آگاه: «اصالت» همان چیزی است که به‌نظر می‌رسد حلقه مفقوده بسیاری از تولیدات فرهنگی - هنری این روزهاست؛ همان چیزی که با گذشت ۴۰- ۵۰ سال از تولید و ساخت اثر هنوز هوس می‌کنی سراغ آن بروی و آن را ببینی یا گوش دهی. همه حتما چندین بار فیلم «مادر» علی حاتمی یا «هزاردستان» را دیده‌ایم و هنوز هم که هنوز است گاهی دلمان هوایش را می‌کند و سراغ دیدنش می‌رویم. یا همین ترانه‌های ماندگار که ساخته مرحوم همایون خرم است. حالا این آثار را مقایسه کنید با محصولات فرهنگی - هنری فعلی. کدام‌یک از آثار تولید شده در این چند سال اخیر آن‌قدر ماندگار بوده که ما هوس کنیم پس از یک‌بار دیدنش دوباره سراغ آن برویم؟
در بسیاری از لغت‌نامه‌ها معادل واژه «اصالت» داشتن ریشه و اصل و به‌اصطلاح «حقیقی بودن» چیزی است. در زبان عامیانه، اصالت به معنای پاک‌نژادی، نجابت و همچنین صحت و درست بودن هم استفاده می‌شود. اصالت در تولیدات فرهنگی و هنری به معنای حفظ، تداوم و انتقال میراث فرهنگی و هنری به نسل‌های آینده است. این اصالت باعث می‌شود که آثار فرهنگی و هنری در یک جامعه منحصربه‌فرد و با ارزش باقی بمانند.
بااین‌همه مفهوم «اصالت» در هنر همواره یکی از موضوعات بحث‌برانگیز و چالش‌برانگیز است و نمی‌توان آن را محدود به یک تعریف کرد ولی موضوعی که حتمی است اینکه آثار اصیل هیچ‌وقت از مُد نمی‌افتند، تاریخ انقضا ندارند، ماندگارند و معمولا برای هر نسلی دوست‌داشتنی‌اند. مثلا در همین ارکستر ملی که بالاتر از آن حرف زدیم، آهنگ «تو ای پری کجایی» را دختر بچه ۵-۶ ساله‌ای همخوانی می‌کرد که احیانا هیچ حافظه تاریخی از این آهنگ ندارد اما آن را بلد است.
نکته دیگر اینکه، مفهوم «اصالت» همواره با «نجابت» در ارتباط است به این معنا که آثار اصیل، نجیب هستند و از این منظر می‌توان گفت، «نجابت» هم حلقه مفقوده بسیاری از تولیدات فرهنگی - هنری است این در حالی است که «نجابت» همواره یکی از اِلِمان‌های و نشانه‌های فرهنگ و هنر ایران بوده است و وظیفه همه ماست که از این اصالت و نجابت پاسداری کنیم.
به یک معنا، اصالت در هنر به معنای خلاقیت و نوآوری بی‌سابقه یا به‌کارگیری ایده‌ها و مفاهیم منحصربه‌فرد است. با این حال، در طول تاریخ، هنرمندان همواره از آثار پیشینیان خود الهام گرفته‌اند، تقلید کرده یا از آنها اقتباس کرده‌اند. این امر ما را به بررسی این پرسش هدایت می‌کند که آیا تقلید و اقتباس می‌توانند بخشی از اصالت هنری باشند، یا اصالت تنها در نوآوری بی‌چون‌وچرا تعریف می‌شود؟ 
مفهوم اصالت در هنر در طول تاریخ دستخوش تغییرات فراوانی بوده است. در دوران کلاسیک، تقلید از طبیعت و آثار بزرگ هنرمندان پیشین نه‌تنها نکوهش نمی‌شد، بلکه به‌عنوان یکی از اصول اساسی هنر تلقی می‌شود. با این حال، با ظهور رنسانس و سپس مدرنیسم، مفهوم اصالت به سمت نوآوری و خلاقیت فردی تغییر کرد. هنرمندان مدرن به دنبال این بودند که با خلق آثاری نوآورانه و بی‌سابقه، خود را از سنت‌ها و آثار پیشین متمایز کنند.

تقلید: یک گام به سوی اصالت؟
تقلید در هنر از دیرباز به‌عنوان یکی از روش‌های آموزش و یادگیری مطرح بوده است. هنرمندان جوان با تقلید از آثار استادان بزرگ، تکنیک‌ها و مهارت‌های خود را تقویت می‌کردند. اما آیا تقلید تنها یک مرحله از آموزش است یا می‌تواند به خلق اثری اصیل منجر شود؟ در بسیاری از موارد، تقلید نه تنها به‌عنوان یک فرآیند یادگیری، بلکه به‌عنوان روشی برای ادای احترام به آثار گذشته و همچنین ایجاد پیوندی میان هنرهای گذشته و حال به کار رفته است. در این معنا، تقلید می‌تواند به‌عنوان یک گام به سوی اصالت در نظر گرفته شود.

