آگاه: فرهنگ و ادبیات شفاهی ما انباشته است از نام پیامبر اعظم (ص)، سوگندخوردن یا سوگنددادن به نام او، درود فرستادن بر او و خاندان پاک ایشان، بیان جلوه‌های اخلاقی و رفتاری او در قالب نکات تعلیمی، تربیتی، اندرزی و آموزشی به دیگران، مدد خواستن از او، ذکر کرامات فراوان آن حضرت و عظمت و بزرگی ایشان و ترک مخاصمات و ستیزه‌ها در پرتو ذکر نام ایشان.
یکی از مهم‌ترین وجوه حضور و به‌کاربردن نام حضرت محمد (ص) در زندگی روزمره از گذشته تاکنون، ریشه در همین باورها دارد؛ همان‌جایی که مردم با همین باورها و عقاید، بسیاری از مسائل خود را حل‌وفصل می‌کردند و بسیاری از دعواها و کشمکش‌ها با ذکر نام پیامبر (ص) و فرستادن صلوات بر او خاتمه می‌یافت.
ممکن است این باورها و عقاید، ظاهری ساده و سطحی داشته باشند، اما پایه و اساس آنها بر واقعیاتی استوار است که بسیاری از آنها ریشه در آیات قرآنی، روایات، حکایات تاریخی، متون ادبی و تمثیلی دارد. این آموزه‌ها به‌مرور در ادبیات عامیانه راه یافته و در افکار مردم جای باز کرده و طبیعی اسـت کـه تغییراتی هم در آن ایجاد شده باشد، اما درهرصورت از بین نرفته است.
ذکر صلوات بر محمد (ص) در بسیاری از امور روزانه مردم جاری است؛ به‌عنوان‌مثال هنگام گلاویز شدن و دعواکردن دو نفر با یکدیگر، اولین جمله‌ای که شخص میانجی برای آرام‌کردن آنان به زبان می‌آورد این است: «صلوات بفرستید، تمام بشه» و گاهی این توصیه چنان عملی می‌شود که بحث به پایان می‌رسد.
همچنین هنگامی که امر خیری در میان باشد نیز برای پایان‌دادن به اختلاف‌نظرها درباره شرایط پیشنهادی طرفین، سرانجام ریش‌سفید مجلس با نزدیک‌کردن دیدگاه‌های طرفین، نظر خود را اعلام می‌کند و می‌گوید: «بر محمد (ص) صلوات.»
وقتی دو نفر که قهر کرده‌اند را آشتی می‌دهند نیز، در همان حال که آنها یکدیگر را در آغوش گرفته و صورت هم را می‌بوسند، حاضران می‌گویند: «بر محمد(ص) صلوات» در برخی مراسم، به‌ویژه در چاووشی سردادن، هنگام بدرقه زائران نیز می‌گویند: «اول به مدینه مصطفی را صلوات، دوم به نجف شیرخدا را صلوات.»
بنابراین کدورت‌ها، دشمنی و ستیزه‌ها، بگومگوها، بی‌اعتمادی‌ها و تیرگی‌ها با نام پیامبر اکرم (ص) از بین رفته و جای آن را صفا و صمیمیت، دوستی و اخوت و اعتماد می‌گیرد. زیرا هدف بعثت پیامبر اسلام (ص)، سوق‌دادن جامعه از تیرگی‌ها و پلیدی‌ها به نور، روشنایی، برادری و همدلی بوده است؛ بنابراین با روشن‌شدن چراغ یا نوری که تیرگی و سیاهی را از بین می‌برد، فورا به نام پیامبر و بر او صلوات فرستاده می‌شود.
منبع: مقاله «جایگاه پیامبر اکرم (ص) در ادبیات شفاهی» نوشته جهانبخش ثواقب؛ منتشر شده در فصلنامه فرهنگ مردم ایران مرکز تحقیقات صداوسیما.
۳ شهریور ۱۴۰۴ - ۱۰:۵۴
کد خبر: ۱۵٬۶۶۳
یکی از نمونه‌هایی که در ادبیات عامیانه سرزمین ما ابعاد گسترده‌ای دارد، از شخصیت پیامبر (ص) است. ویژگی‌های متعالی خلقی، رفتاری و شأن و مرتبت وجودی ایشان در قالب جملات حکمی، قصه و حکایت، پند و اندرز، مدح، ثنا، شعر و سرود، هر روز بر زبان‌ها جاری می‌شود و بخشی از فرهنگ عامه و روزمره را شامل می‌شود.
نظر شما