آگاه: افزایش قیمت میوه به معضلی جدی برای خانوارهای ایرانی تبدیل شده و به تشدید فقر غذایی در جامعه دامن زده است. حذف تدریجی میوه از سفره مردم نه‌تنها سلامت جامعه را به خطر می‌اندازد، بلکه پیامدهای بلندمدت تغذیه‌ای خواهد داشت که جبران آن دشوار است. این وضعیت هشداردهنده، نیازمند توجه فوری مسئولان و اتخاذ راهکارهای عملی برای مهار قیمت‌ها و حفظ قدرت خرید مردم است.
انواع میوه معمولا در گذشته‌ای نه چندان دور، جزو اقلام پرمصرف و پای ثابت دورهمی‌های خانواده‌ها بود. اما اگر گشتی در مغازه‌های میوه بزنیم، متوجه می‌شویم که با وجود افزایش جمعیت، تغییر محسوسی مبنی بر افزایش خرید میوه به چشم نمی‌آید. حالا اگر نگاهی به قیمت سیب و خیار روی سایت بازارروز بیندازیم می‌بینیم که قیمت خیار ۵۴ هزار تومان و قیمت سیب گلاب ۸۵ هزار تومان ذکر شده است. اما قیمت خیار در مغازه‌های شهر تهران از ۵۹ هزار تومان تا ۸۰ هزار تومان و قیمت سیب بین ۷۸ هزار تا ۱۲۰ هزار تومان بر مبنای نوع آن متغیر است. این روزها، گویا دیگر صحبت از میوه‌های فصل یا کمیاب نیست. این قیمت درباره همه میوه‌ها کم‌وبیش صدق می‌کند و باتوجه‌به وضعیت فعلی قیمت‌ها، میوه در حال حذف از سبد خانواده‌هاست. طبق گفته کارشناسان طی سال‌های گذشته ابتدا گوشت و سپس مرغ و بعدتر لبنیات از سبد خانوار حذف شد و حالا میوه با سرعت بالا در حال حذف‌شدن است.
مصطفی دارایی نژاد، کارشناس کشاورزی و فعال میدان مرکزی در روزهای میانه مردادماه در رسانه گفته بود در حالی که قیمت هرکیلوگرم هندوانه طی روزهای نخست مردادماه چهار تا پنج هزار تومان بود، به دلیل کمبود عرضه قیمت آن در روزهای میانه مرداد به ۱۰ هزار تومان رسید. این کارشناس کشاورزی از کاهش ۱۰ تا ۱۵ درصدی عرضه میوه و صیفی نسبت به سال قبل، گفته و خبر داده بود که برآوردها حاکی از آن است که از ۲۰ مردادماه به بعد قیمت میوه ۲۰ درصد کاهش یابد. اما بازدید میدانی نشان می‌دهد که قیمت‌ها نه‌تنها کاهش نداشته بلکه همچنان بالاست و مثلا قیمت همین هندوانه روی وانت در نقاط مختلف شهر تهران ۱۲ تا ۲۵ هزار، در مغازه‌ها ۱۸ تا ۳۰ هزار و در بازار میوه و تره‌بار میانگین ۱۸ هزار تومان است. با این روند دور از ذهن نیست که با نزدیک‌شدن به پایان فصل و اندک‌اندک با ورود میوه‌های فصلی، بار دیگر افزایش قیمت را در بازارها شاهد باشیم.
دارایی‌نژاد از افزایش ۲۰ درصدی قیمت میوه‌های سردرختی نسبت به سال قبل خبر داده و گفته بود: نرخ کنونی (اوایل مرداد ماه) هر کیلوگرم هلو انجیری ۶۰ تا ۱۱۰ هزار تومان، شلیل دشت مغان ۷۰ تا ۹۰ هزار تومان، گلابی ۱۲۰ تا ۱۸۰ هزار تومان، سیب گلاب ۱۰۰ تا ۱۳۰ هزار تومان، آلو قطره‌طلا ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان، خیار ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان، انگور کندری ۱۳۰ هزارتومان و انگور بی‌دانه قرمز ۱۶۰ هزار تومان است. این در حالی است که بازدید میدانی نشان می‌دهد قیمت همه این میوه‌ها اکنون بیشتر است.