اقتباس: پل بین گذشته و حال
اقتباس هنری معمولا به معنای بهره‌گیری از ایده‌ها، مفاهیم و سبک‌های آثار پیشین به‌منظور خلق اثری جدید است. اقتباس می‌تواند به معنای بازآفرینی یک اثر هنری در یک قالب یا زمینه جدید باشد، به‌طوری‌که ویژگی‌های اصلی اثر حفظ شده، اما درعین‌حال با دیدگاه و سبک هنرمند جدید تلفیق گردد. اقتباس نه تنها به هنرمند اجازه می‌دهد تا از منابع تاریخی و فرهنگی بهره‌برداری کند، بلکه به مخاطبان نیز این امکان را می‌دهد که آثار جدید را در پرتو دانش و تجربیات پیشین درک کنند.

ارکستر موسیقی ملی ایران ؛ بازآفرینی آثار به‌ یادماندنی
هفت دهه صدرنشینی نت‌های خرم

ارکستر موسیقی ملی ایران از مجموعه‌های بنیاد فرهنگی هنری رودکی در تازه‌ترین کنسرت خود با نام «مانده با نگاهی» که شامگاه روز یک‌شنبه هجدهم خرداد به صحنه رفت، آثار منتخبی از زنده‌یاد همایون خرم آهنگساز و نوازنده فقید موسیقی ایرانی را به رهبری ارکستر همایون رحیمیان، تک‌نوازی ویولن بابک شهرکی و خوانندگی محمد عبدالحسینی در تالار وحدت تهران پیش روی مخاطبان قرار داد.
در این کنسرت که با حضور پرتعداد مخاطبان، خانواده مرحوم همایون خرم و تعدادی از مدیران فرهنگی ازجمله بابک رضایی مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمد اله یاری مدیرعامل بنیاد فرهنگی هنری رودکی، امیرحسین سمیعی معاون هنری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران نیز همراه بود، ۱۱ قطعه «روزی تو خواهی آمد» با کلام محمدعلی شیرازی، «رفته» با کلام معینی کرمانشاهی، «یارم گره برمو زده» با کلام بیژن ترقی، اثر بی‌کلام «راز دل» با تک‌نوازی ویولن بابک شهرکی (از شاگردان مهم مرحوم همایون خرم)، «ساغرم شکست ای ساقی (طاقتم ده)» با کلام معینی کرمانشاهی، «وای از شب من» با کلام رهی معیری، «لطف بیکران» با آهنگسازی و تنظیم همایون رحیمیان و کلام حافظ، اثر بی‌کلام «اشک من هویدا شد» با تک‌نوازی ویولن بابک شهرکی، «پیک سحری» با کلام کریم فکور، «تو ای پری کجایی» با کلام هوشنگ ابتهاج و «اوج آسمان» با کلام کریم فکور به علاقه‌مندان آثار زنده‌یاد همایون خرم ارائه شد.
آنچه از تازه‌ترین کنسرت ارکستر موسیقی ملی ایران به مخاطبان ارائه شد، ارائه و انتخاب یک بسته موسیقایی مخاطب‌پسند از آهنگساز فقیدی بود که طی سال‌های حیاتش آثار گوش نوازی را به واسطه حضور خوانندگان مطرح ارائه داده است، مسیری که می‌توانست در این کنسرت با اتکا به رهبر ارکستری به نام همایون رحیمیان و حضور جمعی از نوازندگان کشورمان نیز به‌عنوان یکی از جلوه‌های جذب مخاطب بیشتر البته با اتکا به حضور خوانندگان شناخته‌شده‌تری مورد توجه قرار گیرد. شرایطی که طبیعتا دستمزد بالای این هنرمندان و البته برخی ملاحظات منطقی و غیرمنطقی که برای حضور در این مجموعه دارند طبیعتا به‌عنوان یکی از موانع اصلی حضورشان در این گونه برنامه‌ها به حساب آمده و مدیران ارکسترها را نیز در تنگنای انتخاب خواننده قرار می‌دهد. مسیری که پیشتر با حضور هنرمندان صاحب‌نام این عرصه نشان داده بود که می‌تواند بخش اعظمی از موضوع مهم جذب مخاطب ارکسترهای دولتی را به عهده بگیرد اما به دلیل بسیاری از اتفاقات ریز و درشتی که در مسیرشان به وقوع پیوست مانع از استمرار این جریان شد.
