‌های پایدار.
پیامی که غرب دریافت نکرد
هنوز پزشکیان به صورت رسمی ردای ریاست‌جمهوری را برتن نکرده بود که در مقاله‌ای با عنوان «پیام من به جهان جدید» که به زبان انگلیسی در روزنامه تهران‌تایمز منتشر شد، از سیاست‌های خارجی در دولت خود رونمایی کرد و در آن به تبیین رویکرد دولتش در تعامل سازنده با جهان، گسترش روابط با همسایگان و ایجاد تعادل در سیاست خارجی پرداخت. هر چند در توسعه روابط با همسایگان قدم‌های خوبی برداشت، اما غرب پیام او را جدی نگرفت. رئیس‌جمهور ضمن بیان این مطلب در مجمع گفت‌وگوی تهران که در مرکز مطالعات وزارت امور خارجه برگزار شد، با بیان اینکه متاسفانه پیام ما از سوی کشورهای غربی دریافت نشد، گفت: من بر اساس نگاه اعتقادی خودباور دارم که همه انسان‌ها با هم برابرند و ما نیازی به دعوا با یکدیگر نداریم. همه انسان‌ها به‌تصریح قرآن کریم دارای کرامت هستند و ما اگر این را بپذیریم، جایی برای اختلاف و دعوا باقی نمی‌ماند؛ کسانی که دعوا به راه می‌اندازند، از روح شیطانی خود دنباله‌روی می‌کنند.
کارنامه مثبت پزشکیان در سیاست خارجی
اکنون با رصدی که به تحرکات پزشکیان در حوزه سیاست خارجی داشتیم، باید پرسید او در این یک سال به چه اندازه موفق بود و آیا توانست کارنامه قابل‌قبولی از خود ارائه دهد؟
جاوید قربان اوغلی، مدیرکل اسبق آفریقای وزارت خارجه به این پرسش پاسخ می‌دهد و می‌گوید: وزارت امور خارجه به عنوان دستگاه اجرایی دیپلماسی کشور فعالیت می‌کند، اما وظیفه اصلی‌اش «اجرای سیاست‌ها» ست نه «سیاست‌گذاری». این یک تمایز مهم است؛ چون تصمیم‌سازی و سیاست‌گذاری در سطحی بالاتر از وزارت خارجه و در نهادهای کلان‌حاکمیتی شکل می‌گیرد. با این حال تجربه تاریخی جمهوری اسلامی نشان داده است که هر رئیس‌جمهور، بسته به گرایش‌های فکری خود، چیدمان تیم دیپلماسی و میزان تاثیرگذاری‌اش در شوراهای کلان، توانسته جهت‌گیری‌هایی را در سیاست خارجی نمایان سازد.
وی با بیان اینکه اگر از کلیات بگذریم، بنده سیاست خارجی دولت چهاردهم را کلا مثبت می‌بینم، تصریح کرد: هم در جهت همسایگان و هم در جهت سیاست‌های جهانی، آقای پزشکیان در عرصه سیاست خارجی خوب عمل کرده است و تیمی که آقای پزشکیان در سیاست خارجی گذاشت، خوب همراهی کرده‌اند؛ در مجموع کارنامه رئیس‌جمهور در عرصه سیاست خارجی را مثبت ارزیابی می‌کنم.