میوه در گذر زمان
بررسی میدانی قیمت‌ها در هفته‌های نخست تابستان سه سال پیش نشان می‌دهد میوه‌هایی مانند توت‌فرنگی که در سطح خرده‌فروشی بسته به نوع و منطقه عرضه در شهر تهران و درجه کیفیت هر کیلوگرم بین ۵۰ تا ۹۰ هزار تومان، موز کیلویی ۳۵ هزار تومان، طالبی و جانا هر کیلوگرم ۱۸ تا ۲۰ هزار تومان، سیب قرمز هر کیلوگرم بیش از ۲۸ هزار تومان، سیب زرد کیلویی ۴۰ تا ۶۰ هزار تومان و هندوانه هر کیلوگرم بین ۷ تا ۸ هزار تومان بود. اما حالا امسال قیمت موز در بازارروز ۱۲۰ هزار تومان و در مغازه ۱۷۰ هزار تومان، طالبی و جانا بین ۵۰ تا ۶۵ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم قیمت دارند.

وقتی همه قیمت‌ها بالاست
«محسن» صاحب یک مغازه میوه‌فروشی در مرکز شهر است. او به خبرنگار روزنامه «آگاه» می‌گوید: «من نمی‌دانم وقتی همه قیمت‌ها به صورت رسمی بالا رفته، وقتی قیمت کارگر بالاست، وقتی دورریز میوه باتوجه‌به کاهش خرید مردم افزایش پیدا کرده، وقتی در هر تعطیلی به علت‌های مختلف از آلودگی تا جنگ قیمت کارگر افزایش می‌یابد، چرا باید فکر کنیم که میوه باید قیمت ثابت و مناسب داشته باشد؟!» او که هر سوال را با سوال دیگری پاسخ می‌دهد، می‌گوید: «مگر حقوق افراد جامعه چقدر افزایش پیدا کرده که بتوانند میوه‌ای را که از سال گذشته تاکنون افزایش حتی صددرصدی داشته، خریداری کنند؟»
«صالح» یکی دیگر از فروشندگان میوه به خبرنگار روزنامه «آگاه» می‌گوید: «خیلی وقت‌ها مسافران به‌خصوص افرادی که از تهران می‌آیند، می‌گویند قیمت میوه‌های شما چقدر گران است. حالا شما فکر کنید مردم بومی اینجا چقدر بابت قیمت زیاد میوه‌ها اذیت می‌شوند و به همین دلیل تابستان امسال در مقایسه با سال‌های قبل، هر روز میوه کمتری به بازار می‌آورم. چون در غیر این صورت باتوجه‌به گرمای هوا و کم‌شدن قدرت خرید مردم، آخر وقت دورریز زیادی خواهم داشت.» او می‌گوید که به همین دلیل حتی وقتی برای خرید میوه به مرکز استان یا تهران می‌رود، میوه‌هایی با کیفیت کمتر اما با قیمت مناسب‌تر خریداری می‌کند.

وقتی قیمت میوه لاکچری می‌شود

بر اساس اعلام مرکز آمار ایران، به طور متوسط میزان مصرف میوه خانوارهای ایرانی در دهه ۹۰ معادل دو کیلوگرم در هفته و از میانگین جهانی بالاتر بود. طبق این آمارها، در ابتدای این دهه یعنی سال ۱۳۹۱، متوسط مصرف میوه خانوار ایرانی در سال معادل ۱۵۱ کیلو و ۳۰۰ گرم بوده که این میزان از آن زمان تا پایان این دهه روند کاهشی به خود گرفته و در سال ۹۹ این میانگین به ۹۵.۱ کیلوگرم رسیده است. بر اساس برآوردهای انجام شده توسط «آگاه»، خرید میوه برای یک خانواده هزینه‌ای بین دو میلیون و ۸۰۰ هزار تومان تا بیش از چهار میلیون تومان را در بر می‌گیرد. 

