آگاه: در بسیاری از اسناد قانونی، از جمله سیاست‌های کلی محیط زیست، توسعه انرژی‌های پاک به عنوان یکی از محورهای کلیدی معرفی شده است. بندهای متعددی از برنامه هفتم توسعه نیز به دولت مأموریت داده‌اند که با «تنوع‌بخشی به منابع انرژی»، «افزایش بهره‌وری» و «کاهش شدت مصرف»، وابستگی کشور به سوخت‌های فسیلی را کاهش دهد.
موانع توسعه؛ از تامین مالی تا بروکراسی
با وجود ظرفیت‌های گسترده، مسیر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور با موانع جدی روبه‌روست. نخستین و مهم‌ترین چالش، تامین مالی است. کاهش سرمایه‌گذاری خارجی در سال‌های اخیر، نوسان نرخ ارز و نبود تسهیلات بانکی پایدار، باعث شده بسیاری از پروژه‌های خصوصی در این حوزه متوقف یا نیمه‌تمام بمانند. از سوی دیگر، بروکراسی پیچیده اداری، روند طولانی صدور مجوزها و نبود هماهنگی میان دستگاه‌های متولی، اجرای طرح‌ها را با تاخیرهای طولانی مواجه کرده است. کارشناسان همچنین بر ضعف زیرساخت‌های فنی، کمبود نیروی متخصص و فقدان نظام پایش و کنترل هوشمند شبکه برق تاکید دارند.
نگاه مجلس به آینده انرژی‌های نو
در جریان بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه، کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با تاکید بر ضرورت «تنوع در سبد سوختی کشور»، اصلاحاتی را در احکام مربوط به انرژی‌های تجدیدپذیر اعمال کرد. نمایندگان بر این باورند که توسعه پایدار انرژی، بدون تقویت بخش خصوصی و اصلاح ساختار قیمت‌گذاری امکان‌پذیر نیست.
ضرورت تنوع در سبد سوختی کشور
از سوی دیگر کارشناسان انرژی معتقدند تکیه بیش از حد بر منابع نفت و گاز، اقتصاد ایران را در برابر نوسانات بازار جهانی آسیب‌پذیر کرده است. همچنین مصرف گسترده گاز طبیعی در نیروگاه‌ها و صنایع، فشار زیادی بر شبکه گازرسانی وارد کرده و مانع صادرات پایدار انرژی شده است. در این میان، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند با کاهش شدت مصرف انرژی فسیلی، زمینه صادرات بیشتر گاز و فرآورده‌های نفتی را فراهم کند و به افزایش درآمد ارزی کشور بینجامد. علاوه بر آن، توسعه این بخش موجب اشتغال‌زایی پایدار، کاهش آلودگی هوا و بهبود شاخص‌های سلامت عمومی خواهد شد.
غلامحسین زارعی در گفت‌وگو با خبرنگار روزنامه «آگاه» با اشاره به راهکارها برای کاهش ناترازی‌های انرژی در کشور، گفت: همانطور که می‌دانیم در رفع ناترازی انرژی چندین کار را باید انجام دهیم؛ همچنین در ایجاد ناترازی‌های انرژی چندین مولفه دخیل‌اند و تا این مولفه‌ها را برطرف نکنیم، ناترازی‌ها کماکان ادامه پیدا می‌کنند. وی با اشاره به موضوع عدم تنوع در سبد سوخت کشور، افزود: سبد تولید انرژی ما متاسفانه یک سبد واحدی است که نسبت به این موضوع انتقاد داریم، به این معنا که حدود ۸۰ درصد از سبد تولید، انرژی گاز است و این موضوع به لحاظ پدافند غیرعامل ایمن نیست و در موقعیت تهدید کشور، در تولید انرژی دچار مشکل می‌شویم. نماینده مردم دشتی و تنگستان در مجلس با اشاره به راهکارهای امنیت انرژی در کشور، اظهار کرد: یکی از مسیرهایی که برای امنیت پایدار انرژی وجود دارد، ایجاد تکثر در سبد تولید انرژی است و بحث توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر یکی از بهترین مولفه‌های تولید انرژی محسوب می‌شود. زارعی تاکید کرد: کشور ما پتانسیل چشمگیری در تامین انرژی برق از انرژی خورشیدی و بادی دارد و به طور کلی، استفاده از منابع تجدیدپذیر می‌تواند به کاهش هزینه‌ها، کاهش آلودگی، افزایش امنیت انرژی و توسعه اقتصادی کمک کند. حتی این تغییرات می‌تواند به کاهش وابستگی به منابع فسیلی و افزایش توسعه فناوری‌های جدید و نوآوری‌ها منجر شود. نماینده مردم استان بوشهر در مجلس با تاکید براینکه اقدامات خوبی از سوی دولت و وزارت نیرو در خصوص تجدیدپذیرها انجام شده اما این اقدامات کافی نیست، خاطرنشان کرد: سال آینده ما نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر در زمینه توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر داریم تا بتوانیم بخشی از این ناترازی را جبران کنیم. عضو هیات‌رییسه کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه دولت باید در حوزه توسعه تجدیدپذیرها تسهیل‌گری کند، تصریح کرد: تسهیل‌گری باید در حوزه واردات تجهیزات انرژی‌های تجدیدپذیر ایجاد شود؛ ولی دولت و وزارت نیرو در این موضوع همراهی نکرده است. باید بتوانیم تجهیزات تولید برق را با تعرفه خاصی یا بدون عوارض و مالیات گمرکی وارد کنیم. من فکر می‌کنم مجلس هم باید در حوزه نظارت بر اجرا و توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر در سطح کشور، تاثیرگذاری بیشتری داشته باشد.