البته جریانی که به آن اشاره شد، می‌تواند حتی به‌عنوان یک «توفیق اجباری» هم برای مدیریت ارکسترها به حساب آید که با اتکا به سرمایه‌ها و استعدادهایی که در جریان برگزاری جشنواره‌هایی چون «هنرستان‌های هنرهای زیبا»، «جشنواره موسیقی جوان»، «جشنواره موسیقی نوای خرم»، «جشنواره موسیقی امیرجاهد» و سایر رویدادهای مشابه کشف می‌شوند، شرایطی مهیا شود که مانند مدارس پیشرفته استعدادیابی حوزه فوتبال در دنیا، این هنرمندان جوان و مستعد در بهترین شرایط آموزش، تربیت‌یافته و پس از طی اصولی و آگاهانه آنچه باید از فرآیند حرفه‌ای حضور در کنسرت‌ها بدانند، در همین ارکسترها به‌عنوان خواننده فعالیت کنند. پیشنهادی که می‌تواند با طرح‌های مطالعاتی بیشتر در ردیف کارهای مهم مدیریت ارکسترها قرار گیرد و در سالی که مزین به «سرمایه‌گذاری در تولید» است به معنای واقعی کلمه اجرایی شود.
به هر ترتیب تازه‌ترین اجرای کنسرت ارکستر موسیقی ملی ایران نشان داد که موضوع انتخاب رپرتواری مناسب برای مخاطبان امر مهمی در توسعه موسیقی جدی برای گوش شنیداری جامعه ایرانی است و می‌تواند دریچه جدیدی را برای شناخت آثار هنرمندان پیشگام عرصه موسیقی باز کند. بی‌تردید کیفیت اجرای درست این آثار در حوزه‌های ارکسترال با اتکا به ذائقه طیف‌های مختلف مخاطبان، امری ضروری به‌نظر می‌آید و قطعا از نگاه کارشناسان این حوزه متوجه انتقاداتی هم است اما طبیعتا می‌تواند به‌عنوان یک ظرفیت که فکر و ذکرش تنها برگزاری کنسرت و پرکردن کارنامه فعالیت‌های یک ارکستر دولتی نیست، مورد توجه بیشتری قرار گیرد.
مسعود آذین نوازنده تار، آناهیتا رمضانی نوازنده تار، علی عابدین نوازنده سنتور، پوریا شیوافرد نوازنده نی، مهران خانزاده نوازنده عود، مریم ملا نوازنده تمبک گروه نوازندگان سازهای ایرانی تازه‌ترین کنسرت ارکستر موسیقی ملی ایران را تشکیل می‌دادند.
مازیار ظهیرالدینی نوازنده ویولن و کنسرت مایستر، امیر مینوسپهر، علیرضا خلج اسماعیلی، هلیا محمدولی بارفروش، رمیصا نفیسی، زهرا کریمی، فرناز دارویی، فاطمه بلادر، فرمهر حسن بیگلو، کارین علی‌محمدی، سینا افتخاری نیا، فرناز زندیه، درسا میناسازی نوازندگان ویولن یک، آرش جامع، بهنام آقاجانیان، نگین سمایی، امیر نظری سالاری، حمید خدایی، امیرمهزیار قاسمی، پارسا معین نوازندگان ویولن دو، هومن اتابکی، همایون هاشم‌زاده، امیرحسین طایی، جاوید پناهی، آریان زمانی، فرگل ساکت نوازندگان ویولا، مجید اسماعیلی، محمدحسین غریبی، علی آقاجانی، غزاله شیرازی، سینا آذرآباد، نرگس فلاح پسند، زهرا ساجدی نوازندگان ویولنسل، سروش کاکاوند، هادی اسماعیلی، پریا اکرمی، نازنین احمدی نوازندگان کنترباس، فرشید حفظی فر، حسام صدفی نژاد نوازندگان ابوا، شهرام رکوعی و روشنک نوشی نوازندگان فلوت، سایوری شفیعی، محمد ملک لی، گلرخ رجایی نوازندگان کلارینت، امیر ملکی‌زاده، مه یاس واقف زاده نوازندگان فاگوت، ریحانه رفیعی و امیرحسین گرگین نوازندگان هورن، امیررضا صالحی و آرمان فتاحی نوازندگان ترومپت، عرفان فرشی زاده نوازنده تیمپانی، ماهان ببری و شیما حکیمی نوازندگان پرکاشن، پیمان جوانمرد نوازنده پیانو هم بخش دیگری از نوازندگان ارکستر موسیقی ملی ایران در کنسرت «مانده با نگاهی» را تشکیل می‌دادند.
