آگاه: مقایسه تاریخی، این وضعیت را به وضوح نشان می‌دهد. از اواخر دهه ۷۰ که انتقال مهدی هاشمی‌نسب با رقم بی‌سابقه ۱۵۰میلیون تومان انجام شد، تا امروز که قرارداد بازیکنان در همان سطح به حداقل ۱۵ میلیارد تومان رسیده، شاهد رشد ۳۰۰ برابری ارزش قراردادها در ۲۵ سال گذشته بوده‌ایم.
اعداد و ارقام رسمی به وضوح نشان می‌دهند که مشکل اصلی نه فقدان هوادار است و نه بی‌میلی جامعه به فوتبال. ایران با دارا بودن پرتماشاگرترین لیگ آسیایی، تنها حدود ۲۰۰ هزار دلار از درآمد مسابقات سهم می‌برد، در حالی که این رقم برای عربستان ۶ برابر بیشتر است. این مقایسه تلخ، حقیقت را آشکار می‌کند: سازوکار اقتصادی و مدیریتی فوتبال ایران بیمار است.
در پس این بحران، جریانی از دلالی و سوءمدیریت نهفته است. همان‌طور که امیرمهدی علوی، سخنگوی فدراسیون اشاره کرده، جریان‌های دلالی با بالا بردن قیمت‌های کاذب، چرخه‌ای معیوب ایجاد کرده‌اند که مانند زالو به جان فوتبال ایران افتاده است. این چرخه معیوب عملاً ساختار تصمیم‌گیری را فلج کرده و فوتبال کشور را در رکود و بدهی فرو برده است.
بهانه‌هایی مانند کمبود پول یا ثروت کشورهای عربی دیگر قانع‌کننده نیست. واقعیت این است که فوتبال ایران نه از نبود پول، بلکه از سوءمدیریت و دلالی‌های پنهان زمین‌گیر شده است. تا زمانی که این سازوکار معیوب اصلاح نشود، با وجود هزینه‌های نجومی، شاهد پیشرفت نخواهیم بود و بحران‌های مالی ادامه خواهد داشت.
البته این متوسط قراردادها در فوتبال ایران است و منابع غیررسمی از قراردادهای ۴۰ تا ۵۰ میلیاردی برخی بازیکنان برای یک سال هم خبر می‌دهند، رقمی که بر رشد ۳۰۰ برابری ارزش قراردادهای فوتبال نسبت به اواخر دهه ۷۰ حکایت دارد.
این رشد کهکشانی، بازیکنان لیگ فوتبال ایران را به گران‌قیمت‌ترین ورزشکاران کشور تبدیل کرده است که رقم قراردادشان فاصله زیادی با دیگر رشته‌های ورزشی دارد. البته فوتبال در تمام جهان، پول‌سازترین ورزش دنیاست؛ اما افزایش بی‌رویه و بی‌قاعده هزینه‌های باشگاه‌های ایران که اکثر قریب به اتفاق‌شان از بودجه عمومی و دولتی استفاده می‌کنند، فضای اقتصادی این رشته ورزشی را در ایران نسبت به فوتبال حرفه‌ای دنیا متفاوت کرده است.
فوتبال دنیا با استفاده از درآمدهایی مانند حق‌پخش تلویزیونی، کپی‌رایت و تبلیغات توانسته است به صنعتی سودده تبدیل شود؛ اما در ایران با توجه به انحصاری که صداوسیما در مسئله پخش تلویزیونی دارد، به باشگاه‌ها پولی برای پخش مسابقات فوتبال پرداخت نمی‌کند تا باشگاه‌ها عملاً از مهم‌ترین راه درآمدزایی فوتبال که نزدیک به ۷۰ درصد هزینه‌ها را تأمین می‌کند، محروم شوند. با وجود بسته بودن راه‌های درآمدزایی در فوتبال ایران، هزینه‌های تیمداری که بخش اعظم آن را قراردادهای بازیکنان و مربیان تشکیل می‌دهد، رشد سرسام آور بدون قاعده‌ای داشته است و در نزدیک به ۲۵ سال، همان‌طور که اشاره شد رقم قرارداد بازیکنان، رشد ۳۰۰ برابری شده است.