علاوه بر آن، روح‌الله عباس‌پور، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در همین زمینه معتقد است؛ با توجه به اینکه ایران یکی از کشورهای غنی از منابع انرژی‌های تجدیدپذیر در منطقه است، استفاده از این منابع می‌تواند به کاهش وابستگی به منابع فسیلی، کاهش آلودگی هوا، افزایش امنیت انرژی و توسعه اقتصادی کمک کند. نماینده مردم بوئین‌زهرا و آوج در مجلس شورای اسلامی، ادامه داد: یکی از راهکارهای مناسب که سریع به نتیجه می‌رسد و انرژی مناسبی را در اختیار تولیدکنندگان صنایع و مردم قرار می‌دهد، انرژی تجدیدپذیر یا همان پنل‌های خورشیدی است، این استفاده می‌تواند به کاهش هزینه‌های تولید و نگهداری، افزایش توان تولیدی و کاهش آلودگی هوا منجر شود و در جهت کاهش مشکلات اقتصادی هم بسیار مناسب است. این نماینده مردم در مجلس دوازدهم لازمه توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر را این دانست که دولت بستر و زمینه لازم را برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در این زمینه فراهم کند و تصریح کرد: البته دولت اعلام کرده زمین‌هایی را در اختیار سرمایه‌گذاران تجدیدپذیرها قرار داده است، اما در این زمینه تسهیلات لازم است چراکه موضوع انتقال برق هم در این زمینه هزینه‌هایی را دربر دارد و باید تسهیلات را در این زمینه بیشتر کنند. عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، با اشاره به اینکه دولت باید در زمینه توسعه تجدیدپذیرها بروکراسی را کم کرده و مسیر را برای سرمایه‌گذار هموار کند، تصریح کرد: برق تولید شده از سوی تجدیدپذیرها باید در اختیار تولید قرارگیرد چراکه متاسفانه ناترازی‌ها هم در بحث کسب و کار و هم حوزه تولید آسیب‌های جدی به کشور وارد کرده است. به طور مثال در خاموشی‌ها، واحدهای تولیدی در ازای هشت خط تولید، یک خط آنها کار کرد؛ یعنی یک‌هشتم! وقتی یک‌هشتم تولید کار می‌کند یعنی اینکه اشتغال هم به یک‌هشتم می‌رسد، درآمد ارزی هم به یک‌هشتم می‌رسد؛ یعنی مالیاتی هم که برای اداره کشور مهم است، به یک‌هشتم تبدیل می‌شود و این یعنی تعطیلی تولید کشور که متاسفانه شرایط خوبی نبود.
افق آینده؛ از آرمان تا اقدام
اگرچه توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران با کندی پیش می‌رود، اما نشانه‌هایی از تغییر در سیاست‌گذاری‌ها دیده می‌شود. البته تحقق این هدف مستلزم همکاری جدی میان دولت، مجلس، بخش خصوصی و نهادهای مالی است. ایجاد بازارهای جدید انرژی، به‌ویژه بازار گواهی‌های سبز، می‌تواند سرمایه‌گذاری در این حوزه را تسهیل کند. همچنین انتقال دانش فنی از کشورهای پیشرو و بومی‌سازی فناوری‌های خورشیدی و بادی، مسیر توسعه را هموارتر خواهد کرد.
از سوی دیگر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، دیگر انتخاب نیست، بلکه ضرورتی برای آینده کشور است. ایران با برخورداری از منابع عظیم خورشیدی و بادی، می‌تواند در صورت اصلاح سیاست‌ها و رفع موانع سرمایه‌گذاری، به یکی از قطب‌های انرژی پاک در منطقه تبدیل شود. برای تحقق این چشم‌انداز، باید از نگاه‌های مقطعی و پروژه‌محور عبور کرد و سیاستی پایدار، منسجم و مبتنی بر دانش را در پیش گرفت؛ سیاستی که منافع ملی، محیط زیست و آینده نسل‌های بعد را همزمان مد نظر قرار دهد.
نظر شما