علیرضا میرعلی نقی پژوهشگر عرصه موسیقی که از حاضران در این اجرا بود، درباره این کنسرت یادداشتی نوشت که به این شرح است:
آثار بر جای مانده از ویولن‌نواز و نغمه‌پرداز نامی عصر ما، استاد همایون خرم، با برخورداری از استقبالی ورای حد تصور (در قیاس با سرنوشت آثار ماندگار دیگر هنرمندان هم‌نسلش)، در اجراهایی متنوع (چه از لحاظ تنظیم ارکسترال با محوریت هارمونی و سازبندی و چه جایگزینی کلامی تازه و نیز خوانندگانی متفاوت)، صدرنشین مجموعه عظیم موسیقی‌های با کلام در ۷۰ سال اخیر شناخته می‌شود. این حد از استقبال و ماندگاری، به‌ویژه در ۳۰ سال گذشته، حتی برای آفریننده آن آثار نیز دور از انتظار بود!
او برای بسیاری از ساخته‌های خود، مصرفی در حدود همان پسندهای زمان ساخت‌شان را حدس می‌زد و مخاطبانش، مردمانی بودند که حاصل آفرینش‌های هنری در حوزه کلام ملحون را از مجرای یگانه رسانه فراگیر در کل کشور (رادیو) می‌شنیدند و با ترانه‌ها، خاطره‌ها می‌ساختند. رمانتیسم مخصوص موسیقی شهری معاصر، همزمان با پیدایش طبقه متوسط جدید در جامعه ایران متولد شده بود و موسیقی‌دانان معروف رادیویی در کار تامین نیازهای عاطفی/روانی این قشر نوپا بودند: ابتدا مجید وفادار و بعد مهدی خالدی و سپس همایون خرم که از سال ۱۳۳۴ حضور خود به‌عنوان نواپرداز/نوازنده را اعلام کرد و تا پایان عمر با جدیت و بی‌وقفه ادامه داد. اما امروز ساخته‌های او جایگاهی مانند آثار کلاسیک یافته‌اند و بسی بیش از دوران گذشته اجرا می‌شوند.
دوره ۲۵ ساله نخست در فعالیت او، مقارن با عصر زرین تولید ترانه در موسیقی شهری ایران بود اما آنچه همایون خرم را بر مسندی مخصوص نشانده، سلسله‌ای از خصوصیات ممتاز است؛ از یک عمر آموختن و استاد دیدن (در موسیقی و ادبیات) تا ذکاوت کم‌نظیر در شناخت عوامل موثر برای تعالی در ساخت و ادراک دقیق در زمان مناسب برای ساخت و ارائه، تربیت مستحکم اخلاقی (برخاسته از خانواده)، بهره‌وری هوشمندانه از علومی چون ریاضی و مهندسی در جهت اعتلای ساختار آثار خود، درون‌بینی عمیق و استعداد درک مفاهیم معنوی که تاثیرگذاری آثار او را تثبیت کرد. همه و همه وجود هنری و انسانی او را لایه لایه ساخت و در گذر زمان، شکل داد. شیوه معاش وی برآمده از تحصیلات مهندسی‌اش این فراغت بال را به او داد که فارغ از اضطرارهای معمول زندگی اهل موسیقی، بیافریند و زیر فشار سفارش کسی یا جایی نباشد. با این حال هم کیفیت و هم کمیت کارنامه او شگفت‌آور و بی‌بدیل است. برای نمونه تنها برای یکی از خوانندگان مورد علاقه‌اش بیش از یکصد اثر ساخته است. آثار اجرا نشده او بسیارند و تا سال‌ها برای کشف و کار جا دارند. خوانندگان بسیاری گوی هنر خود را در میدان همایون خرم زده‌اند و با اجرای آن آثار ماندگار بخت خود را آزموده‌اند.
استاد همایون خرم جز در قالب ترانه، اثری نساخت. او از کلاسیسم مکتب استاد ابوالحسن صبا برآمد و ضمن حفظ پیوند وفادارانه‌اش با آن، طلایه‌دار رمانتیسم ویژه خود نیز شد. ساخته‌های او برخی در امتداد مستقیم موسیقی دستگاهی و بعضی دیگر تحول یافته‌اند و در بسیاری از آنها می‌توان ساختاربندی دقیق و تفکر منطقی را در تلاقی مجذوب‌کننده‌ای با شهود ناب و لحظه‌هایی هوش‌ربا از غافلگیری هایی عالی، شنید و بارها شنید. بنیاد فرهنگی و هنری رودکی با آمیزه‌ای از مسئولیت و شناخت، امکان ممتازی برای ورود به دنیای زیبای موسیقی این استاد بی‌بدیل را فراهم کرده‌است. رهبر ارکستر، تنظیم‌کننده/سولیست و نیز خواننده آن، هر سه در کار خود خبره و در سطح والا، مورد احترام جامعه حرفه‌ای موسیقی هستند و ترجمانی توانا برای اجرا و شنیدن ساخته‌هایی از هنرمندی که زمانه، نفاست و عیار هنری عالی او را نشان داده‌است.