آگاه: بر اساس گزارش‌های منتشرشده از سوی وزارت بهداشت، مصرف مداوم نوشابه‌های انرژی‌زا می‌تواند با مشکلات قلبی و عروقی از جمله تپش قلب، افزایش فشارخون و حتی سکته قلبی همراه باشد و مصرف بیش از دو قوطی نوشابه انرژی‌زا در روز می‌تواند ضربان قلب را نامنظم کرده و در افراد مستعد، زمینه‌ساز بروز آریتمی و ایست قلبی شود. به‌ویژه در جوانانی که همزمان از این نوشیدنی‌ها در کنار فعالیت‌های ورزشی سنگین استفاده می‌کنند، خطر جدی‌تر است.
ضربان قلب زیر فشار قوطی‌های رنگارنگ
سطح بالای قند موجود در این محصولات یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش شیوع چاقی و دیابت در میان مصرف‌کنندگان به شمار می‌رود. یک قوطی نوشابه انرژی‌زا به طور متوسط حاوی ۲۷ تا ۳۰ گرم قند است که معادل سه برابر مقدار توصیه‌شده روزانه برای بزرگسالان محسوب می‌شود و قند موجود در نوشابه‌های انرژی‌زا باعث افزایش سریع قند خون و سپس افت ناگهانی آن می‌شود. این موضوع نه‌تنها به احساس خستگی شدید و بی‌حوصلگی منجر می‌شود، بلکه در درازمدت می‌تواند به مقاومت انسولینی و بروز دیابت نوع دو منجر می‌شود.
هر قوطی نوشابه، سه برابر قند مجاز روزانه
علاوه بر مشکلات جسمانی، تاثیرات روانی این نوشیدنی‌ها نیز موردتوجه پژوهشگران قرار گرفته است، نتایج یک مطالعه بین‌المللی نشان می‌دهد که مصرف مداوم نوشابه‌های انرژی‌زا با افزایش سطح اضطراب، بی‌خوابی و کاهش کیفیت خواب در ارتباط است و همچنین نوجوانانی که این نوشیدنی‌ها را به‌طور مرتب مصرف می‌کنند، بیشتر در معرض اختلالات خلقی و حتی افسردگی قرار دارند.
با وجود این هشدارها، بازار نوشابه‌های انرژی‌زا همچنان رو به گسترش است و تبلیغات گسترده در شبکه‌های اجتماعی، اسپانسرینگ مسابقات ورزشی و استفاده از چهره‌های محبوب برای جلب نظر جوانان، سبب شده است که بسیاری از افراد بدون آگاهی از عوارض، به مصرف این محصولات روی بیاورند.
احمد اسماعیل‌زاده، مدیرکل دفتر تغذیه جامعه وزارت بهداشت درباره استان‌های رکورددار در مصرف نوشابه، گفت: بر اساس آمارهای اخیر، استان کهگیلویه و بویراحمد با مصرف ۳۲.۵ میلی‌لیتر نوشابه در روز، بیشترین مصرف نوشابه را در کشور دارد و این در حالی است که علت این مصرف بالا هنوز به طور دقیق مشخص نشده و اطلاعات کافی در این زمینه وجود ندارد که ممکن است فرهنگ غذایی خاص مردم این استان، نقش مهمی در این مصرف بالا ایفا کند.
به گفته اسماعیل زاده، پس از استان کهگیلویه و بویراحمد، استان‌های خراسان رضوی با ۲۸.۵ میلی‌لیتر و تهران و قم با ۲۶.۵ میلی‌لیتر در روز، در رتبه‌های بعدی مصرف نوشابه قرار دارند و در مقابل، استان‌های اردبیل، چهارمحال و بختیاری و مازندران کمترین میزان مصرف نوشابه را دارند.
وی افزود: افزایش مصرف نوشابه‌ها، به دلیل تاثیر مستقیم بر چاقی، می‌تواند خطر ابتلای به فشارخون، دیابت، مقاومت به انسولین و کبد چرب را افزایش دهد. تحقیقات نشان داده‌اند که مقاومت انسولینی با برخی از سرطان‌ها ارتباط دارد و از آنجا که مصرف نوشابه‌ها موجب افزایش چاقی و مقاومت انسولینی می‌شود، می‌تواند خطر ابتلای به سرطان سینه و سرطان کولورکتال را نیز بالا ببرد.
اسماعیل‌زاده ادامه داد: نوشابه‌ها هیچ ماده مغذی مفیدی برای بدن ندارند که بتوان مصرف آنها را توصیه کرد و در حقیقت، هیچ ترکیب مفیدی در نوشابه‌ها وجود ندارد که بتوان آن را عاملی برای بهبود سلامت دانست.