کشیدن ترمز هزینه‌های فوتبال
با توجه به افزایش سرسام‌آور هزینه‌ها، پای نهادهای نظارتی و سازمان بازرسی به فوتبال باز شد تا این هزینه‌ها کنترل شود. بیست‌وسومین دوره لیگ برتر فوتبال باشگاه‌های کشور در حالی هفته‌های پایانی را پشت سر می‌گذارد که فدراسیون فوتبال پیش از شروع این فصل با توجه به ورود نهادهای نظارتی و قضایی به هزینه‌های نجومی که در فوتبال می‌شود، برای شفافیت مالی و همچنین کنترل هزینه‌ها، قانون سقف بودجه را برای باشگاه‌های لیگ برتری تعیین کرد.
با توجه به این قانون، برای هزینه باشگاه یک مبلغ معین مشخص شد. بر اساس این قانون، سقف ۲۵۰ میلیاردی برای بودجه باشگاه‌ها تعیین شد، البته این سقف برای تیم‌های حاضر در لیگ قهرمانان فوتبال آسیا تا ۳۲۵ میلیارد تومان افزایش پیدا کرد. تا ۲۰ درصد این رقم هم باشگاه‌ها می‌توانستند بابت آپشن‌های قرارداد، بیشتر هزینه کنند. با توجه به این قانون، باشگاه‌های لیگ برتر باید رقم بودجه سالیانه‌شان را به این فدراسیون اعلام می‌کردند تا از هزینه‌های خارج از این سقف جلوگیری شود.
بودجه اعلامی باشگاه‌ها برای فصل جاری به این شرح بود: استقلال ۳۳۰ میلیارد، پرسپولیس ۳۲۵ میلیارد + ۲۰ درصد آپشن (۶۵ میلیارد)، سپاهان ۳۹۰ میلیارد، تراکتور ۳۲۹ میلیارد و ۲۵۰ میلیون، ذوب‌آهن ۱۸۰ میلیارد، گل‌گهر ۲۸۲ میلیارد و ۴۸۱ میلیون، شمس آذر ۹۰ میلیارد، آلومینیوم اراک ۱۲۰ میلیارد، مس رفسنجان ۱۸۰ تا ۲۲۰ میلیارد، استقلال خوزستان ۹۰ میلیارد، صنعت نفت آبادان ۱۳۰ میلیارد، هوادار ۷۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون، نساجی ۱۸۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون، پیکان ۶۵ میلیارد، فولاد ۳۰۰ میلیارد و ملوان ۱۸۰ میلیارد تومان.
با توجه به بودجه اعلامی، باشگاه‌های لیگ برتر در لیگ امسال، ۳۳۵۳ میلیارد تومان هزینه کرده‌اند که نسبت به هزینه‌های فصل قبل تیم‌ها بیش از ۴۰ درصد رشد داشته است.
افزایش ۶ برابری هزینه‌های فوتبال
بر اساس جداول هزینه‌کرد باشگاه‌ها بیستمین دوره لیگ برتر (۱۴۰۰-۱۳۹۹)، بیست و یکمین دوره لیگ برتر (۱۴۰۰-۱۴۰۱)، بیست و دومین دوره لیگ برتر، (۰۱۴۰۲-۱۴۰۱) و بیست و سومین دوره لیگ برتر (۱۴۰۳-۱۴۰۲) میزان هزینه باشگاه‌ها برای پرداخت قرارداد بازیکنان و اعضای کادر فنی (بدون آپشن‌ها) به ترتیب حدوداً ۵۷۲، ۹۲۹، ۲۳۸۰ و ۳۳۵۳ میلیارد تومان بوده است. به عبارتی میزان هزینه‌کرد باشگاه‌ها از فصل بیستم به بیست و یکم ۶۲.۴ درصد و از فصل بیست و یکم به بیست و دوم ۱۵۶.۲ درصد و از فصل بیست و دوم به فصل بیست و سوم ۴۰ درصد افزایش یافته است.
