۲۳ تیر ۱۴۰۴ - ۲۳:۰۳
کد خبر: ۱۴٬۵۶۹

گرفتار اتاق‌های پژواک

مجتبی مشهدی محمد _ دبیر گروه فرهنگ

در دنیای امروز که شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های دیجیتال به بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی ما تبدیل شده‌اند، پدیده‌ای خاموش اما تاثیرگذار در حال شکل‌گیری است: فضای گلخانه‌ای یا همان «اتاق‌های پژواک». این فضاها که در آنها افراد تنها با نظرات و باورهای همسو با خودشان مواجه می‌شوند، نه‌تنها گفت‌وگوهای اجتماعی را محدود می‌کنند، بلکه به تفکر انتقادی، همدلی و حتی دموکراسی آسیب می‌زنند. اما چرا ما در این فضاها گرفتار می‌شویم و چه خطراتی در کمین است؟

آگاه: انسان‌ها به طور طبیعی به دنبال تایید باورهای‌شان هستند. این تمایل روان‌شناختی که به آن «سوگیری تایید» می‌گویند، باعث می‌شود به سمت اخباری گرایش پیدا کنیم که دیدگاه‌هایمان را تقویت می‌کنند و از نظرات متضاد دوری کنیم. وقتی در شبکه‌های اجتماعی فقط صفحاتی را دنبال می‌کنیم که با ما هم‌عقیده‌اند یا گروه‌هایی را انتخاب می‌کنیم که ارزش‌هایمان را تایید می‌کنند، ناخواسته دیواری به دور خود می‌کشیم. این وضعیت با الگوریتم‌های هوشمند پلتفرم‌های دیجیتال تشدید می‌شود. اینستاگرام، توییتر و یوتیوب با تحلیل رفتار ما اعم از لایک‌ها، کامنت‌ها و زمان صرف‌شده روی محتوا، خوراکی از اطلاعات همسو به ما ارائه می‌دهند. نتیجه؟ جهانی که در آن هر آنچه می‌بینیم و می‌شنویم، نسخه‌ای تقویت‌شده از باورهای خودمان است. علاوه بر این حس تعلق به گروهی هم‌فکر و اجتناب از درگیری‌های فکری با دیگران، ما را در این فضا نگه می‌دارد. این اتاق‌های پژواک نه‌تنها راحت‌اند، بلکه به ما احساس هویت و امنیت می‌دهند.
اما این راحتی بهایی سنگین دارد. فضای گلخانه‌ای تفکر انتقادی را تضعیف می‌کند. وقتی فقط با نظرات موافق مواجه هستیم، توانایی‌مان برای تحلیل دیدگاه‌های متفاوت کاهش می‌یابد و به‌مرور ممکن است ذهنمان بسته شود. این فضاها همچنین به قطبی‌سازی اجتماعی دامن می‌زنند. گروه‌های مختلف با باورهای متضاد از هم دورتر می‌شوند و گفت‌وگوی سازنده جای خود را به دشمنی و تعصب می‌دهد. یکی از خطرناک‌ترین پیامدهای چنین امری، گسترش اطلاعات نادرست است. در فضای گلخانه‌ای، چون افراد کمتر انگیزه دارند صحت اطلاعات را بررسی کنند، شایعات و اخبار جعلی به‌سرعت منتشر می‌شوند. برای مثال، فردی که فقط اخبار یک حزب سیاسی خاص را دنبال می‌کند، ممکن است هر انتقادی را «دروغ» یا «حمله» بداند، بدون آنکه فرصتی برای بررسی بی‌طرفانه داشته باشد. این امر می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های غیرمنطقی یا حمایت از سیاست‌های نادرست منجر شود. کاهش همدلی نیز از دیگر تبعات این پدیده است. وقتی با دیدگاه‌های متنوع مواجه نمی‌شویم، توانایی‌ برای درک دیگران کم می‌شود. این انزوای فکری نه‌تنها به روابط انسانی آسیب می‌زند، بلکه می‌تواند به تقویت دیدگاه‌های افراطی منجر شود، زیرا هیچ چالشی برای تعدیل باورها وجود ندارد.
برای رهایی از این اتاق‌های پژواک، باید آگاهانه تلاش کنیم. دنبال‌کردن منابع خبری و افراد با دیدگاه‌های متفاوت، اولین قدم است. این کار به ما کمک می‌کند جهان را از زوایای جدید ببینیم. همچنین، باید از الگوریتم‌های شبکه‌های اجتماعی آگاه باشیم و به طور فعال به دنبال محتوای متنوع بگردیم. تعامل محترمانه با نظرات مخالف (و البته نه معاند) و بررسی صحت اطلاعات پیش از پذیرش آنها، می‌تواند ما را به شهروندانی آگاه‌تر و همدل‌تر تبدیل کند. فضای گلخانه‌ای شاید در کوتاه‌مدت احساس امنیت و تعلق به ما بدهد، اما در بلندمدت ما را از تنوع فکری، گفت‌وگوی سازنده و درک متقابل محروم می‌کند.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.