وی خاطر نشان کرد: بر اساس آخرین بررسی‌های انجام‌شده در کشور، میانگین مصرف روزانه نوشابه در افراد بزرگسال ۲۲ میلی‌لیتر در مناطق شهری، ۱۶ میلی‌لیتر در مناطق روستایی و نزدیک به ۳۰ میلی‌لیتر در مناطق حاشیه شهر است.
وی افزود: در مجموع، با در نظر گرفتن تمام مناطق، مصرف نوشابه در کشور همچنان در سطح بالایی قرار دارد که این مسئله نیازمند اقدامات جدی برای کاهش آن است.
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با تاکید بر اهمیت مصرف مایعات در ایام گرما، نسبت به استفاده از نوشیدنی‌های گازدار و انرژی‌زا هشدار داد و گفت: در مقابله با گرمازدگی، بهترین نوشیدنی برای بدن آب است و مصرف سایر نوشیدنی‌ها به‌ویژه انواع شیرین‌شده با قند یا شیرین‌کننده‌های مصنوعی توصیه نمی‌شود.
به گفته اسماعیل زاده، فصل تابستان و شرایط گرمای شدید، تامین آب کافی برای بدن اهمیت زیادی دارد. ما در توصیه‌های خود به مردم و نهادهایی مثل وزارت دفاع تاکید کردیم که بهترین گزینه برای پیشگیری از گرمازدگی، مصرف آب کافی است. وی ادامه داد: نوشیدنی‌های گازدار و شیرین‌شده، چه از نوع معمولی و چه از نوع انرژی‌زا، معمولا حاوی مقادیر بالای قند و کالری هستند. این نوشیدنی‌ها علاوه بر افزایش میل به مصرف خوراکی‌های شیرین، می‌توانند در درازمدت زمینه‌ساز چاقی و بیماری‌های غیرواگیر شوند و حتی نوشیدنی‌هایی که با شیرین‌کننده‌های مصنوعی تهیه می‌شوند، اگر چه قند افزوده ندارند، اما مصرف مداوم آنها نیز برای سلامت مطلوب نیست.
آب؛ بهترین جایگزین برای مقابله با گرمازدگی
اسماعیل‌زاده تصریح کرد: با توجه به شیوع بالای چاقی و بیماری‌های مزمن در کشور، توصیه اکید ما این است که افراد برای تامین مایعات بدن خود، بیشتر از آب یا آبمیوههای طبیعی استفاده کنند و از نوشیدنی‌های غیرضروری فاصله بگیرند.
در مجموع، شواهد علمی و آمارهای رسمی نشان می‌دهد که مصرف نوشابه‌های انرژی‌زا و گازدار، نه‌تنها هیچ ارزش تغذیه‌ای برای بدن ندارد، بلکه عاملی جدی در افزایش چاقی، بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت و حتی برخی سرطان‌ها است. با توجه به روند رو به رشد مصرف این نوشیدنی‌ها در کشور، کارشناسان تاکید دارند که تنها راه پیشگیری از پیامدهای خطرناک، تغییر سبک زندگی، پرهیز از نوشیدنی‌های شیرین و جایگزین‌کردن آب و آبمیوههای طبیعی است. وزارت بهداشت نیز هشدار داده است که در روزهای گرم تابستان، بهترین نوشیدنی برای بدن آب است و هیچ جایگزینی نمی‌تواند همان نقش حیاتی را ایفا کند.
علاقه‌ای که کار دست‌مان داد
در حال حاضر در ایران چهار برابر میانگین عادی دنیا نوشابه مصرف می‌کنیم. در واقع هر ایرانی به طور متوسط حدود ۴۰ تا ۴۲ لیتر نوشابه در سال مصرف می‌کند.
یکی از معضلاتی که طی دهه‌های اخیر با آن مواجه شدیم، افزایش انواع نوشابه‌هاست. طی دهه گذشته حدود ۱۵ درصد مصرف نوشابه در ایران افزایش یافته. علاوه‌بر این اتفاق نگران‌کننده دیگر، کاهش شدید سن علاقه به نوشابه‌های شیرین و مضر است. بر این اساس کودکان ایرانی از سن چهارسالگی به نوشابه علاقه پیدا می‌کنند.
علاقه به نوشابه که از سنین کودکی آغاز می‌شود و در طول بزرگسالی از بین نمی‌رود، عواقب ناگواری برای سلامت عمومی به همراه دارد. از دیگر نکات نگران‌کننده‌ای که می‌توان به آن اشاره کرد، اقبال بیشتر نسل‌های جدید به نوشابه‌های مدرن و مضر و کاهش اقبال آنها به نوشیدنی‌های سنتی و حتی آبمیوههای طبیعی است. دکتر جلال الدین میرزای رزاز، رئیس انجمن تغذیه ایران و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هم این نکته را تایید و درباره آمار مصرف نوشابه و مضرات آن و تغییر سبک تغذیه و جایگزینی نوشیدنی‌های سنتی با نوشابه‌های مدرن و عوارض به چند نکته اشاره می‌کند.