ذائقه‌ها به‌ناچار تغییر می‌کند

کارشناسان معتقدند که پس از حذف گوشت و مرغ و لبنیات طی سال‌های اخیر اکنون با کاهش مصرف میوه، باید انتظار تغییر ذائقه و به دنبال آن عوارض بسیاری در سلامت شهروندان را داشته باشیم. محمد رمضانی، کارشناس تغذیه در این باره به خبرنگار روزنامه «آگاه» می‌گوید: «شاید در کوتاه‌مدت با حذف برخی مواد غذایی، اتفاقی در روند زندگی افراد نیفتد. اما در بلندمدت شاهد تغییر سبک زندگی خانواده‌ها و به‌ویژه کودکان خواهیم بود که برای میان‌وعده از مواد غذایی کم یا بی‌ارزش و مواد شیرینی بیشتر استفاده خواهند کرد که باعث افزایش چاقی و بروز انواع بیماری‌ها از سنین کم می‌شود.»قبلا میوه‌هایی مثل موز قیمت بالا داشتند. به این دلیل که از خارج وارد می‌شدند و جزو میوه‌های غیربومی محسوب می‌شدند. این کارشناس از تجربه خود در مشاوره‌های تغذیه می‌گوید: «طی ماه‌های اخیر مادرانی به من مراجعه کرده‌اند که فرزندانشان تمایلی به خوردن میوه، گوشت و انواع لبنیات پایه مثل شیر ندارند. بعد که کمی بیشتر صحبت می‌کنیم معمولا می‌گویند به دلیل قیمت بالا خیلی از روزها طی یک ماه به دلیل نداشتن بودجه، میوه یا گوشت یا شیر برای خانه خریداری نمی‌شود و در روزهایی هم که میوه در خانه هست دیگر کودک‌ونوجوان سراغ میوه نمی‌رود.» او تاکید می‌کند وقتی چرخه مواد خوراکی در ساختار خانواده به هم می‌ریزد یا تغییر می‌کند، نمی‌توان انتظار داشت اعضای خانواده تغذیه درستی داشته باشند و سلامتی آنها به این صورت به خطر می‌افتد و به همین دلیل اکنون شاهد افزایش مصرف تنقلات بی‌ارزش هستیم. دکتر احمد اسماعیل‌زاده، مدیرکل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌گوید: «از نظر تغذیه، سبزی و میوه دو گروه غذایی عمده و اصلی است که وجود آنها در سفره خانوار، ضروری و منبع اصلی و تامین‌کننده ویتامین، املاح و فیبر است. میوه و سبزیجات به دلیل داشتن فیبر بالا، انواع ویتامین‌ها و آب از ارکان اصلی و مهم سبد غذایی مطلوب و تامین کننده سلامت بدن است.»

عوامل اقلیمی و محیطی گرانی میوه

 خشکسالی و کم‌آبی مداوم: ایران در منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و سال‌هاست با پدیده خشکسالی و کاهش منابع آبی زیرزمینی روبرو است. کمبود آب، تولید محصولات باغی را که به آب زیادی نیاز دارند، با چالش مواجه کرده و هزینه استحصال آب (مانند حفر چاه‌های عمیق) را افزایش داده است.
 یخبندان، تگرگ و بلایای طبیعی: وقوع ناگهانی سرماهای بهاره، تگرگ و سایر بلایای طبیعی می‌تواند در عرض چند ساعت بخش عظیمی از محصول یک منطقه را نابود کند. این کاهش ناگهانی عرضه، شوک بزرگی به بازار وارد کرده و قیمت‌ها را به طور نجومی افزایش می‌دهد.

الگوی مصرف و تقاضا
افزایش تقاضا برای میوه‌های خاص: در سال‌های اخیر تقاضا برای میوه‌های لوکس، غیرفصلی یا وارداتی (مانند برخی میوه‌های استوایی) افزایش یافته است. تأمین این میوه‌ها هزینه بیشتری دارد و بر قیمت کلی بازار میوه تأثیر می‌گذارد.