آگاه: شهید سرلشکر پاسدار محمد باقری در سال ۱۳۳۹ در شهر تهران و در خانوادهای با گرایشهای مذهبی و سیاسی متولد شد. وی برادر کوچکتر شهید «غلامحسین افشردی» معروف به حسن باقری، یکی از استراتژیستهای برجسته نظامی دوران دفاع مقدس و بنیانگذار ساختار اطلاعات رزمی در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. وی در مورد علت تغییر نام خانوادگی از افشردی به باقری گفته: «ماه اول جنگ به اهواز رفتم و در جبهه خوزستان حاضر شدم؛ اخوی به من تذکر دادند که نام من در جبهه برای عدمشناسایی به حسن باقری تغییر کرده است، من سعی کردم با اسم واقعی خود حرکت کنم اما به اندازهای شباهت چهره ما زیاد بود که همه متوجه میشدند ما برادر هستیم؛ درنتیجه من نیز تغییر نام دادم و شدم محمد باقری و به احترام اخوی این اسم برای ما باقی ماند.» تجربه فقدان برادر در جریان جنگ تحمیلی و تاثیرات آن نقش تعیینکنندهای در برایگیری حرفهای و فکری برادر دیگر ایفا کرد و موجب تمرکز عمیقتر وی بر حوزههای نظامی، اطلاعاتی و دفاعی در قالب تلفیق دانش نظری و تجربه میدانی شد.
تحصیلات و تدریس
در واپسین سالهای تحصیل در دبیرستان همزمان با شکوفایی انقلاب اسلامی، شهید باقری در آستانه ورود به مرحلهای تازه از زندگیشاش قرار داشت. با پیروزی انقلاب، او مسیر تحصیلات دانشگاهی را در پیش گرفت و در رشته مهندسی مکانیک دانشگاه پلیتکنیک (دانشگاه صنعتی امیرکبیر کنونی) پذیرفته شد. دوران دانشجوییاش تا فرارسیدن انقلاب فرهنگی ادامه یافت اما در بهار سال ۱۳۵۹، با تعطیلی دانشگاهها به دلیل تحولات فرهنگی و آغاز ناآرامیها در کردستان، مسیر زندگی او دگرگون شد. از تابستان همان سال، باقری به عضویت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درآمد و فعالیتهایش را در آن نهاد آغاز کرد. شهید باقری بعدها تحصیلات خود را تا مقطع دکتری در رشته جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک در دانشگاه تربیتمدرس ادامه داد. او از اعضای هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی بهشمار میرفت و در کنار مسئولیتهای اجرایی به تدریس در دانشگاههای عالی دفاع ملی و تربیتمدرس نیز مشغول بود.
زندگینامه شهید
حوزه مطالعاتی اصلی شهید باقری، جغرافیای سیاسی بود. وی با انتشار مقالات تخصصی و مشارکت در برگزاری همایشهای علمی، سهمی موثر در گسترش این دانش در کشور داشت. افزون بر این، شهید باقری در کنار چهرههایی دیگر از بنیانگذاران انجمن ژئوپلیتیک ایران بهشمار میرفت.
برخی سوابق برجسته کاری وی عبارتاند از:
مسئول اطلاعات لشکرها در جنگ ایران و عراق: باقری در دوران دفاع مقدس مسئولیت اطلاعات عملیات لشکرهای سپاه را بر عهده داشت.
مسئول اطلاعات عملیات نیروی زمینی سپاه و قرارگاه کربلا: نقشی کلیدی در هماهنگی عملیاتهای نظامی داشت.
رئیس اداره اطلاعات ستاد کل نیروهای مسلح: در این سمت، بر فعالیتهای اطلاعاتی نیروهای مسلح نظارت داشت.
معاون اطلاعات و عملیات ستاد کل نیروهای مسلح (۱۳۸۱-۱۳۹۳): در این دوره، طرحهای مهمی مانند عملیات علیه گروههای تروریستی در غرب ایران (۱۳۷۵) را هدایت کرد.
معاون هماهنگکننده قرارگاه مرکزی خاتمالانبیا: مسئولیت هماهنگی بین نیروهای مسلح را بر عهده داشت.
رئیس ارکان و امور مشترک نیروهای مسلح: در توسعه استراتژیهای کلان نظامی نقش داشت.