در فصل جاری، گرچه هزینه‌های فوتبال نسبت به فصل قبل ۱۱۰ درصد کمتر رشد کرده؛ اما مقایسه هزینه‌های قراردادهای فوتبال در سه سال گذشته نشان می‌دهد که هزینه باشگاه‌ها از بیست‌ویکمین دوره تا بیست و سومین دوره لیگ که در حال برگزاری است، ۴۸۶ درصد رشد داشته و نزدیک به ۶ برابر شده است.
روایت عینی پول‌های نجومی
جزئیات قرارداد برخی بازیکنان سپاهان از سوی مجری برنامه فوتبال برتر عنوان شد. باشگاه سپاهان که ستاره‌های زیادی در نقل و انتقالات تابستانی جذب کرد و هفته اول فصل جدید لیگ برتر را با پیروزی سه بر یک مقابل تراکتور پشت سر گذاشت، همچنان به دنبال ثبت قرارداد بازیکنانی مثل عیسی آل‌کثیر و دابو بوده ولی ظاهرا بحث سقف قرارداد فعلا مانع از انجام این کار شده است. محمدحسین میثاقی، مجری برنامه فوتبال برتر عنوان کرد قرارداد سه بازیکن سپاهان ۸۰ میلیارد تومان است که برای رعایت سقف قرارداد، رقم امسال را ۲۵ میلیارد و مبلغ فصل آینده را ۵۵ میلیارد تومان ثبت کردند تا مشکلی به وجود نیاید، اما این اظهار نظر با واکنش مهدی سلیمی، مدیر تیم فوتبال سپاهان مواجه شد. میثاقی در واکنش به اینکه سپاهان قصد دارد قرارداد عیسی آل‌کثیر را ثبت کند، عنوان کرد: «شما الان سقف‌تان پر است. چطور می‌توانید این بازیکن را بگیرید؟»
سلیمی در واکنش به این صحبت میثاقی که به‌نوعی افشاگری از قرارداد سپاهانی‌ها بود، اظهار کرد: «شما مگر سقف قرارداد ما را می‌دانید؟»
اما میثاقی خیلی سریع گفت: «بله می‌دانم. می‌خواهید جزئیات به شما بگویم. شما یک حرکتی زدید که فصل بعد دودش به چشم شما می‌رود. اینکه یک بازیکن با مبلغ ۸۰ میلیارد داشتید که قرارداد سال اول او را ۲۵ میلیارد و رقم سال دومش را ۵۵ میلیارد تومان درج کردید. برای سه نفر این کار را انجام دادید و نزدیک ۱۵۰ میلیارد تومان از قراردادهای این فصل را به سال بعد هُل دادید تا بتوانید قرارداد این سه نفر را برای این فصل ثبت کنید. درست است؟»
سلیمی در واکنش به این صحبت جنجالی عنوان کرد: «اینکه من خودم را بالاتر از قانون و مراجع مربوطه بدانم، اینطور نیست. ما هیچ کار غیر قانونی نکردیم. سازمان لیگ و مراجع قانونی و نظارتی هستند و بعدا مشخص می‌شود کدام باشگاه تخلف کرده و کدام باشگاه این کار را انجام نداده است.»
در ادامه مجری برنامه فوتبال برتر یادآور شد: «البته باشگاه سپاهان از این خلاء استفاده کرد و زرنگی باشگاه بود چون دید نمی‌تواند رقم ۸۰ میلیارد را ثبت کند. باشگاه سپاهان از نوع قانون استفاده کرده و گفته نمی‌توانم قرارداد این فصل را بیشتر بالا ببرم و به فصل بعد می‌برم. درست است؟» که سلیمی بحث را نیمه کاره گذاشت و در پاسخ کوتاه گفت: «به هر حال من توضیحات را ارائه کردم.»
بدون تردید این اظهار نظر میثاقی و افشاگری از رقم قرارداد بازیکنان سپاهان، می‌تواند حاشیه جدیدی در بحث نقل و انتقالات فوتبال ایران به وجود بیاورد که باید منتظر واکنش‌ها نسبت به این مسئله بود.
نظر شما