عضو هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی: باقری دارای دکتری جغرافیای سیاسی بود و در حوزه آموزش استراتژیک فعالیت میکرد.
عضو هیئت مؤسس انجمن ژئوپلیتیک ایران: در تدوین نظریههای استراتژیک، ازجمله توسعه سواحل مکران و ادعای حاکمیت در قطب جنوب، نقش داشت.
باقری در سال ۱۳۸۷ با دریافت درجه سرلشکری از رهبر انقلاب، به یکی از معدود فرماندهانی تبدیل شد که پیش از تصدی فرماندهی کل ارتش یا سپاه، به این درجه رسید.
نوع فرماندهی سرلشکر باقری
فرماندهی سرلشکر باقری به دلیل تجربه گسترده در حوزههای اطلاعاتی، عملیاتی و استراتژیک، ترکیبی از تدبیر، آیندهنگری و هماهنگی بین نیروهای مسلح بود.
ویژگیهای برجسته فرماندهی وی عبارتاند از:
تاکید بر هماهنگی بین ارتش، سپاه و پلیس: سرلشکر باقری بهعنوان رئیس ستاد کل که عالیترین نهاد نظامی تحت فرماندهی رهبر معظم انقلاب است، هماهنگی بین نیروهای مسلح را تقویت کرد.
تمرکز بر بازدارندگی و آمادگی دفاعی: او بر ارتقای توان دفاعی در برابر تهدیدات منطقهای، بهویژه از سوی رژیم صهیونیستی و آمریکا، تأکید داشت.
توسعه استراتژیهای نوین: سرلشکر باقری طرحهای بلندپروازانهای مانند توسعه سواحل مکران و تقویت حضور دریایی ایران در آبهای آزاد را پیش برد.
دیپلماسی نظامی فعال: دیدار با فرماندهان نظامی کشورهای منطقه، ازجمله وزیر دفاع عربستان و فرمانده ارتش پاکستان، نشاندهنده رویکرد او به تقویت روابط نظامی منطقهای بود.
حمایت از فناوری و نوآوری دفاعی: وی همکاریهای علمی با دانشگاهها را گسترش داد و بر تولید تجهیزات بومی تأکید داشت.
کاربران شبکههای اجتماعی او را فرماندهای «شریف»، «دانا» و «با تدبیر» توصیف کردهاند که نقش مهمی در تامین امنیت کشور داشت.
پیشرفتهای نیروهای مسلح در زمان ریاست سرلشکر باقری
از زمان انتصاب سرلشکر باقری در تیرماه ۱۳۹۵، نیروهای مسلح ایران شاهد پیشرفتهای چشمگیری در حوزههای مختلف بودند:
تقویت توان موشکی و پهپادی: توسعه موشکهای هایپرسونیک مانند «فتاح ۲» و ارتقای دقت و برد موشکهای بالستیک از دستاوردهای برجسته بود.
الحاق تجهیزات پیشرفته به نیروهای مسلح: الحاق ناوشکن دیلمان و ناو اطلاعاتی زاگرس به نیروی دریایی ارتش نمونهای از تقویت توان دریایی بود.
ارتقای توان پدافندی: توسعه سامانههای پدافند هوایی بومی و تقویت قرارگاه پدافند هوایی خاتمالانبیا از اولویتهای وی بود.
برگزاری رزمایشهای اقتدار: باقری دستور برگزاری سلسله رزمایشهای سالانه با رمز «یا علی بن ابیطالب» را صادر کرد که توان عملیاتی نیروهای مسلح را به نمایش گذاشت.
تقویت امنیت پایدار: بازدیدهای میدانی باقری از مناطق مرزی، مانند سیستان و بلوچستان، نشاندهنده تمرکز او بر امنیت مناطق حساس بود.
پیشرفت در حوزه سایبری و جنگ الکترونیک: سرلشکر باقری بر تقویت توان بازدارندگی در تهدیدات نوین، ازجمله جنگ سایبری، تأکید داشت.
گسترش همکاریهای منطقهای: تقویت روابط نظامی با کشورهای همسایه، مانند پاکستان و آذربایجان، به کاهش وابستگی به قدرتهای خارجی کمک کرد. سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، در سحرگاه ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ (مطابق با ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵) در پی حمله هوایی رژیم صهیونیستی به خاک ایران به شهادت رسید.
نظر شما